ئەمرۆ كە جیهان لەدەیەی دوەمی سەدەی بیست‌ویەك نزیك بوەتەوە ،ووڵاتانی پێشكەوتوو نەتەوە هۆشیارو گەشە كردووەكان بۆ هەموو بوارەكانی ژیانی سیاسی‌و ئابوری‌و كۆمەڵایەتی ستراتیجیەت‌و پرۆژەی تایبەتی خۆی هەیە. لەم رێگەیەشەوە دەیانەوێت ڕەفاهیەتی زیاتر بۆ تاكەكانی كۆمەڵگا فەراهەم بهێنن، بۆ ئەم مەبەستەش رۆژ بەرۆژ خەباتی خۆیان لەبواری شۆڕشی زانیاریدا پەرە پێدەدەن‌و هەوڵا دەدەن كە زانست‌و تەكنەلۆژیا‌و پێشكەوتنە جیهانیەكانی بواری پەیوەندیەكان، ببێتە بەشێك لە پرۆژەی پەرەپێدانی مرۆیی‌و لەم رێگەیەشەوە دەیانەوێت ولاتەكانیان لەكێبركێی مەعریفەو زانستدا دوا نەكەوێت، لێرەوە مێژوویەكی تر دەست پێدەكات‌و سەروەریەكانی مرۆڤ بە جۆرێكی تر وێنا دەكرێت.
واتە مرۆڤی ئەم سەردەمە بە جۆرێكی تر مێژوو بنیات دەنێت كە جیاوازە لەوەی كە لەسەردەمە كۆنەكاندا هەبووە، چونكە ئێستا بە جیهانی بوون سنورە جوگرافیەكانی تێپەڕاندووەو لەوێشەوە عەقڵی مرۆڤی بەجۆرێك فراوان كردوە كە كاریگەری لەسەر گۆڕینی زۆر لەزانستە جۆربەجۆرەكان دروست كردووە.
لێرەوە دەبێت دەسەڵاتدارانی كوردیش هۆشیار بن‌و بزانن لەچ زەمەنێكدا دەژین ؟ لەگەڵا چ دەوڵەت‌و دام‌و دەزگایەكی نوێدا مامەڵە دەكەن؟، كە ئەمەش پێویستی بەخوێندنەوەی نوێ هەیە بۆ سیاسەت‌و ئابوری‌و رۆشنبیری‌و ئاین‌و هەموو شتەكانی تر. واتە لەگەڵا گۆڕانی زەمەندا دەبێت كەرەستەكانی ژیانیش بگۆرێن.
زۆر ڕووداو هەن كە پێویستە مرۆڤ لەئاستیاندا هەڵوەستە بكات‌و خوێندنەوەی بۆ بكات‌و هەنگاوی نوێ هەڵبگرێت، هەتا دوور بێت لەدۆگما بوون‌و دواكەوتن‌و پەراوێز بوون. ئێستا زەمەن بەردەوام لەگۆڕان‌و بەرەو پێش چوون دایە ئەگەر بە بەردەوامی بەدوادا چوونی بۆ نەكرێت‌و هۆشیارانە لەگەڵیدا چاكسازی بەردەوام نەكەیت، ئەوا دەبیتە كائینێكی نامۆ لەزەمەنی ئێستادا، ئەمەش كاتێك هەستی پێدەكەیت كە ئەو دوو ئەزمونە بەیەك دەگەن‌و خوێندنەوە بۆ یەكتر دەكەن. ڕووخانی یەكیەتی سۆڤیەت، زۆر هاوكێشەی سیاسی هەڵوەشاندەوەو گۆڕانی بەسەردا هات. ئابوریش چووە دۆخێكی ترو كەلتوریش لەبواری بەجیهانی بووندا وێنەیەكی تری وەرگرت، جیهانێكی تازە دروست بوو كە لەم دنیا نوێیەدا مەعریفەو عەقڵا‌و زانست تەنانەت چوونە پێش ئابوری‌و سیاسەتەوە،بۆیە ئەم سەدەیە بە سەدەی پلانی ستراتیجی ناو زەد دەكرێت و لەئەم ڕێگەیەوە تەحەكومی ئەو دووانەش كرا.
لێرەوە دەكرێت بپرسین، ئایا پاش تێپەڕبوونی نزیكی (27) ساڵا بەسەر ئەزمونی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، ئایا دەسەڵاتی كوردی لەكوێی گۆڕانەكانی ئێستای جیهاندایە؟ ئەگەر سەرنجێكی زانستی بدەین، ئایا بەرنامەو پرۆژەكانی حكومەت‌و حزبی كوردی چی بووە؟ ئایا بۆ بواری سیاسی‌و ئابوری‌و كۆمەڵایەتی‌و پەروەردەو رۆشنبیری....؟ توانیویەتی چی پێشكەش بە گەلی كوردوستان بكات؟ ئایا پەروەردە لەچ ئاستێكدایەو تا چەند لەئاست پێشكەوتنە زانستیەكاندایەو تا چەند چەمكی پەروەردەی مەدەنی ڕەنگی داوەتەوە لەناوەندەكانی خوێندندا؟.
لەدەسەڵاتی كوردیدا شتێك نیە پێی بوترێـت ستراتیجیەت‌و پلانی ساڵانەو مانگانە، شتێك نیە پێی بوترێـت چاودێری‌و سزادان‌و لێپچینەوە، شتێك نیە بریتی بێت لەمافەكانی هاوڵاتی‌و چەسپاندنی، ئەوەش پەیوەندی ڕاستەوخۆی هەیە بە تێڕوانینی ئەو حزبانەی كە لەدەسەڵاتدان. كە ئایا چۆن بۆ دیموكراسی‌و ئازادی‌و گەشە پێدان دەڕوانن؟ ئەم عەقڵە كە توانای گۆڕان‌و نوێبوونەوەی نیە، لەهەمان كاتدا هەژموونی خۆی بەسەر هەموو ناوەندەكانی ژیانی كۆمەڵگەی كوردیدا سەپاندووەو ئامادەی بەجێ هێشتنی نیە؟ئێمە دەبینین پاش 27 ساڵ حوكمڕانی كورد خراپترین جۆری حكومەتی هەیە و ئاستی گەندەلیش لە بەرزترین ئاستدایە .بەڵام ئەوەی جێی سەرسورمانە لە دوایین هەڵبژاردندا پارتی سەرۆك وەزیران زۆر ترین دەنگ دەهێنێت؟ ئەم عەقڵە درێژكراوەی ئەزموون‌و خەباتێكی دەیان ساڵەیە، دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای سەر هەڵدانی چەپ لەم ناوچەیەداو پێگەیشتنی ڕەوتە لەسەر عەقڵیەتی تاكڕەوی‌و شۆڕشی پرۆِلیتاری‌و بڕوا هێنا بە حەتمیەتی دژایەتی چینەكان‌و كەوتنە ژێر كاریگەری رۆشنبیران‌و نوسەران‌و فەیلەسوفەكانی چەپ، كە بەدرێژایی سەدەیەك ڕەمزی‌و توندو تیژی‌و خوێن ڕشتن‌و كودەتا‌و شەڕی ناوخۆ بوون لەزۆر شوێنی جیاواز لەدنیادا، هەرلە ئەمریكای لاتینەوە بیگرە هەتا ئەفریقیاو ئاسیاش، ئەم تەرزە بیكردنەوەیە كە لەسەر ئاستی جیهان شكستی خوارد، بەڵام لەلای ئێمە هەتا ئێستە سەركردەكان زۆربەیان بەو باكگراوەندە فیكریەوە مامەڵە دەكەن‌و ئامادەی گۆڕان‌و نوێ بوونەوە نین‌و هەریەكە بەجۆرێك لەهەوڵی قایمكردنی پێگەكانی دەسەڵاتی خۆیدایەو ئامادەیە بۆ ئەم مەبەستە ئەو پەڕی توندوتیژیش بەكار بهێنێت،بەڵام لە ئێستادا تەنها مانەوە لە دەسەڵات مەبەستەو لە دوای ئەوەوە هەست بە هیچ حوێندنەوەیەكی نوێ ناكەین ، لەبەر ئەوە هەتا ئەم سەركردە تەقلیدیانە دەسەڵاتی كوردیان لەدەستدا بێت، نە هیچ گۆڕانێك لەژیانی كۆمەڵگای كوردیدا ڕوو دەدات‌و نە هیچ چاكسازییەك ئەنجام دەرێت. چونكە ئەوان لەرێگەی ئەو دەزگایانەی كە هەیانە ناتوانن هۆشیاری‌و مەدەنیەت‌و زانست بەرهەم بهێنن، ناتوانن فەزایەكی ئازاد بۆ ژیان‌و بیركردنەوەو سیاسەت كردن ئامادە بكەن، بەڵكو بەردەوام تۆڕەكانی ترس فراوان دەكەن‌و لەم ڕێگەیشەوە میدیای ئازادو دیموكراسی‌و مەدەنیەت تووشی ئیفلیج بوون هاتووە.
كورد بەهۆی ئەم باردۆخەی كە تێیكەوتووە، چۆتە بازنەیەكی داخراوو ناتوانێـت بچێتە بازنەی ڕەووتە جیهانیە پێشكەوتووەكەوە، چونكە ناتوانێ مەعریفە بەرهەم بهێنێت‌و عەقڵا پەروەردە بكات‌و دیموكراسی گەشە پێبدات. لەبەر ئەوە كۆمەڵگای كوردی ئێستا لەبازنەیەكی داخراودایە‌و ئەگەری گەشەكردنی لاوازەو هەرێمەكەش ناتوانێـت بەرگەی گۆڕانە نوێیەكان بگرێت.
بۆ دەرچوون لەئەم بارودۆخەو دروستكردنی بوارێكی نوێ بۆ گەشە پێدان پێویستە حكومەتی داهاتوو ئەم هەنگاوانە بنێت:
1. گەشەدان بە دیموكراسی‌و دامەزراندنی دامەزراوەكانی لەهەموو بوارەكانی ڕاگەیاندن‌و ئابوری‌و سیاسی.
2. گرنگیدان بە بواری پەروەردەو ڕزگار كردنی پەوروەردە لەهەژمونی حیزبیو گۆڕانی بۆ دامەزراوەیەكی سەربەخۆ.
3. سنوردانانێك بۆ بازاری ئازادو جڵەو كردنی بازرگانی پراگماتی‌و گێڕانەوەی كەمێك لەدەسەڵاتی حكومەت‌و بەهێز كردنی دەزگاكانی چاودێری.
4. گرنگی دان بە گفتوگۆی شارستانیەكان‌و جەخت كردنەوە لەسەر شوناسی ئاینی و نیشتیمانی و نەتەوەیی گەلی كورد كە سەرچاوەی شارستانیەت‌و كە لتوری كوردیە.
5. بەجێ هێشتنی پێگەكانی حیزب‌و دەسەڵات بۆ نەوەی نوێ، بۆ ئەوەی بە عەقڵێكی نوێ وە كاری حیزبی بكرێت‌و دەسەڵاتیش ببێتە موڵكی هەموان..
6. بوونی پرۆژەو پلانی چەند ساڵی بۆ پێش خستنی حكومەت لەهەموو بوارە جۆربەجۆرەكاندا.
. بەهێزكردنی دەزگای دادوەری‌و سەربەخۆ بون‌و بە دادگایی گەیاندنی كەسانی گەندەڵا‌و خراپەكار.
عومەر عەلی محەمەد
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی