ئەردەڵان عەبدوڵڵا

تازە چووبومە ئەڵمانیا لەگەڵ چەند برادەرێک بیرمان لەوەکردەوە بۆچی کورد لە ئەڵمانیا یان لە ئەوروپادا هیچ لۆبییەکی بەهێزی هاوشێوەی نەتەوەکانی تری نییە. لەوکاتەدا کۆمەڵێک  بیرۆبۆچوون و پێشنیازی باش هات بەسەرماندا و چەند هەنگاوێکیشـمان نا، لێ گەورەترین کێشە لە بەردەماندا، نەبوونی فیدراسیۆنێک یان چەترێک بوو بۆ کۆکردنەوەی دەنگی  هەموو کورد و موخاتەبەکردنی لایەنی بەرپرس و کۆمەڵگەی ئەڵمانی، چونکە هەتاوەکو ئەمڕۆش کورد لە ئەڵمانیا و لە زۆربەی وڵاتانی تری ئەوروپاش جگە لە سوید نەبێت، فیدراسیۆنێک نییە هەموو کۆمەڵە و گروپە کوردییەکان کۆبکاتەوە، ئەمەش خەوشێک و لاوازییەکی گەورەی بەو رەوەندە کوردییە گەورەیە بەخشیوە. 
پاش ئەو هەوڵە شكستخواردووەم،زیاتر لە مەسەلەی " لۆبی" ی کردن قووڵ بوومەوە، لە زۆربەی میدیاکانی جیهان بەگشتی  و عەرەبی بەتایبەتی باس لە بەهێزی لۆبی جوولەکە دەکرێت بە تایبەتی لە ئەمریکا، ئەمەش بووە مایە‌ی گرنگی پێدانی من.
لێرەدا جێگەی خۆیەتەی پێش هەموو شتێک بپرسین " لۆبی"  مانای چی دەگەیەنێت؟! ئامانج لێی چییە؟ ئایا کاری لۆبیکردن چۆنە؟ دەبێت پشت بە چ دەزگایەک ببەستیت بۆ ئەم کارە؟ پاشان لەگەڵ کێ و چۆن لەگەڵ دەزگاکانی دەوڵەتاندا مامەڵە دەکەیت؟
هەموو  ئەم پرسیارانە و کۆمەڵێک پرسیاری تر، هەوڵ دەدەین لەم ووتارە کورتەدا وەڵامی بددەینەوە. 
چەمکی Lobby لۆبی مانای چی دەگەیەنێت
وشەی لۆبی Lobby  وشەیەکەی ئینگلیزی کۆنە ، مانای هۆڵی پێشەوەی هۆتێل دەگەیەنێت. ئەم چەمکە لە سەدەی پێشووەوە هاتە ناو قامووسی سیاسییەوە، ئەمیش لە ئەمریکاوە سەریهەڵدا.  بەپێی هەندێک سەرچاوە بێت، ئەم وشەیە لە پاش ساڵی 1830 لە ئەمریکاوە هاتە ناو قاموسی سیاسییەوە.
لۆبی مانای  کارێک دەگەیەنێت ، کە کەسێک یان گرووپێک کاریگەری بخاتە سەر بڕیارو سیاسەتی ئەندام پەرلەمانێک یان ئەندام کۆنگرێسێک.  کە لە  ئەمریکا لە دەرەوەی باڵەخانەی کۆنگرێسی ئەمریکادا، شوێنێک هەیە کە خەڵکی ئاسایی دەتوانێت بچێت ئەندام کۆنگرێسەکان ببینێت. لێرەشەوە وشەی لۆبی هاتە ناو مەیدانی سیایسیەوە، کە تێیدا کەسانێک یان گرووپێک یان نەتەوەیەک لە رێگەی ئەندامانی کۆنگرێس یان پەرلەمانەوە، دەتوانێت بۆچوونی خۆی بگەیەنێت و بتوانێت فشارێکی سیاسیی لەسەر  دەزگا حکومییەکان دروست بکات.
دیارە ئەم چەمکەش پەیوەندی بە چەمکێکی ترەوە هەیە کە  ئەویش چەمکی " Pressure Group گرووپەکانی فشار " لێرەدا هەوڵ دەدەین بە کورتی باسی ئەو چەمکەش بکەین و پەیوەندییان لەگەڵ لۆبی، باسبکەین. 
Pressure Group گروپی فشار مانای چی دەگەیەنێت؟ 
گروپەکانی فشار چەمکێکی سیاسییە جۆرێکە لە گروپ یان کۆمەڵە، کە خەڵکی دروستی دەکات و دەبێتە ئەندام تێیدا، ئامانج لێی کاریگەری دروستکردنە لەسەر مەسەلەیەک یان کێشەیەک، کە بە لایەن ئەو کەسانە  یان گروپەوە بەرژەوەندییەکی گرنگ دەگەیەنێت و پەیوەندی پێوەیان هەیە . ئەمەش زۆرجار لە قامووسی سیاسیدا پێی دەڵێن" ئەو گروپانەی کە دەیانەوێت کاریگەرییان هەبێت لەسەر سەرچاوەی بڕیاری سیاسیی " 
ئەم جۆرە گروپانەش دووبارە لە ئەمریکاوە سەریهەڵدا و پاشان بە کۆمەڵگەی رۆژائاواو دواتریش جیهاندا بڵاوبوویەوە. زۆرجار لە ئەمریکا ئاماژە بۆ کۆمپانیا گەورەکان دەکرێت، کە بە گروپی فشار دایدەنێن لەسەر بڕیاری سیاسی. 
لێرەدا زۆرجار لەمیدیاکاندا گوێمان لێدەبێت کە لە قووتابخانەیەک یان یانەیەکی شەوانە، کەسێکی گەنج بە چەک کۆمەڵێک کەسی کوشتوە، لەوکاتەشدا چ میدیاکانی ئەمریکا و جیهانیش، دیسانەوە دێنەوە سەر مەسەلە تەقلیدییەکەی ئەمریکا کە خۆی لە کێشەی " فرۆشتن و هەڵگرتنی " دەبینێتەوە. ئالەم کاتەشدا باس لە گروپی فشار یان لۆبی کۆمپانیاکانی چەکوتەقەمەنی دێتەوە گۆڕێ،چونکە ئەم کۆمپانیایانە، رۆڵی گەورەیان لەسەر بڕیاری سیاسی ئەمریکا هەیە و  هەمیشە نەیانهێشتووە، حکومەتەکان دژی نەفرۆشتن یان کەمکردنەوەی بازاڕی چەکوتەقەمەنی لە ئەمریکا بڕیارێک دەربکەن، بەشێوەیەک  کە ببێتە هۆی ئەوەی کە زەرەر بە بەرژەوەندی ئەوان بگەیەنێت.  
بەڵام ئاخۆ  ئەرکی سەرەکی ئەم گروپانە چییە؟ وە میکانیزمەکانی دەستیان کامانەیە؟ وە چۆن دەتواننن ئەم فشارە دروستبکەن؟ لە رێگەی کام دەزگاوە دەتوانن بڕیاری سیاسیی بگۆڕن؟
لێرەدا هەوڵ دەدەین بە کورتی وەڵامی ئەو پرسیارانە بددەینەوە
ئەرکەکانی گروپی فشار
گۆڤاری " المجله‌" کە یەکێکە لە گۆڤارە سیاسییەکانی گێتی عەرەبی، لەمبارەیەوە راپۆرتێکی شیکاری جوانی بڵاوکردبۆوە، کە تێیدا تاڕادەیەکی باش توانیبووی، تیشك بخاتە سەر ئەم مەسەلەیە. 
لە راپۆرتەکەدا هاتووە:
گروپەکانی فشار کۆمەڵێک ئامانج و ئەرکی دیاریکراویان هەیە، کە خۆی لەمانەی خوارەوە دەبینێتەوە:
1/ داواکاری دیاریکرا و  گوزارشتکردن لە مەیلێکی سیاسی دیاریکراو.
2/ دژایەتیکردن و پووچەڵکردنەوەی هەر بڕیاڕێک کە زەرەری بۆ ئەندامانی ئەو گروپە دەبێت.
3/ گوزارشتکردن لە بۆچوونێکی بەشێک یان چینێک لە کۆمەڵگا، لە بەرامبەر کێشەیەکی دیاریکراو.
4/ پروپاگەندەکردن بۆ سیاسەتێکی دیاریکراو.
دەتوانین بڵێین ئەمانە، ئامانج و ئەرکی سەرەکی گروپێکی فشارن لەسەر بڕیاری سیاسی وڵاتێک. 
بەلام ئاخۆ بۆ جێبەجێکردنی ئەم ئامانجانە دەبێت چی بکرێت؟ یان بە واتایەکی تر ئەو رێوشوێنانە یان میکانیزمانە کامانەن، کە گروپی فشار دەیگرێتەبەر ، بۆئەوەی بە ئامانجەکانی بگات؟!
میکانیزمی لۆبییەکان
لۆبییەکان یان گروپەکانی فشار، پشت بە کۆمەڵێک میکانیزم دەبەستن، بۆئەوەی بگەن بە ئامانجەکانیان. لێرەدا هەوڵ دەدەین هەندێک لەو میکانیزمانە، باسبکەین.
1/ نوێنەرایەتی راستەوخۆ
 بۆ نموونە ئەو گروپانە هەوڵ دەدەن هەمیشە نوێنەرێکی راستەوخۆی خۆیان لە ناوەندی بڕیاردا هەبێت بۆ نموونە لەناو دەسەڵاتی تەشریعی "پەرلەمان"، یان دەزگاکانی جێبەجێکار بە تایبەتی لەناو سەرۆکایەتی کۆمار یان حکومەت و وەزارەتەکان.
2/ پشتگیری کاندیدەکان لە کاتی هەڵبژاردن
هەڵبژاردن چەندە پرۆسەیەکی گرنگ و پر بایەخە بۆ سەقامگیرکردنی سیستەمی دیموکراسی، لە هەمانکاتیشدا مەیدانێکی خراپیشە بۆ یاریکردن بە دەنگی خەڵكی، لەمەشدا لۆبییەکان رۆڵی خۆیان دەگێڕن ئەوەش بە پشتگیریکردنی کاندیدێک کە بەرژەوەندی ئەوان دەپارێزێت، ئەوەش لە رێگەی میدیا و  یارمەتی دارایی و دەنگ کۆکردنەوە. لە هەمەنکاتیشدا هەوڵ دەدەن ئەو کانیددەی کە دژی بەرژەوەندی ئەوان کار دەکات، لە هەڵبژاردندا تووشی دۆڕاندنی بکەن و  نەگاتە تەلاری پەرلەمان یان کۆنگرێس. هەمیشە کاندیدەکانیش بە دوای گروپێک یان لایەنێک دەگەڕێن، کە لە کاتی هەڵبژاردندا، یارمەتییان بدات بە تایبەتی لە رووی دارایی و پرۆپاگەندەیییەوە. ئەمەش  بە یەکێک لەو خزمەتانە دادەنرێت  کە لۆبییەکان، بە کاندیدەکانیان لەناو دەسەڵتدا دەبەخشن.
3/  پروپاگەندە و  زانیاری
ئامانج لەم میکانیزمەش قەناعەت پێکردنی خەڵکیی و  ووروژاندنی ئەو بابەتانەیە، کە بە لای ئەو گرووپەوە گرنگە. بە شێوەیەک هەوڵ دەدەن رای گشتییەک دروست بکەن، کە لە خزمەتی خۆیاندا بێت.


4/ پەیوەندی دروستکردن لەگەڵ پارتە سیاسییەکان
هەمیشە پارتە سیاسییەکان بەتایبەتی ئۆرگانەکانی دەبنە مایەی گرنگی پێدانی لۆبییەکان. پەیوندی بەستن لەگەڵ ئەندامانی ئەو پارتە بە شێوەیەکی راستەوخۆ ، هەروەها دروستکردنی کولتەی  تایبەت لە ناو پارتەکان، بۆئەوەی پشتگیری لەو گروپە یا لۆبییە بکات. بە تایبەتی لە کاتی بڕیاردانی سیاسیدا. 
کێ دەتوانێت کار بکاتە سەر بڕیاری سیاسی؟
پێشتر باسمان لە ناوەندی بڕیار یان بڕیاری سیاسی کرد، لێ باسی ئەوەمان نەکرد، ئایا ناوەندی بڕیار کێیە؟ وە کێ دەتوانێت کاریگەری گەورەی بەسەر ناوەندی بڕیارەوە هەبێت ؟! 
دیارە ئەمەش لە چەند رێگایەوە دەکرێت کە بریتین لە مانەی خوارەوە:
1/ رای گشتی 
رای گشتی مانای بۆچوونی جەماوەرە لە بارەی  مەسەلەیەکی دیاریکراوەوە کە لەناو کۆمەڵگەدا بۆتە مایەی  نیقاش و قسە لەسەرکردن. 
جێگەی گووتنە هەموو حکومەتێک هەمیشە کار بۆئەوە دەکات کە زۆرینەی هاوڵاتییانی وڵاتەکەی پشتگیری بڕیار و سیاسەتەکانی بکات، هەر حکومەتێکیش  رای گشتی  لە پشت نەبێت ئەوا شکستدەهێنێت و دەرووخێت. 
 2/ پارتە سیاسییەکان
پارتە سیاسییەکان، هەمیشە بە  بەردی بناغەی سیاسەتی کۆمەڵگا دیموکراتەکان دادەنرێن، لە رێگەی پارتەکانەوە کەسانی بەرپرس بۆ پۆستە حکومییەکان دیاری دەکرێن، هەرلێرەشەوە بڕیارە سیاسییەکان دەدرێن و کاریان بۆ دەکرێت. لەبەرئەوەی هەمیشە لۆبییەکان، پارتەکان دەکەنە چەقی کارکردنی خۆیان.
3/ میدیاکان
لە ئێستادا میدیاکان وەکو رەورەوەیەکی گەورە وان، کە دەتوانن  تەواوی ژیانی کۆمەڵگەکان  بسوڕێنن، لێرەوە هەوڵ دەدرێت رای گشتی دروستبکرێت، هەرلێرەشەوە کاردەکرێت بۆ سەرخستنی پرۆژەیەک و دژایەتیکردنی ئەو پرۆژانەی کە لۆبییەکان نایخوازن.  
4. ناوەندەکانی لێکۆڵینەوە
لە کۆتایی سەدەی پێشووەوە کۆمەڵێک سەنتەری لێکۆڵینەوەی سیاسیی و فەلسەفیی  فکریی و ستراتیژی، کاریگەری گەورەیان بەسەر بڕیاری سیاسییەوە هەیە بە تایبەتی لە وڵاتانی رۆژئاوا، زۆرجار حکومەتەکان پێش ئەوەی بڕیارێکی سیاسیی یان پرۆژەیەک یان بڕیاری جەنگێک بددەن، پرس بە چەند سەنتەرێکی لێکۆڵینەوەی سیاسی و فکریی و ستراتیژی دەکەن، بە تایبەتی لە ئەمریکادا، ئەم سەنتەرانە رۆڵیان لە بڕیارەکانی حکومەتی ئەمریکادا زۆرە و  زۆرجاریش بە " Think Tanks " واتە " تانکەری بیرکردنەوە" ناودەبرێن، زۆرجار حکومەتەکان پێش بڕیاردان، لیژنەیەکی بیرکردنەوە دروست دەکات، بۆئەوەی بیر لەو پرۆژەیە یان ئەو بڕیارە و دەرئەبنجامەکانی بکاتەوە، زۆربەی جاریش ناوەندەکانی لێکۆلینەوەی ستراتیژی رۆڵی سەرەکیان لەم لیژنانە دەبێت. 
لەبەرئەوە زۆربەی لۆبییەکان ناوەند و سەنتەرەکانی لێکۆڵینەوەی ستراتیژی بە تایبەتی ئەوانە‌ی حکومەتەکان پشتیان پێدەبەستێت، دەبنە چەقی کارکردنیان  و هەوڵی نزیک بوونە لێیان دەدەن.
لۆبییەکانی ئەمریکا
ئەمریکا بە وڵاتی دایکی لۆبییەکان دادەنرێت و لێرەوە چەمکەکە بەناو جیهاندا بڵاوبوویەوە، ماوەی چەندین ساڵە، لە ئەمریکا کۆمەڵێک لۆبی بەهێز هەن، کە لە پشت پەردەوە، کار دەکەن و زۆرجاریش بە حکومەتی سێبەری ئەمریکای ناو دەبەن. 
لۆبییەکانیش بەپێی جۆری کارکردن و نەتەوەو بەرژەوەندییەکان دابەشكراون، کە دەتوانین بەمشێوەیە‌ی خوارەوە باسیان لێوە بکەین. 
1. لۆبی کۆمپانیاکانی چەکو تەقەمەنی 
2. لۆبی کۆمپانیاکانی نەوت و گاز
3. لۆبی کۆمپانیاکانی دەرمان
4. لۆبی کۆمپانیاکانی ئۆتۆمبیل
5. لۆبی بانک و بۆرسەکان
لۆبییە بەهێزەکانی ئەمریکا 
لۆبی کۆمپانیاکانی چەکوتەقەمەنی یەکێکە لە لۆبییە بەهێزەکانی ئەمریکا، ئەم لۆبییە هێندە بەهێزە کە هەتاوەکو ئێستاش ناهێڵێت هیج بڕیارێک لە دژی کەمکردنەوە یان رێگرتن لە چەک فرۆشتن بگیرێت، ئەم لۆبییە نەک لەناو حکومەت و کۆنگرێس، بگرە لەناو میدیاکانی ئەمریکاش، رۆڵی گەورەی هەیە، کەئەمەش وایکردووە  کە هەتاوەکو ئێستا، زۆربەی ئەمریکییەکان، دژی ئەوەن کە حکومەت رێگری لە چەکفرۆشتن و چەک هەڵگرتن دابنێت، دیارە بۆ دروستکردنی ئەم رای گشتیەش رۆڵی  میدیاکان  زۆرە. 
لە پاش ئەوانیش لۆبی کۆمپانیاکانی نەوت و گاز دێن، ئەمانەش رۆڵی بەرچاویان هەیە لە زۆربەی بڕیارەکانی حکومەتی ئەمریکا، بگرە زۆرجار باس لەوە دەکرێت، کە بڕیاری جەنگ لەدژی عیراق، بە کاری لۆبییەکانی کۆمپانیاکانی چەکو تەقەمەنی و نەوت دادەنرێت، ئەوان لە پشتەوە، رۆڵیان هەبووە لە قەناعەت پێکردنی حکومەتی ئەمریکا بۆ ئەم جەنگە. 
لۆبی نەتەوەکان
جگە لە لۆبیی کۆمپانیاکان، لۆبی نەتەوەکانیش لەناو ئەمریکا رۆڵی بەرچاویان هەیە، بەتایبەتی هەموو کاتێک باسی لۆبی جوولەکە و ئیسرائیل دەکرێت، کە بە یەکێک  لە لۆبییە بەهێزەکانی ئەمریکا دادەنرێت. جگە لەوانیش لۆبی ئەرمەنییەکان، کە ئەوانیش راستە هێندەی لۆبی جوولەکە بەهێز نیین، بەڵام ئەوانیش بە دووەمین لۆبی بەهیزە نەتەوەکان دادەنرێت. لەپاش ئەوانیش لۆبی سعودیی و ئێرانی و هیندی و وڵاتانی تر دێن. 
لۆبی جوولەکە
یەکێک لە لۆبییە بەهێزەکانی ئەمریکا لۆبی جوولەکەیە، زۆرجار لە میدیای عەرەبیدا بە گرنگی و بایەخەوە باسی ئەم لۆبییە دەکرێت، تەنانەت زۆرجاریش باس لەوەدەکرێت، کە ئەمریکا لۆبی ئیسرائیلی دەیبات بەڕێوە، هەرچەندە لەمەدا عەرەبەکان موبالەغە دەکەن، بەڵام دەتوانم بڵێم ئەم لۆبییە یەکێکە لەو لۆبییە بەهێزانەی کە ماوەی چەندین ساڵە توانیویەتی پارێزگاری لە مافی جوولەکەکانی ئەمریکا   و تەنانەت ئیسرائیلیش بکات. 
جێگەی ئاماژەیە لۆبی جوولەکە وەکو کاردانەوەیک وابوو بەرامبەر بە سیاسەتی دژە جوولەکە  یان وەکو لە ئەوروپا پێی دەڵێن " ئەنتی سمیتز"  کە  مێژوویەکەی هەزاران  ساڵەی لە ئەوروپا هەیە و پاشتریش لە سەرەتای دروستبوونی  ئەمریکادا،   بوونی هەبوو،هەتاوەکو ناوەڕاستی سەدەی پێشووش، جوولەکەکان لە ئەمریکاشدا دژایەتی دەکران، لێ پاشان بەتایبەتی لە دوای جەنگی دووەمی جیهانەوە، جوولەکەکان توانیان رۆڵی خۆیان لە کۆمەڵگەی ئەمریکیدا بەهێز بکەن و ئەوەش لە رێگەی بوونی لۆپبییەکی بەهێزەوە. ئەمڕۆش  ئەم لۆبییە بۆتە یەکێک لە لۆبییە بەهێزەکانی ئەمریکا.
لۆبی جوولەکە چۆن کار دەکات؟
دیارە لۆبی جوولەکە لە ئەمریکا بەهێزە لەبەرئەوەی بەشێوەیەکی زۆر رێکوپێک و مۆدێرنانە کار دەکات، ئەوان تەنها پشت  بوونی زۆرێک لە کۆمپانیا گەورەکان و کەرتی ئابووری نابەستن، بەڵکە ئەوان پەلیان بۆ هەموو بوارەکانی " سیاسی، ئەدەبی ، فەرهەنگی و میدیایی "بردووە و کار لە هەموو بەش و کەرتەکانی کۆمەڵگەی ئەمریکیدا دەکەن. 
ئەوان تەنها پشت بە پارتە سیاسییەکان، یان ئەندامانی کۆنگرێس و ئەنجومەنی پیران نابەستن، بگرە خاڵی بەهێزی ئەوان زیاتر لەوەدایە، کە رۆڵی بەهێزیان لەناو میدیای ئەمریکادا هەیە، بۆ نموونە جوولەکەکان رۆڵی سەرەکیان هەیە لە کەناڵە گەورەکانی وەکو(NBC وCBC وABC)   لە رۆژنامەکانیش رۆڵی بەهێزیان هەیە بۆ نموونە رۆژنامەی نیویۆرک تایمز خاوەنەکەی  دەگەڕێتەوە بۆ بنەماڵەی ئارسەر سایلیزبێرگەی جوولەکە، هەروەها رۆژنامەی واشنتۆن پۆستیش دەگەڕێتەوە بۆ بنەماڵەی کاترین گراهام مایەری جوولەکە،  رۆژنامەی ۆلتد ستریت ژوڕنالیش خاوەنەکەی پیتەر کانی جوولەکەیە، جێگەی ئاماژەیە ئەم رۆژنامەیە، بەربڵاوترین رۆژنامەی  رۆژانەی ئەمریکایە. لەمەشدا جوولەکەکان دەستیان زاڵە بەسەر هەرسێ رۆژنامە ناسراوە گرنگەکەی ئەمریکا.  جگەلەمەش ئاژانسی رۆیتەرز کە بەهێزترین ئاژانسی هەواڵی ئەمریکا و جیهانیشە، خاوەنەکەی جولیۆس پاول رۆیتەرزی جوولەکە بووە.

 رۆڵی بەهێز جوولەکە لەناو میدیای ئەمریکا، بەهێزترین چەکی ئەم لۆبیەیە، چونکە  لە رێگەی ئەمانەوە دەتوانن رای گشتی بۆ بەرژەوەندی خۆیان بجوڵێنن، هەروەها لە لایەکی تریشەوە سیاسەتمەدارەکان ناچاربکەن کە پشت بەوان ببەستن، چونکە هەمیشە سیاسەتمەدارەکان پێویستیان بە میدیاکانە، تاوەکو راوبۆچوون و سیاسەتی خۆیان بە جەماوەر بگەینن. 
پشتگیری بۆ ئیسرائیل
لۆبی جوولەکە لە ئەمریکا جگەلەوەی کە پارێزگاری لە  جوولەکەکانی ئەمریکا دەکات و ناهێڵێت وەکو جاران بچەوسێننەوە، لەهەمانکاتیشدا بۆتە گەورەترین پاڵپشت و پەنا بۆ دەوڵەتی ئیسرائیل.  ئەم لۆبییە وایکردووە کە هەمووکاتێک ئەمریکا پشتگیری ئیسرائیلی کردووەو دژی دوژمنەکانی بوەستێتەوە، ئەمریکا لە رووی سیاسیی و سەربازیی و داراییشەوە گەورەترین پاڵپشتیکەری ئیسرائیلە لە جیهاندا.
لە ساڵی 1951 تاوەکو 2009 ئەمریکا بە بڕی 104 ملیارد دۆلاری وەکو یارمەتی بەخشیوەتە ئیسرائیل، ئەمەش گەورەترین یارمەتی دارایی ئەمریکایە کە بە دەوڵەتێکی تری بەخشیبێت. لە ئێستادا ئیسرائیل یەکەمین دەوڵەتە، کە زۆرترین یارمەتی لە ئەمریکا وەردەگرێت.  
هەربۆیە دەتواننین لۆبی جوولەکە بە بەهێزترین لۆبی لەناو ئەمریکای دابنێین، جێگەی ئاماژەیە جوولەکەکان نەک لە ئەمریکا بگرە لە تەواوی دەوڵەتانی ئەوروپاش، رۆڵی گەورەیان هەیە و کاریگەری گەورەیان بەسەر بڕیاری سیاسی و ئابووری ئەم وڵاتانەوە هەیە. 
لۆبی ئەرمەنی
لە پاش لۆبی جوولەکە لە ئەمریکا، لۆبی ئەرمەنی دێت، ئەمانیش هەرچەندە ژمارەیان زۆر کەمە، لەناو ئەمریکا و دەوڵەتانی ئەوروپا، بەڵام توانیویانە لۆبییەکی باش بۆ خۆیان و دەوڵەتەکەییان دروست بکەن، هەر لەرێگەی ئەم لۆبیەشەوە بوو توانرا کۆمەڵکوژی ئەرمەنەکان، کە تورکیا  لە سەرەتای سەدەی بیستەمەوە  لە دژیان کردبووی،  چ لە ئەمریکا و چ لە ئەوروپا ، بە فەرمی بناسرێت، ئەمەش بە گەورەترین دەستکەوتی ئەم لۆبییە دادەنرێت.

لۆبی سعودیی
هەمیشە لە پاش ئیسرائیل، پارێزگاریکردنی لە دەوڵەتانی کەنداو بە گشتی و سعودیە بەتایبەتی، یەکێک بووە لە سیاسەتە سەرەکییەکانی ئەمریکا لەناوچەکە، دیارە لەمەشدا جگە لە بەرژەوەندی ئابووری، لەهەمانکاتیشدا لۆبی خلیجی رۆڵی سەرەکی گێڕاوە. لەم چەند ساڵەی دواییشدا لۆبی سعودیە بە گرنگییەوە باس دەکرێت و بە یەکێک لە لۆبییە بەهێزەکانی ناو ئەمریکا دادەنرێت.
 ئەم لۆبییە لە ساڵی 2016 ەوە بە تەواوەتی دەستی بەکارکردووە ئەوەش لەژێرناونیشانی " سابراک  saprac" کە ئەویش کورتکراوەی " Saudi American public relation affairs committee "  دیارە ئەم لۆبییەش لە ڕووی ماددیی و سیاسییەوە حکومەتی سعودیە زۆر پشتگیری دەکات، هەربۆیە بۆتە هیوایەک بۆ جوانکردن و باشكردنی دەموچاوی خراپی سعودیە لە ئەمریکا، بەتایبەتی لەپاش رووداوەکانی 11 سێپتەمبەرەوە وێنەی زۆر خراپ بووە، هەتاوەکو ئێستاش ئەم لۆبییە توانیویەتی کەمێک سەرکەوتن بەدەستبهێنێت، بەتایبەتی لە دژایەتیکردنی نەیارە گەورەکەی کە ئەویش " ئێرانە" سعودیە توانیویەتی، هەمیشە ئەمریکا پشتگیری سعودیە بکات و دژی ئێرانیش بوەستێتەوە.  

لۆبی تر
دیارە جگە لەم لۆبیانەی لەسەرەوە باسمان کرد، وڵاتانی تریش لە ئەمریکا هەوڵی دروستکردنی لۆبیان داوە لەوانە " ئێران، هیندستان،  ئیمارات ، قەتەر،ئەڵمانیا، هتد" بەڵام ئەم لۆبیانە لەچاو ئەو لۆباینەی لەسەرەوە باسمانکرد، هێندە بەهێز نین. 




کورد و کاری لۆبیکردن
دیارە  کورد بە حکومی ئەوەی دەوڵەتی نەبووە، نەیتوانییوە لە وڵاتە مەزنەکانی جیهان لە پێش هەموویانەوە ئەمریکا، لۆبییەکی باش دروست بکات، لەهەمانکاتیشدا رەوەندی کوردی لە ئەمریکا لەچاو وڵاتانی تری ئەوروپا کەمتر بووە، بەڵام گەر سەیری بوونی ئەو هەموو ژمارە زۆرەی کورد بکەین  لە ئەوروپا، هەتاوەکو ئێستا، کورد خاوەنی لۆبییەکی بەهێز نییە، بە بڕوای منیش ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ کۆمەڵێک هۆکار، لێرەدا بە کورتی باسی هەندێکیان دەکەم.
پێش هەموو شتێک دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە پارتە سیاسییەکانی کوردستان هەریەکە و بە جیا کاریکردووەو هەتاوەکو ئێستاش هیچ پرۆژەیەکی هاوبەش لە نێوان پارتە زۆرەکانی کوردا نییە، کە بتوانێت لۆبییەکی بەهێز چ لە ئەمریکا یان لە وڵاتانی ئەوروپا دروست بکات. هەتاوەکو ئێستاش بەرژەوەندی حزبی زاڵترە بەسەر بەرژەوەندی نەتەوەیی، هەر پارتە و دەیەوێت حزبەکەی خۆی نزیک بکاتەوە لە ئەمریکا و لە دژی حزبەکانی تر کار دەکات، ئەمەش بە زەرەر بۆ کورد گەڕاوەتەوە. 
 هەروەها حکومەتی هەرێمیش هیچ پرۆژەیەکی نەبووە بۆئەوەی کارێکی لەمجۆرە بکات، بگرە لەوانەشە هەتاوەکو ئێستاش هەر بیریان لێ نەکردۆتەوە. لە لایەکی ترەوە رەوەندی کوردیش لە دەرەوەی وڵات، بەهۆی بوونی بۆچوون و ئینتمای سیاسی جیاوازەوە، نەیتوانیوە لۆبییەکی بەهێزی کوردی دروست بکات. تەنانەت رەوەندی کوردی لە دەرەوە نەیتوانیوە نەک پارێزگاری لە هەرێمی کوردستان بکات، بگرە نەشیتوانیەوە بەرگری لە رەوەندی کوردی لەو وڵاتانە بکات. 
دەرئەنجام
بمانەوێت یان نا،  لە جیهانی ئەمڕۆماندا، کاری لۆبی هیچی لە بواری سیاسی و  سەربازیش کەمتر نییە، بگرە لۆبی لە ئێستادا بۆتە چەکێکی گرنگ و پڕبایەخی وڵاتانی جیهان، تاوەکو بتوانن بەرگری لەبەرژەوەندی خۆیان بکەن، لێ بەداخەوە هەتاوەکو ئێستا کورد بیری لەم کارە  گرنگە نەکردۆتەوە، کە بە بڕوای من زۆر لە بواری سیاسی و سەربازیش گرنگترە، گەر کورد خاوەنی لۆبییەکی بەهێز بوایە، ئەوا ئێستا بەلایەنی کەمەوە، بەفەرمی دان بەو کۆمەڵکوژییە زۆرەدا دەنرا، کە  ماوەی چەندین ساڵە دەوڵەتە داگیرکەرەکانی  کوردستان لە دژی  کورد کردویانە. هیوادارین لە داهاتوودا دەسەڵاتدارنی کوردستان بیر لەم بوارە بکەنەوە چونکە سوودی زۆری بۆ گەلەکەمان دەبێت. 
سەرچاوە:

1. اللوبی و الایباک اقوی من دوله‌. http://oneiraqnews.com
2. كیف تۆپر لوبیات أمریكا فی قرارات واشنگن.. من السلاح والحروب إلی النفگ وعلاقات الدول؟ https://arabic.cnn.com
3. ما هی جماعات الچغگ؟ http://www.noonpost.org/
4. ماهو الـ سابراك ؟ ” اللوبی السعوی فی امریكا “.https://www.almrsal.com
5. lobbyismus/www.wissen.de/fremdwort
6. https://www.zeit.de/lobbyismus-bundestag-parlament-liste-lobbyisten-firmen

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی