هەڵەی ستراتیژیی، هەڵەیەكی كوشندەیە، دەبێت بە نەخۆشیەكی درێژخایەن، هەتا ژیانی سیاسیی ئەو حیزبە، یان ئەو بزووتنەوەیە، یان هەڵگرانی ئەو فەلسەفە و دیدگایە بمێنێت لە كۆڵیان نابێتەوە، وەك دەڵێن هەتا مردن لەگەڵ نەخۆشەكەدایە و نەخۆش ناتوانێت خۆی لێ ڕزگار بكات. هەڵەی تاكتیكیی، كە زۆر جار دەشێت ئەم هەڵەیەش كوشندە بێت، شكستهێنەر بێت، وەلێ ئاسانترە لە هەڵەی ستراتیژیی و دەتوانرێت لە قۆناغێكدا حیزبی هەڵەكار خۆی لێ دەربارز بكات. هەڵەی ستراتیژیی لە دەستدانی دەرفەت و بواری جێبەجێكردنی دیدگا و جیهانبینیە بەلسەفییەكانە، بۆ هەرچ حیزب و بزووتنەوەیەكی هەڵەكار. جگە لە لەدەستدانی دەرفەت و بوار و دەریچەكانی ڕزگاری و ئازادی و سەرفرازی چین، یان نەتەوەی چەوساوە، كە حیزب و بزووتنەوە هەڵەكارەكان هەڵگری ئەو دروشمانە بوون،لە پێناویاندا هاتوونەتە ئاراوە. جار هەبووە حیزبی هەڵەكار خاوەنی خەباتێكی دوورودرێژ بوون و بە مەلاین خەڵكی ستەمدیدەی چینە چەوساوەكان، یان نەتەوە چەوساوەكانیان كردووە بە سوتەمەنی خۆیان، بەڵام بە هەڵە ستراتیژییە سیاسییەكانیان، چ لە تیۆرییدا، یان لە پراكتیكیدا، هەرچییان كردووە و هەرچیان هۆنیوەتەوە و چنیویانە بە جارێك هەڵوەشێنراوتەوە و، هەموو خەڵكە ستەمدیدەكەش بوون بە ئاردی ناو دڕك و پەرت و پەرتەوازە بوون لە یەكتری. ئیتر ئەم دەردە كوشندەیە دەیان ساڵی خایاندوە و بێ متمانەیی و بێ باوەڕیەكی زۆر گەورە لە ناو خەڵكدا تەشەنەی كردووە، هەم بە ڕابەر و پێشەوا و حیزبە سیاسییەكان، هەم بە ئیرادەی خۆیان. ئەم بێ متمانەیی و بێ باوەڕیە تەنها خودی حیزبەكانی نەگرتووتەوە، بەڵكو درێژەی كێشاوە بۆ بێ متمانەبوون بە فەلسەفە و جیهانبینیەكەیان، بە ئایدۆلۆژییەكەیان، بەو بنەما تیۆریانەی كە لەسەری كاریان كردوە.
بۆ نموونە حیزبە ناسیۆنالستیەكانی كوردستان، جگە لەوەی خۆیان كرد بە ئامانج و مەسەلە نەتەوەییەكەیان كرد بە ئامڕاز بۆ خۆ دەوڵەمەندكردن و درێژەدان بە حوكمڕانییەكی هەتا بڵێی خراپ و نادادپەروەر و نایەكسان، كە ئەمە هەڵەیەكی ستراتیژیی گەورە بوو كردیان. جگە لەم هەڵە ستراتیژیە ئیداریی و سیاسییە، هەڵەیەكی ستراتیژیی سیاسیی گەورەتریان كرد، بە دانانی سەرۆكی حیزبەكانیان بە فریادڕەس و كاریزمایەك بە وێنەی "خواوەند" بۆ پەرستن. كاتێكیش كە سەرۆك و ڕابەرە فریادڕەسە خواوەندیەكەیان تووشی شكستی سیاسیی دەبێت، وەك مەلا مستەفای بارزان، یان تووشی مردن و نەخۆشی كوشندە دەبێت وەك جەلال تاڵەبانی و نەوشیروان مستەفا، ئیتر حیزبەكانیان تووشی شكستی گەورەی سیاسیی و ئیداری دەبن و خۆیان بۆ ڕاست ناكرێتەوە، ئاخر كە "خوا" مرد، لە نێوان خەلیفەكاندا بۆ مێراتگریی و جێگرەوە جەنگ بەرپا دەبێت. ئەم حیزبە ناسیۆنالیستانە، وەك پارتی و یەكێتی و لەم دوایانەشدا بزووتنەوەی گۆران جگە لە قسەكردن بۆ چاكسازی و هەوڵدانێكی بێ سوود بۆ گەڕانەوە بۆ حیزبێكی مەدەنی سیاسیی، بە هیچ جۆرێك ئەم قسەكردنانەیان بۆ ناكرێت بە پراكتیك و ناتوانن ڕزگاریان بێت لەو تەنگەژە سیاسی و فەسادیەی تووشی بوون. ئەوەتا نەك هەر ناتوانن دوای ئەو ئامانجە بكەون كە لە پێناویدا دروست بوون، بەڵكو خودی حیزبەكانیشیان تووشی گەندەڵی و دەستەگەریی و ناكۆكیی گەورە بوون لە نێوان خۆیاندا. هەرچ دەستە و گروپێكیان، هەرچ سەركردە و كەسی دیاریان ناچار بۆ خۆ پاكردنەوە، كە ناتوانن خۆیان پاكبكەنەوە، دەستە و گروپەكانی تر و كەسەكانی تر تۆمەتبار دەكەن و دەستی چەوری خۆیان بەیەكتری دەسڕن.
حیزبە ناسیۆنالستیەكانی كوردستان، دوو دەیە و نیو زیاترە بەردەوام هەڵەی ستراتیژیی دەكەن، بەردەوام وازیان لەو ئامانجە هێناوە كە لە پێناویدا دروستبوون، خودی خۆیان و حیزبەكانیان بوون بە ئامانج، خەریكی خۆدەوڵەمەندكردنن. خۆ دەوڵەمەندكردن و گوێنەدان بە هیچ ڕەخنەیەكی خەڵك، وای لێكردن تووشی دەیان فەسادی ئیداری و سیاسیی و حیزیی بوون، خەڵكیان تووشی دەردیسەری كردووە، بە هەمان شێوەی خۆیان خەڵكیان تووشی فەساد كردووە، بە تایبەتی چینی بازرگانەكان و دەوڵەمەندەكان و كاسپكارانیان تووشی فەسادی كردووە. ئێستا وا خەریكە لەسەر دەوڵەمەند بوون و پێگە فەسادیە گەورەكەیان دەبێت بە شەڕ و ئاژاوەیان، هەرچ رۆژە و لە كەناڵێكەوە كەسێكی سەركردە بە ئاشكرا دەردەكەوێت و دەیەوێت خۆی بكات بە فریادڕەسی حیزبەكەیان و خەڵكی كوردستان.
ئەم حیزبانە بە تایبەتی یەكێتی و پارتی ناتوانن هیچ جۆرە چاكسازییەك بكەن، ناتوانن ببن بە حیزبی مەدەنی و سەردەمیانە لەگەڵ دنیای سەردەمدا بڕۆنە پێشەوە. هەرچی دەیڵێن و دەیكەن هەمووی وەك بڵقی سەر ئاو دوای ماوەیەك فش دەبێتەوە.
یەك ڕاستی هەیە كە ئەتوانم بڵێم هەموو كەس لە كوردستاندا ئەگەر خۆی گێل نەكات دەیزانێت! ڕزگاربوون لە فەسادی ئیداری و حیزبیی و ماڵیی، ئەم حیزبانە بچووك دەكاتەوە و ئەم قەوارە گەورە زەبەلاحەیان نامێنێت، ئەمەشیان پێ قبووڵ ناكرێت، بۆیە ناتوانن خۆیان و حیزبە فاسیدەكانیان ڕاستبكەنەوە. ئەمان ناتوانن ئەم هەنگاوانە هەڵبنێن: ١- لە پێش هەموو فاسیدەكانی كوردستاندا، خۆیان بچنە بەردەم دادگایەكی عادیلانە و لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بكرێت و پرسیاریان لێ بكرێت"ئەم دەوڵەمەندی و بزنسكاریی و بازرگانیەتیەت لە كوێوە هێنا؟" ٢- دەست هەڵبگرن لە دەیان و سەدان پرۆژەی بازرگانێتی. ٣- واز لە دەیان كەناڵی تەلەفزوێنی و ڕۆژنامەی ڕاستەوخۆ و سێبەر بهێنن. ٤- واز لە دەیان هەزار موچەخۆری بندیوار بهێنن، كە بوون بە لەشكرێكی گەورە لە هەڵبژاردنەكاندا بەكاریان دەهێنن بۆ دەنگدان بەم حیزبانە. ٥- دەستبەرداری فڕوفێڵی سیاسیی و ئەژنۆ شكاندنی یەكتری بن. ٦- واز لە تێكەڵكردنی دەستی چەپەڵیان بهێنن لەگەڵ وڵاتانی دەوروبەر و عێراقدا. ٧- درۆ نەكەن و ڕاستگۆیانە داوای لێبوردن بكەن لە خەڵكی كوردستان، هەرچیان هەیە لە پارەوپول و سەروەت و سامانی دزراو و قایمكراو لە ناو بانكەكانی ئەوروپا و دەوڵەتانی دەوروبەردا بگێڕنەوە بۆ خەڵكی كوردستان. ٨- یاسا سەروەر بكەن و خۆشیان وەك هاوڵاتی ئاسایی یاسا بەسەریاندا جێبەجێ بكرێت. ٩- لە هەڵبژاردنەكاندا ساختە نەكەن. ١٠- یاسای هەڵبژاردنەكان بگۆڕن بە یاسایەكی دیموكراتیانە. ١١- باج و خەراج بە شێوەیەكی دادپەروەرانە بخەنە سەر هەموو بازرگان و دەوڵەمەندەكان. ١٢- ژێرخانی ئابووری ببوژێنەوە١٣/ دیموكراتی بن لەگەڵ هەموو هاوڵاتیاندا وەك یەك ١٤- فەزڵی حیزبییەكانی خۆیان، یان سەركردەكانی خۆیان نەدەن بەسەر خەڵكی تردا ١٥- پاكسازی بكەن لە زیاتر ٤٠٠٠چوار هەزار ڕێكخراوی بەناو مەدەنیدا، كە لە سەدا ٩٧ی ئەم ژماریە فاسیدە و هی خۆیانە. ١٦- كێشەكانیان لە گەڵ پەكەكە و حیزبەكانی ڕۆژهەڵاتدا بە شێوەیەكی عەقڵانی و سیاسیانە چارەسەر بكەن.١٧- پەروەردەیەكی دیموكراتی و نوێ دامەزرێنن كە بنەمای ئیدارە و حوكمڕانی و دیموكراتی پێشكەوتووە. ١٨- واز لە تووندووتیژی بهێنن١٩- دیموكراتیانە لەگەڵ خۆپیشاندەراندا مامەڵە بكەن٢٠- لە خودی خۆیانەوە وەك سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەت و سەرۆكی حیزبەكانیانەوە دەستپێبكەن بە چاكسازی و پاكسازی و لێپرسینەوە. ئەمەی ئەمان كردویانە لەماوەی حكومڕانیاندا، هەڵەی ستراتیژیی گەورەیە، خۆیان بۆ ڕاستناكرێتەوە، ناتوانن بۆ هەتا هەتایە خۆیان لەو نەخۆشییە كوشندەیە ڕزگار بكەن.
جیهاد محەمەد
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی