لە پێناو بەدواداچوونی ڕاستیدا

05/01/2019

كامەران قازی

     كامەران قازی
( گۆڵدا مایەر لە كتێبی – ژیانی من دا، لە ئاماژە زۆرەكانیدا، ئاماژە بە مەسەلەی یەكسانی ژنان دەكات لەگەڵ پیاوانی جولەكە و ئاوا مەسەلەكە لێكدەداتەوە و دەڵێت: .... خەباتی ئەوان بۆ یەكسانی مافە مەدەنییەكان نەبوو، كە ئەوكات فرە بوون، بەڵكو بۆ یەكسانی ڕەنج كێشان بوو، ئەوان دەیان ویست ئەوكارانە بكەن كە هاوڕێ نیرینەكانیان دەیانكردن كە رێگە لێدان، زەوی كێڵان، خانوو دروستكردن یان ئێشكگرتن بوو...هتد.*

ئێمە وەك نەتەوەیەك كە ٢٥٠٠ ساڵە بە ناچاری لەدەرەوەی مێژووی مرۆڤایەتیدا**  ژیاوین بۆ نەفەوتان و مانەوەمان، ریشەمان لە خاكی خۆماندا ( كە دوای نەمانی دەوڵەتی ماد خاكێكی فرە كەممان بۆمایەوە) داكوتاوە و نووساین بە زمانەكەمانەوە و لە ڕێگەی زمانەوە توانیومانە تا ڕادەیەكی زۆر پەیوەندییەكانمان ڕابگرین و درێژە بە كلتوری نەتەوەیی خۆمان بدەین، لە كۆندا چالاكانەتر و لەم ساڵانەی دوایشدا سست و بێدەربەستانەتر بەهۆی بڵاوبوونەوەی بیروڕای دوور لە واقعی نەتەوەكەوە، تا هێنامان بۆ ئەم ساڵانەی دوای نەوەتەكان و دروستبوونی دەسەڵاتی كوردی لە باشووری نیشتماندا!!!!
پاش ئەم بەروارە ئیتر دەرگا لەسەر زۆر بیروڕا، ڕەفتاری شایستە و نا شایستە، دروستكردنی كۆمەڵە و ڕێكخرا و ...هتد كرایەوە، بەڵام هەمدیسان و وەك هەمیشە، زۆر كەم و لە كەم حاڵەتدا نەبێت، نە سیاسەتمان، نە ڕەفتارمان و بیركردنەوەمان لەئاست مەسەلەكەدا نەبوون و نەمانتوانی تەكانێك بە مەسەلەكەمان بدەین، كە نەتەوە بگوێزێتەوە بۆ بارێكی تر، ئەمەش هۆی زۆرە و گرنگترینیان درێژبوونەوەی حەفتاساڵەیی ئەو پارت و رێكخراوانە بوون، كە نزیكەی لەهەموو تاقی كردنەوەكانی ئەم حەفتا ساڵەدا دەرنەچووبوون و ماڵ وێرانی زۆریان بۆ نەتەوەكەیان بەرهەم هێنابوو، ئەوان نەتوانیان و نە ویستیان و نە مەبەستیان بوو كارێكی ڕیشەیی بكەن بۆ بزواندنی بنجیی مەسەلە نەتەوەییەكە.
لەو رێكخراوانەی كە زۆر بە خێرایی دروست بوون و سەكۆی بەرنامەی تەلەڤزێۆن و  ڕووپەڕی ڕۆژنامەكانیان پێ پڕكرایەوە!! رێكخراوەكانی ژنان بوون، ئەمە ئەگەر وەك پێویست و بۆ ئازادیی دروست  و بەرانبەریی ڕاپەڕاندی ئەركە نەتەوەییەكە بوایە لەگەڵ  پیاوانی كورد، زۆر كاری نەكردەیان پێدەكرا و تەواو دەكرد، بەڵام لەمەشدا شكستمان هێنا و ژنانی كورد
 ( باشووری و ڕۆژهەڵاتی ) نەیان توانی وێنەیەكی تر لە بەجێگەیاندنی ئەركەكەدا پێشكەش بكەن كە تەنانەت ببێتە ڕێنما بۆ پیاوانی كورد كە ساڵانێكی زۆر بوو پیاوانی كورد لە سیاسەتێكەوە تێوە گلابوون جگە لە شكست شتێكی تریان بۆ نەتەوە بەرهەم نەهێنا و ئەوەی جێگای سەرنجی منە و نەبووە جێگا سەرنجی ژنانی كورد ئەوەیە كە قوربانی گەورەش لە ئەنجامی ئەم تێكشكاندنانەی پیاوانی كوردا بەزۆری ژنان و منداڵانی كورد بوون!!! كەواتە رێخراوەكان، دەرهاویشتەیەكی ڕەسەنی واقیعە نەتەوەییەكە نەبوون و بەزۆری بە فیتی پارتە سیاسییە دەسەڵاتدارەكان درووست بوون و رەنگڕێژی كاریان یا پیاوانی سیاسی كورد بوون، یا لاسایكردنەوەی ڕێكخراوەكانی ژنانی دەوروبەر و تاڕادەیەك ئەوروپا بوون بێ سەرنجدان لە واقعی نەتەوە و مێژووەكەی، بۆیە نەیانتوانی لەبازنەی كاری پیاوان و بیری شێواوی پیاوانی كورد دەربچن.
لە زۆر حاڵەتدا، بە هوشیاری یا بێ ئاگا، لەبەر پەلە و هەڵپەكردن بۆ سەلماندی خۆیان و ڕێكخراوەكانیان، بوونە هۆی گفتو گۆی زۆر نەزۆك و ڕوودان یا خێراكردن و چەواشەكردنی مەسەلەكان و ڕووداوەكان، خۆیان لە چەندین حاڵەتدا بوونە گرفتێكی تر بۆ سەر گرفتە لە ژمارنەهاتووەكانی ئەم نەتەوەیە.
ئازادی بیروڕا و یەكسانی و پاراستنی ناو و ناوبانگی تاكەكان، مافێكی سروشتی ئینسانە و هیچ كەس، هیچ گروپ، هیچ فەلسەفە و هیچ بیروڕایەك كە مەبەستی ڕاژە و خزمەتی مرۆڤ بێت، ڕێگە بەخۆی نادات ئەم مافە سروشتییانە لەكەسێك زەوت بكات، یان تانە و تەشەریان لێ بدات و بە سووك تەماشایان بكات، گرفتەكان هەن و لەهەموو شوێنێك لەم زەمینە گەورەیەدا، ڕووبەڕوی مرۆڤ و كۆمەڵگاكان دەبنەوە، گرفتی ژنیش وەك مرۆڤ یەكسانە بەگرفتی پیاو، لەوەدا جودان كە پیاوەكان بوونەتە هۆی زۆربەی گرفتەكان بۆ ژنان و پیاوانی كۆمەڵگای  مرۆڤایەتی و پەلاماردانیان بۆ وەدەستخستنی ئامڕازە مادییەكان لە كۆتایدا بۆ ئەوەیە كە ببنە خاوەن و بەكارهێنەری ژمارەیەكی زۆرتر لە ژنان، تەنانەت شەڕە پیاوانەكان لە ووردكردنەوەیدا لە پێناوی ئامانجی ئەو پیاوسالارییەدایە كە دەیەوێت بەو مەبەستە بگات كە زۆرترین ژمارەی ژنە، ئەوەی چاوەڕوان دەكرا لە ژنان كە دایكی كۆمەڵگاكانن لە بزووتنەوەكانیاندا و لە ڕامان و ڕەفتاریاندا، جودا بن لە پیاوان كە كۆمەڵگاكانی مرۆڤایەتییان بەم حاڵە گەیاندووە. 
بەڵام چونكە بیركردنەوەكان ژنانە نەبوون، ئەوانیش نەیان توانی ئەو دڵە دایكانەیە بگوێزنەوە لە ناو خێزانەوە بۆ ناو كۆمەڵگا گەورەكەی مرۆڤایەتی، بەڵكو بەو ئاقارەدا ڕۆشتن كە نزیكەی ئەو حاڵەتەی دروست كردوە، كە مەبست و خواستی پیاو بوو. 
جودا لەمانە كە ڕامانی گشتی بوون لە مەسەلەی پەیوەندی پیاو و ژن ( مرۆڤ و مرۆڤ)، هەر كۆمەڵگایەك لە ئەنجامی ڕەووتی كۆنی مێژوویی و واقعیی ئێستایاندا، سیما و ووردەكاری كلتوریی خۆیان هەیە، هەر ئەم جوادییەشە كە رێگەمان پێ نادا، بۆ گفتوگۆكردن بە مەبەستی چارەسەركردنی گرفتەكان، بیروڕای ئامادە و شێوازی ئامادەكراو لاسایی بكەینەوە و لەجیاتی چارەسەری گرفتەكە، شیوازی چارەسەرەكە خۆی بكەینە گرفتێك كە گرفتە ئەسڵییەكە وون بكات یان ڕووپۆشێكی بەسەردا بدات. ڕەنگە شێوازی چارەسەری جودا بۆ گرفتە كۆمەڵایەتییە جوداكان لە كۆمەڵگا جیاوازەكاندا، خۆیان بەشێك بن لەو چارەسەرە ونبووەی كە مرۆڤایەتی بەدوایدا وێڵە، واتە لێ گەڕان بۆ ئەوەی شێوازەكان بۆ چارەسەری گرفتەكان لە كۆمەڵگا جیاوازەكاندا یەكتر تەواو بكەن نەك یەكتر دووبارە بكەنەوە، ڕەنگە زووتر و دروستتر و بێ زیانتر بەو مەبەستەمان بگەێنێت، كە هەموومان باسی لێوەدەكەین بەڵام خوێندنەوەی واقعیی بۆ ناكەین.
لەبەر ئەوەش كە لای من لاسایی كردنەوەی ئەزموونی میللەتانی تر لە چارەسەری كێشەكانیاندا بە دروست نازانم و پێموایە كێشەی گەورەتر دروست دەكات و ئەنجامەكەی تێكشكانە، هەر بەو جۆرەش بەرواردكردنیش بە دروست نازانم و ئەنجامێكی دروست نادات بەدەستەوە و سەرلێ شێواندنە و دیسان لە كێشە خۆماڵییەكاندا و گەڕان بەدوای چارەسەریدا گومڕایی بەدی دێنێت.
بەڵام چونكە وەك ئاماژەم پێكرد لە بڕگەكانی سەرەوەدا، بنەمای دروست بوونی بزوتنەوەی ژنان هاندان و لاسایی بووە، كەواتە خۆڕسك و لە پێناوی كێشەی ژناندا نەبووە بە پلەی یەكەم، بەڵكو ڕێكخراوی حیزبیی ژنان بووە، واتە سیاسەتی حیزبیانەی هەبووە، نەك رێكخراوی مەدەنی و هەڵقوڵاوی لێكۆڵینەوەیەكی مێژوویی و واقعیی كۆمەڵگای كوردەواری، بەو مانایە پیاوان ژنانیان ڕاپێچی ناو سیاسەت كردووە و سیاسەتیان پێكردوون بۆ گەیشتن بە ئامانجی حیزب و كەس و ...هتد.
هەموو لاسایی كردنەوەیەك، كۆپییەكی شێواوی ئەسڵەكەیە كە نەدەزانێ وەك ئەو بەڕێگادا بڕوات و لەنجە و لار بكات، نە ووردەكارییەكانیش دەناسێ تا بزانێ ئەم رێگایە بە كوێی دەگەینێ، بۆیە مەسەلەكە دەبێتە ڕوكەشێكی بێ ناوەرۆك و بێ كاریگەر و لە كۆتایدا گەیشتن بە بنبەست و خۆی دەبێتە كێشە و گرفت و كۆمەڵگا بە خۆیەوە مەشغوڵ دەكات و وزە و تواناكان  بەفیڕۆ دەدات.
ئەم خشتەیەی خوارەوە، چەند ڕاستییەك بە ژمارە پیشان دەدات لەسەر حاڵی ژنان لەماوەی ساڵێكدا، ئەمانە ئاماری ڕەسمی دەزگای چاودێری قوربانیانی تاوانن*** لە وڵاتی سوید، نە بۆ لاساییە و نە بۆ بەراورد، بەڵكو بۆ سەلماندنی ئەوەیە كە بزووتنەوەی ژنان لە كوردستاندا، لاسایكار بووە و وردەكارییەكانی نەبینیوە و لە لاسایی كردنەوەكەیاندا وەك بەڵگە نەویستێك سەركەوتوو نەبووە.                              

دەزگای چاودێری قوربانیانی تاوان، دەزگایەكی حوكومییە كە كۆتایی هەموو ساڵێك ئاماری تاوانەكان بڵاودەكاتەوە، بەپێێ ئەو پەیوەندیانەی كە قوربانییەكە، یا كەسێكی نزیك لەو یا فەرمانگەیەكی كۆمەڵایەتی، پێوەیان دەكات و ئاگاداریان دەكاتەوە.
ئەم ئامارە هی ساڵی ٢٠١٧ یە و لەكۆتایی ئەمساڵیشدا ئاماری ٢٠١٨ بڵاو دەكەنەوە، كە دەبێت دوو دڵنیایمان هەبێت: یەكەم: ساڵ بەساڵ ژمارەی تاوانەكان زیاد دەكەن ودووەم: ژمارەكانیش لەوە گەورەترن كە لەم ئامارەدا هاتوون، چونكە هەموو لێكۆڵینەوەكان ئەوە پیشاندەدەن كە هەموو تاوانەكان لەبەر هەرهۆیەك بێت، پۆلیس و دەزگا پەیوەندیدارەكانی لێ ئاگادار ناكرێنەوە.
بەوخشتەیەی سەرەوەدا بۆمان دەردەكەوێت، لە وڵاتێكی وەكی سویدیشدا كە نمونەی باڵای یەكسانی و ڕیزگرتن لە مرۆڤ و مافی ئینسانە، گرفتەكان هەن و ڕووداوەكان لە هەردوو ڕەگەز ڕووودەدەن و تاوان دەبێت و دەستدرێژی سێكسی هەیە و تەفرەدان و نابەجێیەكانی تر دەبینرێن و ئەوە گرنگە كە حوكومەت ( كە بەڕێوەبردنی كۆمەڵگای بەجۆرێكی شایان بە مرۆڤ لە ئەستۆدایە) بۆ كەمكردنەوەی ئەم تاوانانە بەرنامەی چییە؟! و ڕێكخراوە مەدەنییەكان لە ناویاندا ڕێكخراوی ژنان چۆن كاردەكەن؟! بە دڵنیاییەوە بنچینەی كارەكە لە ئەنجامی لێكۆڵینەوەیەكی درێژخایەن لە مێژوو، پەیوەندییە كۆمەڵایەتی و كلتورییەكەوە دێت كە تایبەتە بە كۆمەڵگای خۆیان و بە سوود وەرگرتن، نەك لاسایی كردنەوە، لە ئەزموونی وڵاتانی تری ئەوروپا، بۆ گەیشتن بە گونجاترین و كەمزیانترین چارەسەر، ئەوەی جێگای سەرنجە و دەبێت زۆر بە ئاگا بین لێی، ئەگەر سوید لاسایی دانمارك یا نەرویجیش بكاتەوە ڕەنگە تا ڕادەیەكی زۆر عاجباتی نەبێت و نەچێتە قاڵبی نائاسایی بوونەكانەوە، چونكە هەم لە ڕووی ڕۆحییەوە كە ئاین و بیركردنەوەی زەینییە وەك یەكن و هەم لە ڕووی مێژوویی، جوگرافیایی، سیاسیی و كلتورییەوە، ئەگەر وەك یەكیش نەبن هاوبەشی گەلێكی ئەوەندە زۆریان هەیە كە وەك وێنەن لە ئاوێنەدا.
بەڵام كام ئاوێنەیەی میللەتانی سەردەست لە كوردستانی گەورەدا و لەكام قۆناغەی مێژووی پڕ لە ڕووڕەشییاندا و لەكام جۆرەی دەسەڵات و حوكومەتە جۆرواجۆرەكنیاندا بە فەلسەفە و ئاینی جیاوازیانەوە، وێنەی ئەو زوڵم و جینۆساید و فرمان و ژن و منداڵ كوژییەی دوو هەزارو پێنج سەد ساڵەیەی نەتەوەی كوردیان پێچەوانە كردەوە؟!!
لەكام وتاری دەسەڵاتدارانی سیاسیاندا وكتێب و شیعر و داستان و فیلمیاندا، گاڵتەجاڕییەك سوكایەتییەك بە زمان و كلتوری نەتەوەكەت نابینی و ناژنەفی؟! بابای كورد تا لە ئامەد و ڕوحایە، وەحشیە و دەست بەدەمی سەگدا دەكات و ژن كوژ و توركی شاخاوی و نەزان و بێدینە، بەڵام كە تەشریفیان برد بۆ ئەستەمبوڵ، وەك لە ئاوی ( تەعمید) ی هەڵكێشن، دەبێتە ئینسان و دیمۆكرات و بەرگریكارێكی سەرسەخت لە مافی ژن!!!. لەو شوێنەدا كە قاوشی زیندان پیشاندەدەن لە ئێراندا و لە فیلمەكەدا قاوشی تریاكی و قاچاغچیانی تریاك و هیرۆینە، تا ناوقەدی زیندانییەكان پیشان دەدات  كە شەڕواڵی كوردیان لەبەردایە!!! ئەمە وێنەی تۆیە لە ئاوێنەی داگیركەراندا. 
دەی وەرە و لاسایی ئەم وێنەیەی خۆت بكەرەوە و ناویشی لێ بنێ بزووتنەوەی ژنان و پیاوانی كورد دژ بە زوڵم كردن لە ژنانی كورد!!!. بەوردی لەو دراما و فیلمە توركی و فارسییانە بڕوانە، كە كەناڵە زۆرەكانی باشوور، بێ هەستی بەرپرسبوون بەرانبەر بە نەتەوەكەیان، دیلمانجی كوردییەكی سەقەتیان دەكەن و زمان و كلتوری كوردی پێ دەشیوێنن و قۆڵی وێرانكردنی گرنگترین هۆی مانی كورد كە زمانەكەی بووە، لێ هەڵماڵییەوە، بە دەستخۆشی وەزارەتی ڕۆشنبیری!!!
كام خاڵە هاوبەشە كۆتدەكاتەوە لەگەڵ ئەواندا؟!!! كام دادوەرە بە ویژدانە لە دادگای سەندنەوەی مافی خوراودا، كوژراو و بكوژ، دز و دزراو، زاڵم و مەزڵوم، ڕەنجدەر و ڕەنجبەر وەك یەك تەماشا دەكات و تای تەرازووی داد بۆ بكوژ و دز و زاڵم و ڕەنجبەر بەناحەق سەنگەلا دەكات؟!!! تەنیا لە نادادگای میللەتانی سەردەست لە نیشتمانە زەوتكراوەكەی تۆدا نەبێت لەڕیگای ئەو حوكومەتانەوە كە بە پشتیوانی میللەتەكانیان، بێدادی و زوڵمیان لە منداڵ و ژنی كورد گوێی فەلەكی كەڕ كردوە، بەڵام ئەمان نایبیستن و نایبیستن، بەتایبەت ئەو چینەیان كە پییان دەڵێن 
( ڕوناكبیر و لە نووسین و كاری هونەرییاندا زمانی درێژیان بۆ مافی نەتەوەكانی تری قاڕەكانی گۆی زەوی وێنەی پەیامبەری ئاشتی و حەقخوازیی لە زەینی خوێنەریاندا دەنەخشێنێ!!!) بەچیان گومڕابووی و خەڵەتاوی؟!!! بۆچی واقعی كورد - شیعر و شانامەیە، قسەی زل و فیلمی بەتاڵ و گاڵتەجاڕییە بەو خوێنەی بۆ ئازادی، دووهەزار و پێنج سەدساڵە لە دڵمان دەڕوات؟!!!.
من چ ژنێكی فیمێنیستی سویدیم نەبینیوە هێندەی ژنی كوردی پەڕیوەی وڵاتانی ئەوروپا، كە بەلای خۆیەوە كەوتوە بەسەر گەنجینەی ئازادیدا!!! تونڕەو بێت و تا ئەو ئەندازەیەش لە واقع دوور و هێندەش خوێندنەوەی بۆ كێشەكان نەبێت، كە نزیكی بكاتەوە لە گومڕا بوون و كارەكەی بۆ نەچێتەوە سەریەك.     
 كۆمەڵگای دیجیتاڵی و كاریگەریی لەسەر پەیوەندی خێزان و مرۆڤەكان
ئەم كێشەیە بۆیە باس دەكەم چونكە لەناویدا ژیاوم و ڕۆژانە ئاگاداری بووم و لەوماوەیەدا كە لە كوردستان بووم دەمبینی و دەمبیست كە زۆرینەی، لە نیوە زیاتری، ئەوكێشە خێزانیانەی لە دادگاكاندا بەتەڵاق و جودابوونەوە ساغ دەكرانەوە، یەكێك لە هۆ بنچینەیەكەیان ئاسان بوونی پەیوەندی كردن بوو لەڕیگای ئینتەرنێتەوە و لەوێشەوە بەهۆی ئەو بەرنامانەی ناویان ناوە، تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و لە ڕاستیدا، تۆڕەكانی هەڵوەشاندنەوەی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكانن.
ئەوانەی حاڵیان وەك من بوو لە ساڵەكانی هەشتادا ڕێرەڕەوی كۆچیان، بارگە و بنەی لە یەكێك لەم وڵاتانەی ئەوروپادا پێ خست و ئێمە لە سوید گیرساینەوە، چونكە ئیتر لەمە بەرەوژوور وڵات نەما هەر سەهۆڵبەندانی كەڵەكەبووی سەدان قەڕن بوو و وڵاتی ورچان، ئەوانەشمان كە ڕووداوە كۆمەڵایەتی و تەكنیكیەكان و كاریگەرییان لەسەر مرۆڤ سەرنجمانیان ڕاكێشا، لەناو دروستكردن و داهێنانە دیجیتاڵیەكەدا ژیاین و دەمانبینی كە چۆن بازاڕ و هەڵپەی بێ ئامانی ڕۆژ لە دوای ڕۆژ، وەك ئاگر لە كا و پوشوو بەربووبێت، ئاوا بە هەڵپە و خێرا بەناو كۆمەڵگا و دامودەزگاكانی حوكومەتدا بڵاو دەبووە و ئەوەی ئەمڕۆ نوێ بوو مانگێكی نەدەبرد كۆنە دەبوو، سویدیش لەو وڵاتانەیە كە داهێنانی زۆر مەزنیان كردووە لە بارە تەكنیكیەكەوە بۆ نمونە بۆڵبرینگ، سكولسپانە، ساچمە تا ئەو ئەندازەیە بچوك كە لەنوكی هەموو پاندانێكی جافدا بەكاری دێنین و چەكی فرە هۆشمەند و....هتد، واتە خاوەن ئەزموون بوون و سیستەمێكی فرە تایبەتیان بۆ خۆیان رێكخستووە كە پاش ساڵانێكی زۆر ژیان تێیدا و دەستەویەخەبوون لەگەڵیدا، سەر لە هەندێكی دەردەكەیت و بڕێكی باشیش لەو سیستەمە هەرگیز تێی ناگەی بەڵام دەبیتە بەكارهێنەرێكی گوێرایەڵی ژیر و ئارام و لێی ڕا دێیت.
هەر ئەم تەكنیكە فرە باڵایەی پەیوەندی كردن، لەپاش درووستبوونی هەرێم وەك هەژدیهایەك بە لورە و لرفە، خۆی بە شارەكانی كوردستاندا كرد و لەسەر زەمینەیەكی نەبوو، واتە خەڵكێكی نەژیا و لە قۆناغەكانی گەشەكەیدا و پەروەردە نەبوو پێی و لێی ڕانەهاتوو، لەهەمووشی خراوتر توشبوو بەدەست حوكومەتێكەوە كە بۆ هیچ چمكێكی ژیانە كۆمەڵایەتییەكە بەرنامەی نەبوو، ئاوها لەسەر زەمینێكی پشتگوێخراو بۆ هەموو تەكنیك و پیشەسازییەك و لەبار و ئاسان بۆ كوشتن و یەكتر كوشتن و سوتاندن و كومەڵ كوژیی دانیشتوانەكەی، نینۆكی چنگەكانی لە بیری كۆمەڵگا گیركرد و بازاڕێكی درۆزنانەی بەناو ئازادی وەك خوانێكی ڕازاوەی تەفرەدەری بە باق وبریق بۆ كۆمەڵگای تینووی ئازادییەكیی شێوینرا و ڕاخست و زۆرینەی تاكی كۆمەڵگای كوردەواری سەرگەرم كرد و ئەوەندەی تر لە  ئەركە نەتەوەییەكە دوریخستنەوە. نازانین ئایا هاتنی تەكنیك بەحوكمی خواستی كەڵەكەكردنی سەرمایە، لە كوردستاندا ئەزمونێكی نوێ دەخولقێنێ؟! یا ئەزمونە گێڕ و شەپڕە لێدراوەكەش لەبار دەبات و زنجیری كۆیلایەتییەكە زیاتر و توندتر دەكات لە بیر و زەینی كۆمەڵگای كوردەواریدا؟!! چونكە نەتەوەی كورد، سیفەتێكی  زۆر نایابی هەیە كە لەهیچ گۆشەیەكی ئەم دنیایەدا نایدۆزیەوە ئەویش نەبوونی دەسەڵاتی خۆیی و دەوڵەتێكی سەربەخۆیە. 
بەڵام بە وردبوونەوە لەم كۆمەڵگایانەی وەكی سوید كە بوونەتە كۆمەڵگای دیجیتاڵی و بانكەكان و بازاڕەكان مرۆڤەكانیان بە خۆیانەوە بەهەزاران داو گرێداوە و ئەو سترێسەی بۆ كۆمەڵگای دروستكردووە و ئەو ناوبەناو گلەیی و گازندەیەی لە ناو كۆمەڵگای سویدا دەیبیستیت لە ژیانی دیجیتاڵی، دەسپێكی بیركردنەوەت لە كۆمەڵگای كوردەواری،  بەو سیفەتەوە كە وێنەی نییە لە گشت جیهاندا، بۆ ئەوە دەبات كە ئەزموونەكە ئەگەر لەدایكییش بێت، هێشتا هەر بە نوقستانی و ئاوەژو لەدایك دەبێ و وێنەی ڕاستەقینەی ئازارە سەختەكە نابێت و ئەوەی لێ سەوز نابێت، كە ببێتە زەمینەی دانانی پایەگەلێك بۆ هەلچنینی دیواری دەوڵەتێك.  
ئەوەی پەیوەندی بە مرۆڤ و هەستەكانییەوە هەیە، لەهەزاران ساڵ لەمەوبەرەوە بەردەوام لە گۆڕاندا بووە، ئەوەش بریتی بووە لە دەربڕینی هەستەكانی لەبواری ئەدەبی و هونەرییدا، كە بوشە بە پێشەنگی ڕاپەڕین و گۆڕانكارییەكان، چونكە هونەر لە كۆمەڵگای وەك كوردەواریدا دەبێ ئەركێكی كۆمەڵایەتی فرە هەستیار و پێویستی قۆناغ و واقیعەكەی خۆی بەجێ بێنێ، ئەگەر ڕێی لێ هەڵە نەبووبێ، كە بووە!! ئەوەی تری كە پێی دەڵێن پێشكەوتنی تەكنیكی، خواستی بازاڕ بووە و دەبێ، كە ڕوكەشەكەی خزمەتگوزارییە بە ئینسان و بنەما بنەڕەتییەكەی دەسكەوتی ئابوورییە. ئەمەش وەك تیخێكی دوو دەم، هەم خزمەتی پێكردووە و هەم وێرانی كردووە. 
پەیوەندی مرۆڤ بە مۆبایل یا ئامێرە ئەلكترۆنییەكەی دەستییەوە، زۆر جودایە لە پەیوەندی مرۆڤ بە دارێك، گوڵێك، ئەسپێك، كۆترێك یا پارچە خاكێكەوە. ئەوەی یەكەمیان هەرگیز نەیتوانی و ناتوانێت بەپێی سروشتی دروستكرنەكەی ببێتە بەشێك لە هەستەكانی مرۆڤ بەڵكە بۆتە پێویستیەك كە بازاڕ سەپاندوییەتی بەسەریدا و بۆتە خوو پێوەگرتن و لەدەرەوەی بوونی ئینساندایە. ئامێرە ئەلكترۆنییەكان كە پێكهاتەكەیان بریتیە لە ( پلاستیك و كانزا و شوشە و...هتد) خۆیان ناتوانن مرۆڤ ئالودەی خۆیان بكەن، ئەوەی كە مرۆڤەكان ئالودە و مەشغوڵ دەكەن یا كارێكی بۆ ئەنجام دەدەن، ئەو پرۆگرامانەن كە وەك زمانێكی تایبەت ئەم ئامێرانە بەكاریان دێنن بۆ گەیشتنە مەبەست كە پێیان دەوترێت ئەپلیكەیشن ( Application ) و كورتكراوەكەی ئەبێت بە ئەپ (App) و بەناو بانگترینیان فەیس بووك، گوگڵ و هەزاران ئەپی ترن كە بۆ مەبەستی جودا و كاری جودا بەكار دێن.  لەم بارەیەوە ئومێد كاكە وەیس كە منداڵ بووە لەگەڵ خێزانەكەی دێنە سوید و ئێستا مامۆستای فێرگەی پۆلیس و ڕاوێژكاری دەروونییە، ئاوا لەسەر بڵاوكردنەوەی وێنە لە تۆڕەكۆمەڵایەتییەكاندا!!! دوا و ووتی: سەددام بۆ پەیداكردنی وێنەی كوردێك چەند هەوڵی دەدا، بەڵام ئێستا چەند ئاسان، خەڵك لە باشووری كوردستان، وێنەكانیان بڵاو دەكەنەوە، بێ ئەوەی بیری لێ بكەنەوە.
لە گردبوونەوەی داڤۆسی ئەمساڵدا، جۆرج سوروس، سەرمایەدار و ئابووریزان، باسی لە كۆمپانیاكانی گەورەی ئینتیرنێت و تۆڕەكۆمەڵایەتییەكان كرد وەك گوگوڵ و فەیس بوك و دەڵێت: ئەم كۆمپانیانە، بە تەفرەدانی بەكاربەرەكانیان، هانیان دەدەن بۆ سەرفكردنی كاتێكی زۆر لەگەڵ ئەوان، بە قازانجی خۆیان، كە ئەوەش كاریگەری گەورەی دەبێت لەسەر: نەك هەرئەوەی كە چۆن بژین بەڵكو چۆنیش بیربكەینەوە، زیاتر دەڵێت: كۆمپانیاكانی دەرهێنانی خەڵوز و نەوت بە شێوەیەكی فیزیكی ژینگەی مرۆڤ دەشێوێنن و كۆمپانیای تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانیش ژینگەی كۆمەڵایەتی مرۆڤ وێران دەكەن. هەروەها  دەڵێت: من لەوە دەترسم كە لە رۆژگارێكی نزیكدا، ئەم كۆمپانیا گەورانە، بەو هەموو داتایانەوە كە لەسەر بەكاربەرەكانیان كۆیانكردۆتەوە، كۆمەڵگایەكی داخراوی چاودێری كراو دروست بكەن، كە زۆر خراپتر بێت لەو كۆمەڵگایەی لە ڕۆمانی ١٩٨٤ دا باسكراوە.
نۆڤیوس****، دەزگایەكی شیكاریی و ڕاپڕسییە لە سوید، سەبارەت بە كاریگەریی بە دیجیتاڵ كردنی كۆمەڵگا ڕاپۆرتێكی بڵاو كردۆتەوە لەوێدا دەنووسێت: كەسەكان پێیان وایە كە بەدیجیتاڵیكردن بە شێوەیەكی پۆزەتیڤ كاریگەری هەبووە لەسەر تاك و كۆمەڵ، بەڵام یەك لە دووكەس پێێان وایە كە سترێسی ژیانیانی زیاد كردووە و ئەوچینەش كە بەم هۆیەوە سترێسیان زیادی كردووە، چینی ژنانن!!  ئەمە گوتەی هێلێنا بیۆركە كە ڕاوێژكارە لە دەزگای نیوڤۆس. 

 لە ژێر خۆڵەمێشی قڕكردنی سەدان سەدەیی كورددا پشكۆ نوستووە
لەپڕ لەناو خەمی گران و حەسرەتی نەهامەتی و تێكشكانی زۆری شۆڕش و ڕاپەڕینە یەك لە دوای یەكەكانی كوردانی باشووردا و نائومێدی لە دەسەڵاتی كوردی لەو پارچەیەدا، لە ڕۆژئاوای نیشتمانەكەیەوە، خۆرهەڵات و دڵانی ڕۆناك كردەوە و ئومێدی بەخشییەوە بەبێ ئومێدان و بیانیی بە كوێران، ئەمجارە موعجیزەكە، هەموو هاوكێشەكانی پێچەوانە كردەوە، لەبەر دوو هۆ یەكێكیان زۆر بەدەگمەن كوردێكت دەبینی كە لە شیكردنەوەكانیدا بۆ كێشە سیاسییەكانی كورد، تواناكانی ئەو بەشەی كوردستانی ڕەچاوكردبێ، منیش لەو كەسانە بووم و هۆكەی تریان ئێمە كەلە باشوور بووین و كێشەی ژنان و هەڵوێستیان و چارەسەرە ناكامەكانمان دەبینی و هاتنی تەكنیكی پەیوەندی كردن بەوجۆرەی ڕوی لە باشوور كرد و كاریگەری خراپی لە سەر خێزانەكان و سەرگەرمبوونی ژنانی باشووریی و ڕۆژهەڵاتی بە دنیا و باق و بریقەكانییەوە، تووشی ئازا ر و نزیك لە نائومێدیی كردبووین، لە ناو ئەو لێڵاییەی باشوور و ڕۆژهەڵاتدا، كچان و ژنانی كورد لە ڕۆژئاوا، بەرخۆدان و هەڵمەتێكیان برد، كە شا گەشكەی كردین و بەرخۆدانەكەیان سنووری قەرنەكانی بڕی و بووە تاقانەی مێژوویی لەناو بەرخۆدانی میللەتانی ڕاپەڕیوو بۆ سەندنەوەی مافی زەوتكراو و بەرگریكردن لە بوونی نەتەوەكەیان و كچان و ژنانی كورد لە ڕۆژئاوای نیشتمان بوونە ڕێنمای خەباتی پیاوی كورد كە تا هەڵاتنی ئەو خۆرە، بە دەگمەن نەبێت، هەوڵدانی پیاوی كورد هەر نەهامەتی و وێرانكاری هێنابوو بۆ نەتەوەكەی، بەو دەسەڵاتە كوردییەشەوە كە لە باشوور دروست ببوو و لە زۆر ڕووەوە بووە نمونەیەك كە مرۆڤ بۆ هیچ پارچەیەكی تری كوردستانی بە ئاوات ناخوازێ، ئەگەر وێنەیەك لەو بێت.
ژنانی كورد لە ڕۆژئاوا هەموو بزوتنەوەكەیان ڕەسەنایەتی و داهێنان بوو، لە حاڵێكدا كە دنیای دیجیتاڵ و مۆبایل و ئینتەرنێت لە باشووری ئازاد و ژێر دەسەڵاتی كوردییدا، كچانی كوردی گومڕا دەكرد و خێزانەكانی لەبەر یەك هەڵدەوەشاندەوە، لەلای ژنان و كچانی وەك گوڵی ئەم نیشتمانە لە ڕۆژئاوا،  بووە ئامرازی بەگژدا چوونەوەی داگیركەران و ئەو گرتە ڤیدیۆییانە كە كچانی كوردی لە ڕۆژئاوا پیشان دەدا چۆن بەهۆی ئای پادەكەیانەوە، شوین و مەودای هیزەكانی دوژمنیان دەستنیشان دەكرد و بۆمبارانیان دەكردن، ئەگەر دنیا كەڕ و كوێر نەبایە، دەیبینی و حەقی دەگوت و پشتیوانی دەكرد (بەڵام ئێمە لە بانگەشەكانماندا ڕاستگۆ نین، یا تا ئەو سنورە ڕاستگۆین، كە بەرژەوەندییەكانمان دیاری كردووە.)...

* گۆڵدا مایەر، ژیانی من لاپەڕە ٩٥ وەرگێڕانی شەفیقی حاجی خدر، ناوەندی ئاویەر، چاپی یەكەم، ٢٠١٤هەولێر 
من زۆر بە گەرمی خویندنەوەی ورد و بەسەرنجی ئەم كتێبە بە خوشكان و دایكان و پیاوانی كورد ڕادەسپێرم، ئەمە لەو كتێبانەی ژیان دەبێت، كە دەبێتە ڕێنمایەكی گەورە بۆ بەجێگەیاندنی ئەركی سەرشانمان بەرانبەر بە نەتەوەكەمان. هیوادارم وەڕگێڕی بەڕیز چاپی تری ئەم كتێبە بەسوود و بەنرخە بڵاوبكاتەوە و زۆر بە وردی بە وەرگێرانەكەیدا بچێتەوە بە مەبستی هەڵەگیریی و ڕاستكردنەوەیان، دەستیان خۆش. 
** بیرمەندی گەورەی كورد مامۆستا ( مەسعود محەمەد)، كە ڕەنگە تاقانەی بیری كوردایەتی بێت، كە ئاوا بە قوڵی و بە ئینساف و ئاگادار لە مێژووی نەتەوەكەیی و ڕەوتی مەسەلە سەردەمەكان بە زمانێكی كوردی زۆر ڕاقی  لەمەسەلەی كورد و چارەسەرەكانی دوا بێت و ژیانی بۆ وشیاركردنەوەی نەتەوەكەی وەك بەشێكی پشتگوێ خراوی مرۆڤایەتی تەرخان كردبێ. 
- من شاگەشكە بووم كاتێ كۆدی خوێندنەوەی شێوازی نووسینەكانی ئەو بیرمەندە فێربووم ولە بەستنەوەی ڕستە و بیرەكانی بەیەكترەوە حاڵی بووم -
*** www.brottsofferjouren.se 
 https://novus.se     **** 
– En majoritet anser att den påverkan digitaliseringen har på privatlivet är positiv, men samtidigt anger varannan person att man upplever en stress över den digitalisering som sker i samhället idag. Värt att notera är att det är kvinnorna som i störst utsträckning ger uttryck för denna stress, säger Helena Björck, konsult på Novus.

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی

بەپەلە