لەم رۆژانەدا لە میدیاكانەوە دەبیستین رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا بە هەموو توانایەكیەوە پێداگری دەكات بەوەی قوڵایی ئەو ناوچە ئارامەی كە دەیەوێت لە باكوری سوریا و رۆژئاوای كوردستان دروست بكات لە ٣٠ بۆ ٤٠ كیلۆمەتر كەمتر نەبێ. لەوانەیە كەم كەسمان لە خۆمان پرسی بێت بۆ دەسەڵاتدارانی تورك هێندە سورن لەسەر ئەو قوڵاییە و بە چ مەرامێك ئەو رەقەمە لێ دەدەن؟ بۆ گەیشتن بە وەڵامێكی دروست پێویست بەوە دەكات ٩٩ ساڵێك بگەڕێینەوە بۆ دواوە، بە مانایەكی دیكە بگەڕێینەوە بۆ ئەو سەردەمانەی كە مستەفا كەمال ئەتاتورك خەلافەتی هەڵوەشاندەوە و جمهوریەتی راگەیاند.
دوای ئەوەی هاوپەیمانەكان ئەستەمبولیان داگیر كرد و خەلیفەی عوسمانی محەمەدی شەشەمیان بە ئارەزووی خۆیان هەڵدەسوڕاند، مەجلیسی مەبعوسان (پەرلەمان) چون بۆ ئەنقەرە و لە ١١ی نیسانی١٩٢٠ دایانە پاڵ مستەفا كەمال. پاشان لە كۆبوونەوەی ٢٨ ی كانونی دووەمی ١٩٢٠ میساقی میللی (پەیمانی نەتەوەیی)یان راگەیاند كە لە شەش خاڵ پێكهاتبوو. بە پێی ئەو میساقە دەوڵەتی توركیای پاش جەنگی جیهانی پێكدێت لە توركیای ئێستا لە گەڵ ولایەتی موسڵ و كەركوك و باكوری سوریا بە حەلەب و لیوای ئەسكەندەرۆنەوە. ئەم میساقە دەستی مستەفا كەمالی واڵا كرد بۆ ئەوەی لە تەواوی ئەو جێگایانەدا جەنگی سەربەخۆیی هەڵگیرسێنێت. بەڵام رێكەوتننامەی لۆزان لە ٢٤ی تەموزی ١٩٢٣ نەخشەی ئێستای توركیای چەسپاند، بەمجۆرە مستەفا كەمال بە خەونی داگیركردنەوەی ولایەتی موسڵ و باكوری حەلەب و ئەسكەندەرۆنەوە لە ساڵی ١٩٣٨ سەری نایەوە. ساڵی ١٩٣٩ عیسمەت ئینینۆ توانی ولایەتی ئەسكەندەرۆنە داگیر بكاتەوە. لەو كاتەوە تا ئێستا توركە ناسیۆنالیستەكان بە دوای هەلێكدا دەگەڕێن ولایەتەكانی حەلەب و موسڵیش داگیر بكەنەوە.
هاتنی داعش و جەنگی ناوخۆیی سوریا ئەو هەلەی بۆ ئەردۆغان رەخساند بۆ ئەوەی لە رێگەیەوە ئەوەی مستەفا كەمال ئەتاتورك نەیتوانی لە جەنگی رزگاریدا تەواوی بكات، ئەم دوای نزیكەی ٩٩ ساڵ بەدەستی بهێنێیت.
قوڵایی ٣٠ كیلۆمەتر لە ناو خاكی سوریا بۆ توركەكان رەمزیەتێكی مێژوویشی هەیە، چونكە گۆڕی "شاه سلێمان"ی باپیری عوسمانی باپیرە گەورەی سوڵتانەكانی تورك دەكەوێتە ناو قوڵایی ٣٠ كیلۆمەترەوە. ئەردۆغان لە زۆربەی وتارەكانیدا باس لە میساقی میللی دەكات. ساڵی ٢٠١٦ رەخنەی توندی لە مستەفا كەمال گرت و وتی: "ساڵی ١٩٢٣ دەسەڵاتداران بە بیانووی جۆراوجۆر نەیانتوانی بەندەكانی میساقی میللی بەدیبهێنن، ٩٣ ساڵە كارەسات بەسەرماندا دەبارێ، چی دیكە چاوەڕێ ناكەین كارەساتەكان لە دەرگامان بدات، ئێمە بۆی دەچین. لە جیاتی خۆ سەرقاڵ كردن بە مێشولەوە، چڵكاوەكە وشك دەكەین".
ئەو سنورەی كە ئەردۆغان باسی دەكات گوایە لە میساقی میللیدا هاتووە، چی لە سوریا بێت و چی لە عێراق، هەر دوو بەشی باشور و رۆژئاوا دەگرێتەوە. لە باشور سوپای توركیا لەو قوڵاییە و زیاتریش تەراتێن دەكات، لە رۆژئاواش دوای داگیر كردنی عەفرین و جەرابلوس، هێزی زۆری لەسەر سنورەكان كۆكردوەتەوە، واخەریكە بە زۆر نەبێ، بە رێكەوتن لە گەڵ ئەمریكا بەشێك لە مەرامەكانی بەدی دەهێنێ.
لە راستیدا نەمانی دەسەڵاتی مەركەزی سوریا و عێراق بەسەر ناوچە سنورییەكاندا، ئەو هەلەی بۆ ئەردۆغان دروست كردوە، بە بیانووی قەڵاچۆكردنی تیرۆر لەشكركێشی بكاتە سەر و داگیری بكات.
نەبوونی هەماهەنگ و لێك تێگەیشتن و رێكەوتن لە نێوان هێزە كوردییەكانی هەردوو بەش، هێندەی دیكە دەرفەتەكەی بۆ ئەردۆغان سانا كردوە، نەك بە قوڵایی ٣٠ كیلۆمەتر، بەڵكو تا ئەو جێگەیەی خۆی دەیەوێت بێتە ژوورەوە و تەنانەت بە هەمان بیانووی لێدانی PKK، ئەزمونی باشوری كوردستانیش بخاتە مەترسیەوە..
مەجید ساڵح
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی