جیهانی سەرمایەداری و ڕۆژئاوا لە ململانێ بوون لەگەل یەكیتی سۆڤیەت , بەپێی بنەمای بەرژەوەندی ئەولایەنەبووهەرلێی بەكورد وەدەدەدرا (من جحرواحد..) ، وڵاتانی سۆشیالیست ویەكێتی سۆڤیەت پەیماننامەی (20) ساڵەیان هەبوولەگەڵ عێراق ویارمەتی سەربازی وسیاسیان دەدا،وڵاتانی جیهانی سێیەم وجامیعەی عەرەبی شۆڤێنیانەپاڵپشتی عێراق بوون،هەندی وولاتی لاتەریك هەبوون لەگەڵ ڕەوتی دەولی (چین- ماوتسی تۆنگ) و (كۆریا- كیم ئیل سۆنگ) و(سوریای ئەسەد) و ( ولیبیا- معمرقەزافی) ئەوانە ورێكخراوی (بەرەی میللی فلستینی بەسەرۆكایەتی جۆرج حەبەش) لەوخانەبووكەمیك دۆستایەتیان لەگەڵ مام جلال هەبوو.
هەرسێ ووڵاتی (عێراقی بەعس ،ئێرانی شاه ،توركیای تورانی) رێكەوتنی خنكێنەریان لەدژی كورد داڕشتبوو، وەك لە پرۆتۆكۆلی سێیەمی ریكەوتنی جزائری سالی 1975 داڕژرابوو .
لەسەر ئاستی ناوەكیشدا كاتێ شای ئیران و ئەمریكا لە 1975 یارمەتی شۆڕشیان ڕاگرت دیارە علی عسكری پیشنیاری ئەوەی كردوە كە با شەڕی پارتیزانی بكریت ، مەلامستەفا متمانەی بە بەرپرسەكان نەبوە بتوانن بەردەوامی بە شۆڕش بدەن ، بۆیەشورشی ئەیلول زۆربەبێ‌ئومێدی لە 1975شكستی هێناوجاڕی كۆتایی هێنانی حزبایەتی وسیاسەت وكوردایەتیش بوولەودەمیدا، حكومەتی بەعس زۆرزاڵ بوون بەسەركوردستان،چەندحزبێكی كوردی هەبوولەبەرەی حكومەت وحزبی بەعس بوو وەك:(1- پ دك باڵی جیابووەوەوبەسەرۆكایەتی عزیزعقراوی 2- پارتی شۆڕشگێڕی كوردستان- بەسەرۆكایەتی عبدالستارتاهیرشەریف.3- بزوتنەوەی پێشكەوتنخوازانی كورد- بەسەرۆكایەتی عبدالله اسماعیل- بەمەلاماتۆربەناوبانگ بوو.4- حزبی شیوعی عێراقی.... 5-هەرچی (پ د ك)یش بوو كەوتبوە دیوی ئیران...ئەوكاتی ئیسلامیەكانیش لەگۆرەپان نەبوون ,لەوكاتی تەنهاتروسكایەكی جموجۆڵی (ئەوكاتی پێیان دەووتن كۆنە جەلالیەكان) هەبوو , لەسالی 1976 باسی مام جلال ونەوشیرەوان مستەفا كەوتە ناوخەلك و ووتیان ئەوانە شۆرشیان دەست پیكردەوە .
ئایدیۆلۆجیای شۆرشی نوێ: كۆمەڵەڕایەك سەری هەڵدائەوكاتی گوایە ئەوشكستەی شۆڕشی ئەیلول لە ئەنجامی كوردایەتیەكی كلاسیكی وخێڵەكی تاكڕەوی ئاینی بوو،نوقسان بوولەتیۆری زانستی وعەلمانی وماركسی،بەتایبەتی لەوسەردەمی شكستەكەی كورد هاودەم بوولەگەڵ سەركەوتنەكانی بزووتنەوەماركسیەكان لە(ڤیتنام، كەمبۆدیا ،لاوس ،ئەنگۆلا، مۆزمبیق ...)بەوشێوەیەتەیاری عەلمانی وماركسی زۆرتەشەنەی كرد لە كوردستان،حزبی شیوعیش ئەوشەپۆلەی پێ‌هەرس نەكرالەبەرعێراقیەتەكەی،بەپێچەوانەوە بەیانی دەركردئەوجموجۆلەی دروستبوونەوەی شۆرشی نوێی بەتەقەڵاكانی ئیمپریالیزم ورەجعی لەدژی حكومەتی نیشتمانی بەعسی لەقەڵەمدا،تەنانەت ڕووخانی شۆرشی كوردبەسەرۆكایەتی بارزانی لە 1975 كەشینی كوردان بوو ئەوان لەكۆنگرەی 3ی 1976ی (حشع) بەدەسكەوتێكی گەورەی وەسفكردو ئەوشۆرشەی بە (رجعی)لەقەلەمدابوو وەك لە دەقی بەیانەكەی واهاتوە:(..وفی مقدمە المنجزات الجبهە الوگنیەالحكم الژاتی وقچیەالتمردالرجعی الكوردی) ،دروشمی كۆنگرەی 3ی (ح ش ع) بریتی بوولە :(دەست لەناودەست بۆپێشەوەبەرەودامەزراندنی سۆشیالیزم لە عێراق) ،دوایش كەشۆرشی نوێ هەلگیرسایەوە بەبەیانێك لەسالی 1978ئەوشۆرشەی بەكرێگرتەی ئیمپریالیزم وەسفكرد،دەقەكەی واهاتوە:(..ئیمپریالیزم و ووڵاتانی رەجعی ناوچەكەیارمەتی عەناسری دژبەعێراقی پێشكەوتو وونیشتمانپەروەردەدەن..)،یان جاریش وایە بە (پورە المچادە)ی ناوزەد دەكرد، پیشووتریش سۆڤیەت عیراقی پڕچەك كرد دژی كوردلەسالی 1974-1975، تەنانەت جاروابوو فرۆكەوانی سۆڤیەتی(لە جۆری تۆپۆلیڤ22)سەنگەری پیشمەرگەی دەكوتالە قازانجی حزبی بەعس ، هەموو ئەو هەلویستانەی (حشع) ولەلایەكی تریش گەرمەی ماركسی لەجیهان وناوچەكە وای كرد هەمولایەنەكان (بەتایبەتی یەكیتی ) بەرەو ماركسیەكی جیا برۆن, ماركسی خەتی ماوی , لەبەر ئەوەی ئایدیۆلۆجیای (ی ن ك) بەلای ماركسی بوو وای كرد زۆربەی حزبە كوردستانیەكانی ئەوسا بەرەو ماركسی كشان ،تەنانەت (پ د ك) و (پاسۆك) كە حزبی نەتەوەیی بوون هەردوو كیان هاتنە سەر ماركسیەت ، (پ د ك) لە كۆنگرەی 9ی سالی 1979 لەمادەی (5و6)ی منهاجی تۆماری كردكەلەسەر ڕێڕەوی ماركسی دەڕۆن، پاسۆكیش كە خۆی بە حزبێكی نەتەوەیی پەتی هەژماردەكرد كەچی سۆشیالیستی ماركسی كردە ئایدیۆلۆژی .
ئیتر لەماركسیەتیش ململانی و (صراع) منهجی ئەو ئایدیۆلۆجیە بوو(بە پێی یاسای سێیەمی مادیەی دیالكتیك) ,بۆیە بەتوندی لەگەل یەكتر هاتنە مەیدان ,بەیانی تەئسیسی (ی ن ك) هیرشی توندی بۆ سەر پارتی وبارزانی تێدا بوو ،هەندێكی بە عربیەكەی وەك خۆی: ((وأپبتت فشل القیادە العشائریە البرجوازیە فی قیادە الكورد مجدداً ..وأن دوائر الاستعماریە وعلی رأسها اڵامبریالیە اڵامریكیە أعدا‌‌وألدا‌و الشعب الكوردی))..ئەوەش بوە پیشەكی بۆ شەڕی براكوژی .
+بەدریژی ئەوبابەتانە لە ( مەوسوعەی جودی یان ناسنامەی حزبەكوردستانیەكان )هەیە.
مەسعود عەبدولخالق
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی