لای هەموان ڕونە کە هەڵبژاردن یەکێکە لە بنەما سەرەکیەکانی دیموکراسی ، کە دەنگدەر لەوێوە دەبێتە سەنتەر بۆ دەستکاریکردنی نەخشەی سیاسی ، چونکە تیایدا گەل گوزارشت لە خواست و داخوازی خۆی دەکات و بەربژێرەکانی دەگەیەنێتە دەسەڵات ، تاکو لەڕێگەی ئاڵوگۆڕی ئاشتیانەوە ئێستایی دەسەڵات بگۆڕێت .
پەرلەمان وەک دەزگایەکی هاوچەرخی هەڵبژێردراوی ناو سیستەمی سیاسی ، کە بە (ئەنجومەنی گەل) ناسراوە ، یەکێکە لەو دامەزراوە گرنگانەی کە کۆکەرەوەی کۆی ئیرادە جیاوازەکانی کۆمەڵگایە و ململانێ و ڕاو بۆچونە جیاوازەکان لەخەڵکەوە دەباتەوە ناوخۆی ، وە لەڕێگەی دیالۆگ و گفتوگۆوە بریاری ئاشکراو بینراو لەسەر پرسە جیاوازەکانی پەیوەست بە کۆمەڵگا دەدات ، واتە پەرلەمان دەزگایەکی باڵای گرنگە ئەگەر ڕۆڵی خۆی ببینێت و بتوانێت ببێتە ناوەندی بڕیاری سیاسی ، وە بچوک نەکرێتەوە بۆ دامەزراوەی دیکۆری ناو سیستەمی سیاسی.
لەئێستادا کە لەبەردەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمی کوردستانداین بێ هیوایەکی زۆر لەنێو هاوڵاتیاندا هەست پێدەکرێت ، وە دابەشبونێکی دیار هەیە لەنێوان بایکۆت و بەشداری کردندا ، کەم نین ئەوانەی بانگەشەی بایکۆت دەکەن و پێیان وایە ئەم شێوازە لە هەڵبژاردن ناتوانێت هەڵگری هێزی گۆڕانکاری بێت و بەشداری و دەنگی ئەوان هیچ لە بارودۆخەکە ناگۆڕێت ، ئەمەش لە بێ ئومێدی بێت یان پەرچەکردار بایکۆت بەپێویست دەزانن .
لێرەدا بایکۆت وەک بژاردەی مەدەنی جیاوازە لە بایکۆت لە ڕوانگەی بەدبینی یەوە ، جۆری یەکەم بایکۆتی وەک وەڵامدانەوە هەڵبژاردوە ، وەک هەڵوێستێک بەرامبەر بەوەی کە هەیە ،
لەلایەکی تریش نیگەرانە لە هەڵوێستی هێزە ناڕازیەکان و پێی وایە بە بایکۆت دەتوانێت لە شێوازی ئێستای سیاسەتکردن بیان وەستێنێت .
جۆری دووەم لە بایکۆت ئەوانەن کە پێیان وایە هەموو دەرگاکان بەڕوی گۆڕانکاریدا داخراون و تەواوی ڕێگا مەدەنیەکان کۆتاییان هاتووە ، ئەمانە لەدۆخێکی ڕەشبینی خراپدان ، بێ هیوا بوون لەهەر هەوڵێک بۆ گۆڕانکاری سیاسی.
ئەگەر بایکۆت وەک ھەڵوێستێکی سیاسی بنرخێنین، تەواو جیاواز دەردەکەوێت لە بایکۆت وەک جۆرێک لە عەبەس و نائاگایی.
بایکۆت وەک ھەڵوێستێکی سیاسی پەیوەستە بە خەونێک کە بۆ دوای ھەڵبژاردنیش درێژ دەبێتەوە، ئەم خەونە دوور نیە لەدونیای سیاسی و ھەوڵە بۆ دۆزینەوەی جێگرەوەیەکی باشتر. سیاسیبوونی ئەم خەون و ئاواتە وا دەکات، ئەو بکەرەی پرۆسەی ھەڵبژاردن بایکۆت دەکات، شوناسی خۆی وەک بوونەوەرێکی سیاسی بپارێزێت، لەچوارچێوەی بونیاد و پێدراوە سیاسیەکان لە ھەوڵدان بەردەوام بێت، تا ئەو جێگەیەی لەناو ئەم بونیادە سیاسیەدا چوارچێوەیەکی گونجاو لە ڕێکخراو یان حیزب بونیاد دەنێت و ئیرادەی خۆی بۆ گۆڕانکاری و باشترکردن لەناودا ڕەنگڕێژ دەکات.
لەم دۆخەدا بایکۆت شوناسی سیاسی لەو کەسە وەرناگرێتەوە کە بایکۆتی ھەڵبژاردن دەکات، بەڵکو دەبێت بە وێستگەیەک لەوێوە خەون و ھیوایەکی تر سەوز دەبێت، دونیای دەوورووبەری خۆی لە چاوەڕوانی بەرەبەیانی ھەڵاتنیدا دەھێڵێتەوە. لێرەدا ئەو کەسەی بایکۆت دەکات، تاریکایی و دژواری دۆخەکە دەبینێت، بۆیە دۆشدانامنێت و ھەوڵدەدات لەڕێگەی پرۆسەی بەشدارینەکردنەوە خۆی وەک ڕووناکی و ئالتەرناتیف بخاتەڕوو.
پێچەوانەی ئەو کەسەی لە نائاگایەوە پرۆسەکە بایکۆت دەکات، ئەو جگە لە تاریکی ھیچ شتێکی تر بەدی ناکات، بەھۆی نەبوونی ئیرادەی سیاسیەوە ھێزی ئەوەی نیە خەونی ھەبێت و بیر لە ڕووناکی و ئایندە بکاتەوە.
بەڵام بەشێکی تری هاوڵاتیان بە پێچەوانەی بایکۆت پێیان وایە بەهەر بیانویەک بێت بایکۆت بریارێکی خراپە، چونکە دەڵێن پرۆسەی کامڵ بونی دیموکراسی پێویستی بە پشودرێژی هەیە و لەڕێگەی بەشداری سیاسی هاوڵاتیانەوە کڵپەو بڵێسەی گۆڕانکاری گەر کزیش بێت ناکوژێتەوە .
هەرچی ئەو هاوڵاتیانەی بەشداریکردن لەهەڵبژاردن بەپێویست دەزانن ئەوانیش دابەش دەبن بۆ دوو ئاراسته، ئاڕاستەیەک ئەوانەن دەنگدەری دەسەڵاتن و بەهەر ڕایەڵەیەکەوەبێت بە دەسەڵاتەوە پابەندن.
وە ئاراستەی دووەم لە بەشداری کردن ئەوانەن کە سەرەڕای کەموکوڕی و کەمتەرخەمی هێزەناڕازیەکان ، بەڵام پێیان وایە نابێ هاوسەنگی هێز لەبەرژەوەندی دەسەڵات بگۆڕێت ، چونکە وای دەبینن هەم ماف و ئازادیەکان دەکەوێتە مەترسیەوە ، هەم ملهوڕی و بێ باکی دەسەڵات دەچێتە ئاستێکی تر، ئەم جۆره لە دەنگدەر دەیەوێت ئومێد لە نائومێدیدا دروست بکات.
ھەر لە پەیوەست بە بەشداریکردن لە ھەڵبژاردندا بۆ بەرچاوڕوونی زیاتر تەنیا بەکورتی پەیوەندی لەنێوان چەمکەکانی (بوونەوەری سیاسی، ئیرادە و بکەر) دەنرخێنین.
پەیوەندی نێوان ئەم سێ چەمکە پەیوەندیەکی تەنگاوتەنگ و سەمیمیە، ھەر کاتێک ئەم سێ چەمکە لە چوارچێوەی پڕۆسەی ھەڵبژاردندا بەشێوەیەکی زنجیرەیی بە دوایەکدا ھاتن ، بێگومان ئەو بەشداریە، بەشداریەکی بەرھەمدار دەبێت. کاتێک کەسێک دوور لە کاریگەرییەکانی ئابوری و کۆمەڵایەتی و سیاسی(فشاری حیزبی) بەشداری پڕۆسەی ھەڵبژاردن دەبێت، بێ شک ئەو کەسە وەک بوونەوەرێکی سیاسی خاوەن ئیرادەی خۆی دەبێت و دەتوانێت ببێت بە بکەر و گۆڕانکاری دروست بکات.
بەڵام کاتێک کەسێک لەژێر فشاری سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتی بەشداری لە پرۆسەی ھەڵبژاردن دەکات بێگومان ھەر لەسەرەتاوە شوناسی خۆی وەک بوونەوەرێکی سیاسی دەدۆڕێنێت و ئیرادە لەدەستدەدات، لەبکەرەوە دەبێت بەبەرکار و لەتوانای دا نابێت ھیچ گۆڕانکاریەک بەدیبھێنێت. دەنگدەری حیزبە دەسەڵاتدارەکان زیاتر سەربەم تایپەی بەشداریکردنن، بۆیە دەنگدان و بەشداری ئەوان زیاتر لە بەردەم دووبارەکردنەوەی دیمەنەکاندا دەبێت و کەمتر چاوەڕوانی ئەوەی لێ دەکرێت گۆڕانکاری دروست بکات و وێنە و دیمەنی جیاواز ببینین.
ئەوەی لێرەدا گرنگە ئەگەر بەشداری یان بایکۆت بژاردەیەکی عەقڵانی نەبێت و لە ئیرادەی کەسەکانەوە سەرچاوەی نەگرتبێ، دەمانکات بە بوونەوەرێکی ناسیاسی و ئیرادەی گۆڕانکاریمان لێ وەردەگرێتەوە، لە بیابانێک جێمان دەھێڵێت کە ئەستەمە تیایدا خەون بە ژیان و ئایندەیەکی باشترەوە ببینین.
کاروخ حەسەن
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی