دیموکراسی پرۆسەیەکی کاتخایەنە، بۆیە هەڵەیە لە قۆناغی گواستنەوەدا، یەکسەر لاسایی دیموکراسی غەرب بکەینەوە، ئەبێ بە پێی زروفی مەوزوعی خۆمان و بە تێپەڕینی کات، سیغەیەکی دیموکراسیی تایبەت بە خۆمان بدۆزینەوە.
سەیرکە لە مۆدێلی بەغدایا، کابرا یەك کورسیشی نیە کەچی ئەبێ بە سەرۆك وەزیران، دەی شتێکی وا لە دیموکراسی بەریتانیادا بە خەویش ڕوونادا، بەڵام ئەوەی بەغداش هەر ئیجابی و دیموکراسییانەیە، "چونکە دەساودەسی تیایە"!
دەساودەسەکەش پەیوەندی بە هەڵبژاردنەوە هەیە، چونکە چوارساڵ جارێك و دوای هەڵبژاردنێك ڕووئەدا، بەڵام پەیوەندی بە ڕەقەم و نەتیجەی هەڵبژاردنەکەوە نیە، بەڵکو پەیوەندی بە شتانێکی وەکو تەوافوقی داخلی و خارجی و موبارەکەی مەرجەعیەتەوە هەیە، کە ئەمانە تایبەتمەندی سیاسەتی عێراقین.
دیموکراسییەکەی عێراق، سەرەڕای دەستێوەردانی دەرەکی و دنیایەك خەلەلی تریش، بەڵام بە پێوەری "دەساودەس" نموزەجێکی سەرکەوتووەو هەرچۆنێكبێ توانیویەتی سیغەیەك بۆ ئەمە بدۆزێتەوە!! نهێنی سەرکەوتنەکەش بوونی دەزگایەکی باوکایەتی وەکو مەرجەعیەتە.
بەڵێ لە قۆناغی گواستنەوەدا، گرنگە هێزێكی باڵا هەبێ سەرپەرشتی گواستنەوەکە بکات لە بەرژەوەندی دیموکراسی، چونکە هێشتا یاساو دامەزراوەو عەقڵی دیموکرات بەرهەم نەهاتووە.. چونکە هێشتا سەقافەتی باوی کۆمەڵگا سەقافەتی باوکەو هێشتا باوکێك پێویستە هەبێت!
ئاخر هەر خودی دیکتاتۆریەت پرۆسەی مناڵکردنەوەی هەموو شتێك و بە باوك کردنی تاقە کەسێکە، کاتێکیش ئەم باوکە نامێنێ، ئیتر شتەکان هەر بەجدی مناڵن و ناتوانن لە سەرپێ بوەستن، چونکە سالانێك بە سیستەم ئیش لەسەر مناڵکردنەوەیان کراوە.
سەیرکە هێشتا لە ناخی هەموو عێراقییەکدا سەدامێك هەیە، خۆ سەدامەکەی ناو ناخی مالکی، لە سەدامە ئەسڵییەکە بچوکتر نەبوو، بەڵام هێزێکی وەکو مەرجەعیەت هەیە کە پێ ی بڵێ ستۆپ و لەم ستۆپەشەوە دەساودەسێك ڕووبدا. "ئەمەیە مەبەستی من لە باوکایەتی قۆناغی گواستنەوە".
جا کێشەی ئەزمونی هەرێم ئەوەیە کە هەر لە سەرەتاوە، لەبری ئەوەی سیغەیەکی دیموکراسی تایبەت بە خۆمان بدۆزینەوە، ڕاستەوخۆ کەوتینە لاساییکردنەوەیەکی درۆیینەی دیموکراسی و هەڵبژاردنی غەرب!
لە غیابی یاساو دامەزراوەو هۆشیاری دیموکراسیدا، شەرواڵیی خۆمان کرد بە هەڵبژاردنێکدا، بە خەیاڵی ئەوەی دواتر هەموو شتێك هەر لەخۆیەوە بکەوێتە سەر سکەی دیموکراسی!
ئەوەبوو گەیشتینە شەڕو دوو ئیدارەیی و فیفتی بە فیفتی و دواجاریش (هەر حیزبە حاکمی زۆنی خۆی) یەعنی لەبری ئەوەی بگەینە سیغەیەك بۆ دەساودەسکردن، ڕێك بە عەکسەوە، گەیشتینە سیغەیەك بۆ دەساودەسنەکردن!! لێرەشەوەو بە پێوەری دەساودەس، ئەزمونی دیموکراسیمان فەشەلی هێنا.
هەڵەی یەکەمی ئێمە لە سەرەتادایە، لە دوای ڕاپەڕین ئەبوو بەرەی کوردستانی بمێنێ و قیادەی بەرە وەکو باوکێك و مەرجەعێك هەڵکشایە بۆ سەرو حیزبایەتی و حساباتە بچوکەکان و سەرپەرشتی هەڵبژاردن و بە دامەزراوەکردن و دەساودەسکردن و سەروەرکردنی یاساو بەرهەمهێنانی نموزەجێکی دیموکراسی خۆماڵیی بکردایە، کە نەکرا.
فرسەتی دووەم، لەگەڵ دروستبوونی موعارەزەو وجودی سێ کارێزمای مێژوویی، ئەبوو لەبری درێژەدان بە دیموکراسی موزەییەف و موئەسەساتی کارتۆنی، ئەو سیانە پێکەوە هەیئەت و دەسەڵاتێکی باڵای ڕاستەقینەیان دروستبکردایەو بە کۆی خەلەلەکاندا بچوونایەتەوە. بەڵام لەبەر ئەوەی دووانیان پیاوانە نەهاتنە پێش، ئیتر سێیەمیش لە داخا موعارەزەیەکی مناڵانەی دروستکرد. (مناڵانە مەبەستم ئەو مناڵە ناکامڵە سەرلێشێواوەی ئێستایە کە بەرگەی مردنی باوکی نەگرت)
فرسەتی سێیەم و بە حسابی قەڵەمە گرگنەکانی پاراستن، ئێستایەو خودی موسعود بارزانییە کە وەکو مەرجەع مامەڵەی لەگەڵ بکرێ، ئەمەش نوکتەیەکی هێندە بێتامە، بە کەڵکی تۆزێ پێکەنینیش نایەت، چونکە ئێمە جۆرێك لە مەرجەعیەت و باوکایەتی ڕاگوزەرمان پێویستە، بۆئەوەی بپەڕینەوە بۆ دیموکراسی، نەك بۆ پاشایەتی و سوڵتانیزم!
بارزانی نەك هەلێکی گواستنەوەو دیموکراسی نیە، بەڵکو هەلێكی تر ئەگەر مێژوو پێمان بدا، ڕێك لە دوای نەمانی ئەوەوە دەستپێئەکات، چونکە هەلەکانی پێشتریش کە لەکیسمان چووە، بە دەرەجەی یەك، ئەوبووە کە نەیهێشتووە باوکێکی گوێزەرەوەمان هەبێت!
ئاخر ئەو هەمیشە خەوی بە باوکێکی خێڵانەوە بینیوە، باوکی خێڵانەش هیچ ناگوێزێتەوە بۆ گشت، بەڵکو گشت ئەباتەوە بۆ لای خۆی، لەوێشەوە ئیتر ئێمە ناپەڕینەوە بۆ دیموکراسی خۆماڵی، ئەپەڕینەوە بۆ سەدامی خۆماڵی!
بەڵێ ئێمە هەر لە سەرەتاوەو ئێستاشی لەگەڵبێ، هێشتا جۆرێك لە هێزی باوکایەتی و مەرجەعیەتمان پێوستە، بەڵام بۆ ئەوە نا کە حەنتوشەکانی پاراستن خەوی پێوە ئەبینن، بەڵکو ڕێك بۆ عەکسەکەی.
پەیکەر عوسمان
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی