بیرۆكەی دامەزراندنی سەرۆكایەتی هەرێم هیچ كات پێویستییەكی سیاسی و بابەتی نەبوو بۆ هەرێمی كوردستان، بەڵكو لە بنچینەدا گرێدراوی ویستێكی تاكەكەسی و تاكڕەوانە بوو، كە هەر لە پاش ڕاپەڕینی ساڵی ١٩٩١ەوە بە زەقی دەردەكەوێت.
خراپتر لە (سەرۆك) لە ساڵی ١٩٩٢دا بە ویستی بارزانی و تاڵەبانی هەڵبژاردن بۆ (ڕابەر) كرا. ئەو دووانە لەسەر ئەنجامەكانی هەڵبژاردن بەگشتی پێك نەهاتن و (ڕابەر) یەكلایی نەكرایەوە. هەندێك لە سەركردەكانی یەكێتی لەگەڵ ناوی (ڕابەر) نەبوون، لەناویاندا نەوشیروان مستەفا كە پێی وا بوو (ڕابەر) كۆنەپارێزانەیە و لەگەڵ دنیای نوێی دیموكراسیەتدا یەك ناگرێتەوە. لەبەرئەوە ناوی (سەرۆك)یان بە گونجاوتر دەزانی و بانگەشەی ئەوەیان دەكرد كە هەڵبژاردن و دەستنیشانكردنی ڕابەر بە پێداگیری پدك بووە و ینك بەسەریدا تێپەڕ بووە.
كاتێك (ڕابەر) یەكلایی نەكرایەوە، ڕێككەوتنێك لە نێوان تاڵەبانی و بارزانی و پاشان سەركردایەتی باڵای پدك و ینك هەبوو بۆ دروستكردنی دەستەی سەرۆكایەتی، بەڵام هەر لە سەرەتاوە شكستی هێنا و كردەنی نەكرایەوە. بارزانی دەیگوت لە یەكەم بڕیاردا كەس بەگوێی نەكردوون، لەبەرئەوە ئیتر پشتی تێكردووە.
بیرۆكەی ڕابەر یان سەرۆك، ویستی تاكەكەسانەی بارزانی و تاڵەبانی بوو. هەریەك لەو دووانە، تاكڕەوانە بڕیاریان دەدا و نەیاندەویست بۆ هیچ كەس و دامەزراوەیەكی دیكە بگەڕێنەوە. دەیانویست وەك ڕابەر و سەرۆك شەرعیەتێكی یاسایی و سیاسی وەربگرن، بە ئامانجی ئەوەی تاك و تەنیا بڕیارە گرنگ و چارەنووسسازەكان بدەن بەبێ گەڕانەوەی بۆ هێز و لایەنە سیاسییەكانی دیكە یان بەبێ گەڕانەوە هەتا بۆ پەرلەمان و حكوومەت و خەڵك!
ویستی تاكڕەوانەی بارزانی و تاڵەبانی، هۆكارێكی كاریگەر بوو لەوەی پەرلەمان و حكوومەت لە سەرەتای پێكهێنانییانەوە نەتوانن ڕۆڵی خۆیان بگێڕن، سەرەڕای ئەوەی ئەو دووانە لە گوتاری میدیاییدا بانگەشەی ئەوەیان دەكرد، دەبن بە (سەرباز و پۆلیسی پەرلەمان)، بەڵام لەواقیعدا ئامادە نەبوون تەنانەت پۆستی سەرۆكی پەرلەمان وەربگرن، چونكە لەلایەك خۆیان لە پەرلەمان بە گەورەتر دەزانی و لەلایەكی دیكە ئەگەر لەناو پەرلەمان و حكوومەت بوونایە، نەیاندەتوانی تاكڕەوانە بڕیار بدەن.
لە نامەیەكدا كە لە ساڵی ١٩٩٤دا لە ئەنجوومەنی وەزیرانەوە بۆ تاڵەبانی و بارزانی ڕەوانە كراوە، زۆر بەڕاشكاری داوایان لێكراوە ئیعتراف بە حكوومەت و پەرلەمان بكەن و ڕێز لە دەسەڵاتەكانیان بگرن. هەروەك لەو نامەیەدا ئەنجوومەنی وەزیران دەڵێ؛ ئێمە دەبوو لە سەرەتادا داوا لە ئێوە (بارزانی و تاڵەبانی) بكەین كە ئیعتراف بە حكوومەت و پەرلەمان بكەن، پاشان داوا لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بكەین كە پەرلەمان و حكوومەتی هەرێم بە شەرعی بناسن و ئیعترافی پێ بكەن!
كۆسرەت رەسووڵ كە سەرۆك وەزیرانی كابینەی دووەمی حكوومەت بوو، بەردەوام پێشنیازی ئەوەی دەكرد بۆ ئەوەی پەرلەمان و حكوومەت ڕۆڵی ڕاستەقینەی خۆیان بگێڕن و دەسەڵات لە دەرەوەی پەرلەمان و حكوومەت نەبێ، دەبێ تاڵەبانی و بارزانی یەكێك ببێت بە سەرۆكی پەرلەمان و ئەویتر ببێت بە سەرۆكی حكوومەت. بەو شێوەیە كێشەی دەسەڵات لە دەرەوەی پەرلەمان و حكوومەت كە خۆی لە بارزانی و تاڵەبانی دەبینێتەوە، كۆتایی دێت، بەڵام ئەو دووانە بەو پێشنیازە ڕازی نەبوون لەكاتێكدا ئەنجوومەنی وەزیران لە كابینەی دووەمدا و ژمارەیەك لە سەركردەكانی یەكێتی و پارتی پێكەوە خاوەندارێتییان لەو پێشنیازە كرد و بۆ بارزانی و تاڵەبانیان بەرز كردەوە.
هۆكاری ڕەتكردنەوەی ئەو پێشنیازە لەلایەن بارزانی و تاڵەبانی، تەنیا گرێدراوی ویستی تاكڕەوانەی ئەو دووانە بوو. هیچی دیكە.
لەماوەی گەڕی یەكەمی شەڕی ناوخۆیی كە ڕێككەوتنامەی پاریس لە نێوان ینك و پدك ئیمزا كرا، بەهەمان شێوە ڕێككەوتن لەسەر سەرۆك كراوەتەوە. شەڕی ناوخۆیی كە هەردوو سەرۆك دەستی باڵایان تێدا هەبوو، ڕێگەی نەدا تەنیا سەرۆكێك هەبێ، هەردووكیان لە سنووری زۆنی كەسك و زەرد وەك سەرۆكی زۆنی كەسك و زەرد خۆیان دەناساند.
پاش ڕووخانی بەعس لە ٢٠٠٣دا، كاتێك یەكێتی و پارتی ڕێككەوتن و كۆتاییان بە دوو ئیدارەیی هێنا، یەكێك لە خالەكانی ڕێككەوتنی ستراتیژییان پێوەست بوو بە دامەزراوەی سەرۆكی هەرێمەوە. یاسای سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان بە ژمارە ١ی ساڵی ٢٠٠٥ لە پەرلەمانی كوردستان پەسند كرا. ینك و پدك نا، بەڵكو بارزانی و تاڵەبانی ڕێككەوت بوون، بارزانی ببێت بە سەرۆكی هەرێم و تاڵەبانی سەرۆك كۆماری عێراق. ئەگەر پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق نەبووایە، تاڵەبانی و ینك هیچ كات ڕەزامەند نەدەبوون لەسەر ئەوەی پۆستی سەرۆكی هەرێم بۆ بارزانی بێت، چونكە هیچ جێ و مەكانێكی دیكە لە كوردستان بۆ تاڵەبانی پەیدا نەدەبوو!
لەپاش ئەو رێككەوتەشەوە تا ئێستا، هەموو پێداگیرییەكان لەسەر مانەوەی پۆستی سەرۆكی هەرێم، گرێدراوی هەمان ئەو هۆكارەیە كە لە سەرەتادا بیرۆكەی دەستنیشانكردنی ڕابەر و سەرۆكی هێنایە ئارا، لە هەموو ساڵانی هەبوونی سەرۆكایەتی هەرێم، ئەو دامەزراوەیە تەنیا كێشە سیاسییەكانی قوڵتر كردووەتەوە و جگەلە دروستكردنی كێشە، چارەسەرییەكی بۆ هیچ دۆسیەیەك نەبووە.
دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێم، یەكێك لە هۆكارە كاریگەرەكانی لاوازبوونی ڕۆڵی پەرلەمان و حكوومەت و جێگیرنەبوونی پرەنسیپەكانی دیموكراسیەتە لە كوردستان دا.
ئەو دامەزراوەیە تا ئەوكاتەی بە تەواوەتی هەڵدەوەشێتەوە، بەشێك دەبێت لە قوڵكردنەوەی قەیرانەكان، لە لاوازكردنی پەرلەمان و حكوومەت، لە جێگیر نەبوونی بنەماكانی دیموكراسیەت و ڕێگری لە دەركردنی بڕیاری دەستەجەمعی لە كوردستان دا. و بەپێچەوانەوە برەو بە بڕیاری تاكڕەوانە دەدا، كە هەر لەو پێناوەشدا دامەزرێنراوە.
رێبین فەتاح
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی