پاش ئەوەی دۆناڵد ترامپیی سەرۆكی ئەمریكا بڕیاری كشانەوەی هێزەكانی لەسوریان دەركرد، ئەمە بووە هۆی وروژاندنی كۆمەڵە پرسیارێك، ئایا چارەنوسی ئەو كوردانەی كە لەساڵی (2014)ەوە لە سوریا، لەلایەن ئەمریكاوە پشتیوانیان لێ دەكرێت بەكوێ دەگات؟ ئایا ئەمە نابێتە هۆی ئەوە جارێكی تر داعش زیندوو ببێتەوەو مەترسی دروست بكاتەوە بۆ سەرناوچەكە وەك لەڕابردوودا دروستیان كردبوو؟ ئایا ئەمە وەك رێكەوتنێكی ژێربەژێری لەگەڵا توركیادا لەقەڵەم نادرێت، بۆ ئەوەی جارێكی تر توركیا بەرەو ئەمریكا كێش بكرێتەو واز لەهاوپەیمانی روسیاو ئێران بهێنێت؟.
لەپاش ئەوەی كە داعش وەك هێزێكی مەترسیدا لەسوریا سەری هەڵدا توانی بەشێك لەخاكی سوریا كۆنترۆڵا بكات‌و پاشانیش پەلی هاویشت بۆ ناو عێراق‌و پاش كۆنترۆڵا كردنی موسڵا ،توانی دەست بەسەر ناوچە سوننیەكاندا بگرێت بەمەش مەترسیەكی گەورەی لەسەر بەغدا دروست كردوو ئەگەری ئەوەش هەبوو كە هێر ش بەرەو بەغدا بكات‌و لەهەمان كاتددا مەترسی گەورەی بۆ سەر هەولێریش دروست كرد.
لەم كاتەدا كە ئەمریكا بەهۆی مەترسیدار بوونی ئەم گروپە هەستا بەرابەرایەتی كردنی هاوپەیمانیەتێكی نێوی دەوڵەتی لەعێراقدا، هەرێمی كوردستانیش چووە پاڵا هاوپەیمانیەتەكەو هێزی پێشمەرگەی كوردستان. رۆڵێكی كارایان بینی لەڕووبەڕوو بوونەوەوی ئەم گروپە تیرۆرستیەدا.
لەسوریاشدا ئەمریكیەكان ئامادەییان هەبوو پشتیوانیەكی لۆجیستی‌و سەربازی‌و مەعنەوی بوون لەپێناو ڕازیكردنی یەپەژە بۆ بەشداریكردن لەشەڕی دژ بە داعش، لەدوای ئەوە هێزەكانی سوریای دیمۆكراتیان دروستكرد لەدەرەوەی ئۆپۆزسیۆنی سوریا، بۆ ئەوەی بتوانن بەهێزێكی تۆكمەوە شەڕ دژی داعش بكەن، لەوكاتەوە ئەمریكا هەموو جۆرە هاوكاریكەی سیاسی‌و سەربازی‌و مەشق‌و ڕاهێنانی بەهێزەكانی سوریای دیموكرات‌و یەپەژەكردوو بەم هۆیەشەوە ئەو هێزانە توانیان بەشدارییەكی كاران هەبێت لەناوبردنی داعش‌و گێڕانەوەی زەویە داگیركراوەكان، بەم هۆیەوە هێزەكانی سوریاو دیموكراتی توانیان دەست بگرن بەسەر نزیكەی (30%)ی خاكی سوریا كە دەوڵەمەند بوو بە سامانی نەوت‌و ئاوو زەوی كشتوكاڵی بە پیت، لەهەمان كاتدا بوونە هێزێكی كاریگەر لەسوریاو تەنانە كۆنگرانەش كە بۆ چارەسەری كێشەی سوریا دەبەسران وەك ئاستاناو سوتشی و جنێف، ئەمریكا دەیكردە مەرج كە دەبێت بەشداری بكەن، یەپەدە لەو بروایەدابوو ئەگەر پەیوەندییەكانی لەگەڵا ئەمریكا بەهێز بكات ئەمە دەبێتە هۆی پاراستنی‌و لەئایندەی سوریاشدا رۆڵی كاریگەری دەبێت، بەڵام سەرە ڕای ئەوەی كە كورد هەموو پاڵپشتیەكی ئەمریكای كردووە چالاكانەش دژی داعش شەری كرد، بەڵام لەهەفتەی رابردووەوە پاش دەركردنی بڕیاری پاشەكشەی هێزەكانی ئەمریكا لەسوریا، كورد توشی شۆك بوون، چونكە لەئێستاوە ئیتر دەرگاكان بەرووی كورددا داخراون‌و كەوتە نێو بارودۆخێكەوە كە هیچ حسابێكی بۆ نەكردووە.
لەكاتێكدا كە كورد هەموو هێلكەكانی خستبووە سەبەتەی ئەمریكاوە و بوبوە هاوپەیمانێكی سەرەكی لە گەڵیدا، ئەمەبووە هۆی ئەوەی ببێتە جێگەی نیگەرانی رژێمی سوریا كە مەترسی ئەوەی هەبوو هەرێمێكی سەربەخۆ بۆ كوردەكان هاوشێوەی هەرێمی فیدراڵی كوردستانی عێراق دروست ببێت، ئێرانیەكان رایان لەگەڵا ئەمەدا نەبوون و وەك بەشێك لەپلان دژی ئێران و هیلالی شیعی لە قەڵمیان دەدا ، روسەكانیش بە گروپێكی فشاری ئمریكیان دەبینن بۆ تێكدانی پلانەكانیان ، توركەكانیش وایان لەقەڵەم دەدان كە تەنانەت لەئایندەدا دەبنە مایەی تێكدانی باری ناوخۆی توركیاو دروستكردنی هەرەشە لەسەر سنورەكان. بەتایبەتیش دوای ئەوەی لەمانگی دیسەمبەری (2017) ئەمریكا ئەوەی ڕاگەیاند كە بەنیازی دروستكردنی هێزێكی (30) هەزار كەسین لەیەپەژەو هێزەكانی سوریای دیموكرات لەسەر سنورەكانی توركیا.
توركیا لەسەرەتاوە كەوتە بیری ئەوەی كە بەهەر نرخێك بووە هەوڵ بدات پشتیوانیەكانی ئەمریكا بۆ یەپەدەو یەپەژە كۆتایی پێ بهێنێت، چونكە توركیا وا دەبینێت كە یەپەژە هێزێكی تیرۆریستیەو درێژكراوەی پارتی كرێكارانە كە لەساڵی (1994)وە تا ئێستا شەڕ دەكات دژی دەوڵەتی توركیاو ئەمەش بووەتە هۆی كوژرانی زیاتر لە (40000) كەس لەنێوان هەردوولا.
لەدوای ئەوەی توركیا ئەو هێزانەی بە مەترسی راستەوخۆ لەقەڵەمدان، لەسەرەتای ئەمساڵدا توانی بەرازیكردنی ئەمریكا و روسەكان هێرش بكاتە سەر شاری عەفرین‌و داگیری بكات، هەتا ئەوكاتەی پەیوەندییەكانی ئەمریكاو توركیا ئاڵۆز بوو، ئەمریكا رێگەی نەدا هێرشی تر دژی یەپەدە ئەنجام بدرێت. بەڵام لەئێستادا كە پەیوەندیەكانیان ئاسایی بووەتەوە،ئەگەری ئەوە هەیە كە ڕێكەوتنێك هەبێت لە نێوان هەردوو لادا بۆ پێشهاتە نوێیەكان ئەمەش بە بەلًَگەی ئەوەی كە لەپاش پەیوەندییە تەلەفۆنیەكەی نێوان ئۆردوگان‌و ترامپ گۆڕانكارییەكی خێرا لەسیاسەتەكانی ئەمریكا روویدا، پاش بڕیاری كشانەوەی لەسوریا گڵۆپی سەوزی بۆ توركیاش هەڵكرد، كە دەتوانێت كۆنترۆڵی ناوچەكە بكات‌و لەئێستا بەدواوە خۆیان رووبەڕووی مەترسیەكانی داعش ببنەوە.
ئەم هەنگاوەی ئەمریكا ئەوەشی لێ دەخوێندرێتەوە كە قۆناغێكی تازە بێتەئاراوە بۆ زیاتر پتەوكردنی پەیوەندییەكان لەگەڵا توركیا، چونكە هەتا ئێستا نیگەرانیەكانی توركیا بەرامبەر ئەمریكا بەهۆی ئەوەوە بووە كە ئەمریكیەكان پشتیوانیان لەیەپەدە كردەوەو رێگەیان نەداوە توركیا هێرش بكاتە سەر مەنبەج‌و رۆژهەڵاتی فورات، لەهەمان كاتدا هاوكارییەكی باشی سەربازیان كردوون‌و سوپایەكی (60000) كەسی لێ دروست كردون ،بەڵام لەم كاتەدا كە ئەمریكا پاشەكشە دەكات، كوردەكان لەسوریا بێ پشت دەمێننەوەو جارێكی تر كورد دەبێتەوە قوربانی سیاسەتی نێودەوڵەتنی‌و بەتایبەتیش ئەمریكا، مێژووی پەیوەندییەكانی.كوردو ئەمریكاش پڕە لەم كارەساتانە. هەر لەئاش بەتاڵی (1975) هەتا ریفراندۆمی (2017) پێشتریش روخانی شۆڕشی شێخ مەحمودو لەسەردەمی روسەكانیشدا لەسێدارەدانی قازی‌و روخانی كۆماری مەهابادبەڵگەن .
لەئێستادا پەیەدە بەرەو رووی هەڵبژاردنی یەكێ لەم دوو سیناریۆیە دەبێتەوە ، یان دەبێت بەرەو دیمەشق هەنگاو بنێت، كە ئەمەش دەبێت قوربانی بدەن بە بڕیاری مافی چارەی خۆنوسین‌و سەربەخۆیی سیاسی، یان دەبێت بكەونە باوەشی روسیاو ئێران، كە ئەوانیش هەتا ئێستا هەڵوێستێكی رونیان نیەو دواجار هەر دەیانداتەوە دەستی‌و سوریاو وەك كێشەیەكی ناوخۆی مامەڵەیان لەگەڵدا دەكرێت، كە لەم رێگەیەوە دەتوانرێت لە هێرشەكانی توركیا پارێزراو بن‌و نیمچە گوشارێكیش لەسەر توركیادروست بكات كە نەتوانێت زیاتر پێگەی خۆی لەناو سوریادا قایم بكات‌و نەتوانێت بە ئاسانیش درێژە بە شەڕەكانی بدات دژ بە هێزەكانی سوریای دیموكراتی‌و یەپەدە.دواجار هەردوو بژاردەكە بۆكورد زیانمەندن و قۆناغێكی سیاسی تر دەست پێ دەكات كە ئایندەی رۆشن نیە .
عومەر عەلی محەمەد
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی