نزیكەی دو مانگ لەمەوبەر، وتارێكی شیكارییم سەبارەت بە خەوشەكانی یاسای سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان و ئەگەری هەمواركردنەوەی یاساكە بە هەمان دەسەڵاتەكانی پێشوی سەرۆكی هەرێم و هەڵبژاردنی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، لەناو پەرلەمانی كوردستان-ەوە، بڵاوكردەوە و باسم لەوە كردبو: یاسای ناوبراو، دەسەڵاتگەلێكی بە سەرۆكی هەرێم بەخشیوە و نابێت كاتێ ئەم یاسایە هەمواردەكرێتەوە و سەرۆكی هەرێم لە پارلەمانەوە هەڵدەبژێردرێت، هەمان ئەو دەسەڵاتانە، بدرێنەوە بە سەرۆكی هەرێم، وەكچۆن ئەو دەسەڵاتانە، تەنها لە "سیستمی سەرۆكایەتیی"دا لەلای "سەرۆك" بونیان هەیە، نەك "سیستمی پارلەمانیی".
ئەم وتارە، ناگەڕێتەوە بۆ كۆی شیكارییەكانی ئەو وتارەی پێشوم و كۆی ئەو دەسەڵاتانەیشی كە "سەرۆكی هەرێمی كوردستان" لە یاساكەی پێشو و هەروەها یاسا هەمواركراوە پەسەندكراوە بێدەسكارییكراوەكەی دانیشتنەكەی دوێنێ (8/ 5/ 2019)ی پارلەمانی كوردستان دا، بونی هەیە، بەتایبەتی لە دۆخێكی وەهادا، كە چەند رۆژێكی دیكە، "سەرۆكی هەرێم"، لە پارلەمانەوە و بە زۆرینەی دەنگی رێكەوتن لەسەركراوی هەرسێ فراكسیۆنی "پارتی" و "یەكێتیی" و "گۆڕان" هەڵدەبژێردرێت و "سەرۆكی هەرێم"یش، پاڵپشت بەو هەمواركردنەوەیەی یاساكە (كە دوێنێ لە پارلەمان بەزۆرینە تێپەڕێنرا)، هەمان دەسەڵاتەكانی سەرۆكی پێشوی هەرێم-ی دەبێت.
لە دوێنێوە، قسە زۆر لەسەر ئەم پرسە كراوە، بۆیە بە پێویستم زانی منیش قسەی لەسەر بكەم و بە كورتی ئیستێ لەسەر چەند خاڵێكی جەوهەریی بكەم:
1- دەبو لانیكەم ئەو مەرجانەی لە عیراق دا بۆ كاندیدی پۆستی "سەرۆك كۆمار" دانراون، لە هەرێمی كوردستان-یشدا، بۆ سەرۆكی هەرێم دابنرانایە، كە لانیكەم دەبو ئەو كەسەی ئەو پۆستە وەردەگرێت، هەڵگری بڕوانامەی "بكالۆریۆس" بێت لە زانكۆیەكی ددانپێدانراوی هەرێمی كورستان، یان عیراق دا، لەكاتێكدا پێشنیازێكی لەمجۆرە (كە فراكسیۆنەكەی ئێمە لە پارلەمان پێشكەشیكرد)، بە دەنگی 76 ئەندامی پارلەمانی كوردستان رەتكرایەوە. سەرەڕای ئەوەی لە هەرێمی كوردستان دا، بۆ ئەوەی لە كۆمپانیایەك، یان دامەزراوەیەك دا، بە گرێبەست گەنجێك كارێكی دەستبكەوێت، پێیویست بەوە دەكات لانیكەم بڕوانامەی "بكالۆریۆس"، یان "پەیمانگە"ی هەبێت. ئەمەیش لەكاتێكدایە نزیكەی چوار هەزار لە یەكەمەكانی دەرچوانی زانكۆكانی كوردستان، لە ساڵەكانی خوێندنی 2015 وە تا ئەمساڵ، هەن و هێشتا دانەمەزراون.
ئەمە چ دادوەرییەكە لە هەرێمی كوردستان دا، چوار هەزار یەكەمی زانكۆكان و دەیان هەزار خاوەن بڕوانامەی "بكالۆریۆس" لە زانكۆ ددانپێدانراوەكانی هەرێمی كوردستان و عیراق دا، چانسی دامەزراندنیان نەبێت، لەكاتێكدا لەلای 76 پەرلەمانتار ئاسایی بێت (بگرە دەنگیشی لە دژ بدەن)، كە نابێت كاندیدی "سەرۆكی هەرێم"، بڕوانامەی "بكالۆریۆس"ی هەبێت؟!
2- دەسەڵاتە زۆر و زەوەندەكانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی یاسا پەسەندكراوەكەی "یاسای هەمواری یاسای سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان دا، تا پەسەندكردنی دەستور"، پێمانیدەڵێت: ئەو نمایشەی چەند رۆژێكی دیكە، لە دانیشتنی داهاتوی پارلەمانی كوردستان دا دەكرێت و تێیدا "سەرۆكی هەرێم" هەڵدەبژێردرێت، مانای ئەوە نییە كە ئیدی لە هەرێمی كوردستان دا، سیستمی پارلەمانیی جێگیركراوە (هەركەس وا بڵێت، درۆیەكی گەورەی سیاسیی و قانونیی دەكات)، لەكاتێكدا لە سیستمی پارلەمانیی دا، "سەرۆك" تەنها دەسەڵاتی پڕۆتۆكۆڵیی و "تەشریفاتیی" دەبێت و كارەكتەری یەكەمی دەسەڵاتدار لە سیستمی پارلەمانیی دا، كارەكتەری "سەرۆكوەزیر"ە، ئەمە بە لەبەرچاوگرتنی بنەما و پرەنسیپەكانی سیستمی پارلەمانیی، نەك ئەوەی منی پارلەمانتار، خوازیاری ئەوەبم لە ئێستادا دەسەڵاتی یەكێك لە ئامۆزاكان، لەوی دیكەیان زیاتر بێت، یان كەمتر، كە یەكێكیان پۆستی سەرۆكی هەرێمی كوردستان-ی دەبێت و ئەوی دیكەیشیان پۆستی "سەرۆكی حكومەت".
3- دەنگدانەكەی دوێنێی بەشێكی پەرلەمانتاران لە دژی ئەو دو خاڵەی سەرەوە (بەتایبەتی لەناو هەردو فراكسیۆنی یەكێتیی و گۆڕان)، بەڵای منەوە چاوەڕوانكراوبو، سەرەڕای ئەوەی كە لای هەندێك "شۆك"ی دروستكردوە.
منیش قسە دەكەم
بەشبەحاڵی خۆم، رێزی دەنگی هەر پارلەمانتار، یان هەر هاوڵاتییەكی ئاسایی دەگرم، بەڵام كاتێ ئەو دەنگدانە ناكۆك دەبێت لەگەڵ سادەترین بنەمای دیموكراسیی و حكومڕانییەكی دروست و دەسەڵاتەكان لە چوارچێوەی بنەماكانی قانونی نێودەوڵەتیی لە سیستمە جیاجیاكانی حكومڕانیی دا، ئەمە شایانی ئەوەیە لەسەری بوەستین و لە داهاتویشدا، دەنگدەری هۆشیار لە هەرێمی كوردستان دا، هەڵوێستی خۆی لەسەر ئەم دەنگدانە لەبیر نەكات.
4- ئەلف و بێی دیموكراسیی (لە دیدی زۆربەی تیۆریسەنەكانی دونیای سیاسەت و لەلای بەشێكی زۆری بیرمەندەكانی زانستی سیاسەت-یش) پێمانیدەڵێت: "دیموكراسیی، سەپاندنی دەسەلاتی زۆرینە نییە، بەڵكو بەهێند وەرگرتنی دەسەڵات و مافی كەمینەیە". وەكچۆن فەیلەسوف و ئابوریناس و بیرمەندی ناسراوی بریتانیی "جۆن ستیوارت میل"، لە جێگایەك دا دەڵێت: "ئەگەر كەسێك هات و دەنگی هەمو كۆمەڵگای سەركوت كرد، ئەم سەركوتكردنە هیچ جیاوازییەكی نییە لەگەڵ ئەوەی هەمو تاكەكانی كۆمەڵگا بێن و بەتەنها دەنگێك سەركوت بكەن". سەرەڕای ئەوەی ناكرێت زۆرینەی پارلەمانیی، بە زۆرینەی خەڵكی كوردستان بشوبهێنین، بەڵام كاتێ لەنێو پارلەمان و بەرێكەوتنی سێ لایەن، زۆرینە دەسەپێنرێت، ئەمە ئاماژەیەكە بۆ لاوازكردنی رۆڵ و دەنگی ئازاد و راستەقینەی پارلەمانتار لە دەنگدان و هەڵوێست وەرگرتن دا، سەرەڕای ئەوەی بەشێكە لە پڕۆسێسی "سەركوتكردن" (لە دیدی "جۆن ستیوارت میل"ەوە)، بەجۆرێ پەرلەمانتار، دەبێت تا ئەو شوێنە بەرگریی لە ئەجێندای پارتە سیاسییەكەی بكات، كە بزانێت بەرگریكردنەكە بە زیان بۆ سەر بەرژەوەندیی گشتیی و دیموكراسیی و حكومڕانییەكی دروست و ئەجێندا نیشتمانییەكان ناشكێتەوە.
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی