لە 7 ئایاری ئەمساڵ 266 ئەندام پەرلەمانی عیراق متمانەیان بە مستەفا كازمی بەخشی، بەمشێوەیەش كۆتایی بەو نا ئارامیی و ناجێگیرییە هێنا، كە ماوەی زیاتر لە ساڵێكە عیراقی گرتۆتە. بەڵام رێگای كۆشكی دەسەڵات لە بەغداد، بە گووڵ نەچنراوە، چونكە لە ئێستادا عیراق خۆی لە بەردەم كۆمەڵێك كێشەی گەورەدا دەبینێتەوە، لە پێش هەموویانەوە بەزربوونەوەی دەنگی ناڕەزایی خەڵكی بە تایبەتی گەنجەكان، بڵاوبوونەوەی بێكاری، هەژاری، خراپی خزمەتگوزارییەكان بەتایبەتی كارەبا و ئاو، بڵاوبوونەوەی گەندەڵی لە تەواوی دامەزراوەكانی دەوڵەتدا. لە هەمووشی قوورستر، ڤایرۆسی كۆرۆنایە، كە لە ئێستادا رۆژ لە دوای رۆژ تەشەنەی زیاتر دەكات. لە رووی دەرەكیشەوە جەنگی ئەمریكا و ئێران هەتا دێت توندتر دەبێت، ئەم دوو دەوڵەتەش هەژموونی گەورەیان بەسەر حوكمی بەغدادەوە هەیە. لە باكووریشەوە توركیا لەشكركێشییەكی دڕندانەی دەستپێكردووەو بە ئەجیندایەكی ترسناكیشەوە، پەلاماری عیراق و هەرێمی كوردستان دەدات. جگە لە كێشە زۆرەكانی لەگەڵ هەرێمی كوردستان.
لێرەدا پرسیاری گرنگ ئەوەیە، ئایا كازمی دەتوانێت ئەم هەموو كێشانە چارەسەر بكات؟ بەڵام با سەرەتا بپرسین مستەفا كازمی كێیە؟!
نەیارێكی رژێمی بەعس
مستەفا كازمی ناوی راستی " مصگفی عبد اللگیف مشتت الغریباوی " لە ساڵی 1967 لە بەغداد لەدایك بووە. بنەچەی بنەماڵەكەیان دەگەڕێتەوە بۆ باشووری عیراق بۆ قەزای شەترە لە پارێزگای " زی قار یان ناسرییە".
ئەو كۆلیژی یاسای لە بەغداد خوێندووە، بەڵام پاشان بە هۆی چالاكی سیاسییەوە كە ئەندامی " حزبی دەعوەی ئیسلامی" بووە. ناچار دەبێت ساڵی 1985 لە رێگەی كوردستانەوە بچێتە دەرەوەی عیراق. سەرەتا دەچێتە ئەڵمانیا و پاشانیش دەچێتە بەریتانیا دەژی. لێرەش زیاتر خەریكی كاری سیاسی دەبێت و نازناوی " كازمی" بۆ خۆی دادەنێت. لە بەریتانیا خەریكی كاری رۆژنامەنووسی دەبێت و دەبێتە بەرپرسی بەشی عیراقی سایتی "مۆنیتۆری ئەمریكی". پاش رووخانی رژێمی بەعس لە سالی 2003 دەگەڕێتەوە بۆ عیراق و دووبارە لەگەڵ حزبی دەعوە كار دەكات.
بنەماڵەیەكی سیاسی
كازمی لە بنەماڵەیەكی سیاسی بووە، عەبدول لەتیفی باوكی چالاكوانێكی سیاسی بووەو نوێنەری حزبی " وگنی الدیمقراگی" كامیل جادرجی بووە لە قەزای شەترە. بەڵام ساڵی 1963 قەزای شەترە بەجێدەهێڵێت و دێتە بەغداد لەوێ لە هێڵی شەمەندەفەری بەغداد كار دەكات.
عمادی برا گەورەی ساڵی 1981 لەلایەن هێزە ئەمنییەكانی عیراقەوە دەستگیر دەكرێت، ئەوەش لەبەرئەوەی هاوڕێی " محەمەد باقر حەكیم" سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی ئیسلامی بووە، سێ ساڵ زیندانی دەكرێت و دواتریش بەر لێبوردنی گشتی دەكەوێت و ئازاد دەكرێت. لە پاش رووخانی رژێمی بەعس، دەبێتە راوێژكار لە ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق، بەڵام ساڵی 2013 لە لایەن چەتەكانی داعشەوە لە شەقامی " حەیفا" لە بەغداد،تەقەی لێدەكرێت و ئیفلیج دەكرێت.
گەرچی سەباحی برا گەورەشی دكتۆرای لە ئەندازیاری هەیە، راوێژكاری حەیدر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عیراق بووە. مستەفا كازمی كچی "مهدی العلاق" دەهێنێت كە یەكێكە لە سەركردەكانی حزبی دەعوەی ئیسلامی. ئەمانەش هەموو رۆڵیان هەبووە لە پێشخستنی كاروانی سیاسی ئەم پیاوە.
رۆژنامەگەری
راستە مستەفا كازمی كۆلیژی یاسای تەواو كردووە، بەڵام حەزێكی گەورەی بۆ رۆژنامەگەری هەبووە، چ لە دەرەوەی عیراق و چ كاتێك گەڕاوەتەوە، كاری رۆژنامەگەری كردووە. لە شاری لەندەن دەبێتە بەرێوبەری دەزگای " الحوار الإنسانی " كە لە لایەن " حسین الصدر" دامەرزاوە. ئامانجی سەرەكی ئەم دەزگایەش، دروستكردنی دیالۆگ لە نێوان تایفەكان و دژایەتیكردنی توندوتیژی و بڵاوكردنەوەی چەمكی ئاشتیخوازیی و لێبوردەیی.
پاش رووخانی رژێمی بەعس دەگەڕێتەوە بەغداد و دەزگای "الژاكرە العراقیە" دروست دەكات كە كاری لەسەر قووربانیان رژێمی بەعس كردووەو ویستوویەتی تاوانەكانی رژێمی بەعس بە ئەرشیف بكات، ئەوەش لە رێگەی فیلمی دۆكۆمێنتاریی و چاوپێكەوتن لەگەڵ قووربانیانی رژێمی بەعسی سەدامی لەناوچوو.
ساڵی 2007 دەبێتە سەرنووسەری گۆڤاری " الاسبوعیە" كە سەر بەدەزگای خەندان بووە لە سلێمانی.
جگە لەوەش خاوەنی كۆمەڵێك كتێبە كە ئەوانیش :
• مسألە العراق.
• انشغالات إسلامیە.
• علی بن أبی گالب الإمام والإنسان
• المصالحە بین الماچی والمستقبل.
بوونی بە سەرۆكی دەزگای هەواڵگری
لە پڕێكدا ساڵی 2016 حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عیراق، مستەفا كازمی كردە سەرۆكی دەزگای هەواڵگری عیراق، ئەمەش بووە مایەی سەرنجی لایەنە شیعەكان، چونكە تا ئەوكاتە كازمی لەم بوارەدا نەناسراو بوو. هەروەها گەرمەی جەنگی داعش بوو. لە راستیشدا بەهاتنە سەركاری مستەفا كازمی، دووبارە رۆڵی ئەم دەزگایە لە جەنگ دژ بە داعش بەهێزتربوو. لێرەشەوە پلەكانی گەیشتن بە دەسەڵات بۆ مستەفا كازمی دەستپێدەكات.
سەرۆك وەزیران
دروستبوونی خۆپیشاندان و دەستلەكاركێشانەوەی عادل عەبدولمەهدی و ناكۆكی لایەنە شیعەكان، هەموو ئەمانە لە خزمەتی كازمیدا بوون، هەتا دواجار هەموویان لەسەر كازمی رێككەوتن و رۆژی 7 ئایار 266 ئەندام پەرلەمان متمانەیان بە كازمی دەبەخشن و دەبێتە سەرۆك وەزیرانی عیراق.
بەڵام رێگای كۆشكی دەسەڵات بە گووڵ نەچنراوە، بەڵكە كازمی لەبەردەم كۆمەڵێك كێشەی ناوخۆیی و دەرەكی گەورەدایە.
كێشە ناوخۆییەكان
ئەو رۆژەی كە بووە سەرۆك وەزیران، بەرنامەی كابینەكەی خۆی كە لە 6 لاپەڕە پێكهاتبووە، پێشكەشی پەرلەمانی كرد و باسی پێنچ كێشەی گەورەی كرد بوو:
1/ بەهێزكردن و دانانی سیستەمێكی تەندروستی مۆدێرن و هەوڵدانی بۆ چاكسازی لە كەرتی تەندروستی عیراق، بەشێوەیەك كە بتوانێت خزمەتی هاوڵاتیان بكات و رووبەروی ڤایرۆسی كۆرۆنا بێتەوە. لە ئێستاشدا ژمارەی تووشبوانی ئەم ڤایرۆسە لە عیراق زۆرتر دەبێت، بۆیە ئەمەش یەكێكە لە كێشە گەورەكانی كازمی.
2/ كاركردن بۆ سازدانی هەڵبژاردنی پێشوەخت. ئەمەش بە مەرجێك سەرەتا گۆڕانكاری لە یاسای پارتە سیاسییەكان بكرێت. ئامانجیش لەم كارەی رازیكردنی دەنگی ناڕازیی خۆپیشاندەرانە.
3/ دەبێت چەك تەنها بەدەستی دەوڵەتەوە بێت. ئامانجیش لەمە لەناوبردنی هێزە میلیشیاكانی سەر بە حەشدی شەعبییە. پێش ماوەیەكیش پەلاماری هێەكانی حزبوڵلای عیراقی دا، كە پێشتر پەلاماری هێزەكانی ئەمریكایان دابوو. ئەمەش كارێكی قوورسە بۆ كازمی، چونكە لە ئێستادا ئەو میلیشیایانە زۆر بەهێزن.
4/ دانانی بودجەیەكی گشتی بۆ دەوڵەت و چاكسازی لە بواری خەرجكردن و داهاتی حكومەت. لە ئێستادا عیراق رووبەروی قەیرانێكی دارایی گەورە بۆتەوە ئەوەش بە هۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرنا و دابەزینی نرخی نەوت .
5/ لەناوبردنی گەندەڵی، ئەمەش داواكارییەكی خۆپیشاندەران و هەموو گەلی عیراقە، چونكە گەندەڵی لە تەواوی دامەزراوەو دەزگاكانی عیراقدا بڵاوبۆتەوە. هەرچەندە ئەمەش كارێكی هەروا ئاسان نییە و پێویستی بە كارو توانا و هێزیكی گەورە هەیە.
كازمی و كورد
ماوەی چەند ساڵێكە هەرێمی كوردستان و بەغدا، كۆمەڵێك كێشەی چارەسەر نەكراویان هەیە، هەتاوەكو ئێستاش هیچ هیوایەك بۆ چارەسەركردنیان نییە. راستە كازمی دژی گەلی كورد نییە، هەروەها زۆر دۆستی سەرانی سیاسی پارتە سیاسییەكانی كوردستان بووە بەتایبەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و ماوەیەكیش لە كوردستان ژیاوە، بەڵام لە ئێستادا رووبەروی فشاری گەورەی هەندێك لایەنی شیعە و سوونەكان بۆتەوە، ئەوان نایانەوێت چیتر پەیوەندی هەرێم و بەغدا، لەبەرژەوەندی كوردا بێت. هەروەها لە هەرێمیش ئیرادەیەكی باش نییە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان بەتایبەتی ئەوەی پەیوەندی بە داهاتی نەوت و خاڵە سنوورەیەكانەوە هەیە. بۆیە چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدا، یەكێك دەبێت لە كێشە و گرفتەكانی كازمی.
كازمی و ئێران
ئێران رۆڵ و هەژموونی گەورەی بەسەر عیراقەوە هەیە، كازمیش خۆی وەكو دۆست یان دوژمنی ئێران پیشان نەداوە، راستە لە ماوەی پێشوودا بەهۆی دەستگیركردنی ئەندامانی حزبوڵلای عیراقییەوە، كەمێك گرژی كەوتە نێوانیان، بەڵام هەر لەسەرتاشەوە ئێران پشتگیری كازمی كردووە. من لەو باوەڕەدا نیم كازمی دژایەتیی ئێران بكات، چونكە دەبێتە مایەی كێشەی گەورە بۆی. لەهەمانكاتیشدا دۆستایەتیشی، دەبێتە هۆی دژایەتیكردنی لەلایەن ئەمریكاوە، ئەمەش لە بەرژەوەندی كازمیدا نییە. ئەو دەیەوێت دۆستی هەموان بێت و دوژمنی كەس نەبێت.
كازمی و ئەمریكا
لەپاش دەستبەكاربوونی هەندێك لایەنی شیعی، كازمیان بە پیاوی ئەمریكا تاوانبار كرد، كازمی هیچ كاتێك دژی ئەمریكا نەبووە، بگرە پێشتریش لە سایتی مۆنیترۆی ئەمریكی كاریكردووە. هەر بە چەند سەعاتێكیش لە وەرگرتنی پۆستی سەرۆك وەزیران، "مایك پۆمبیۆی" وەزیری دەرەوەی ئەمریكا پیرۆزبایی لێكرد و دواتریش دەیڤید شینكەری جێگری وەزیری دەرەوە بە میدیاكانی راگەیاند: كازمی كەسێكی نیشتمانپەروەرو بەتوانایە.
بەڵام كازمی ناتوانێت هێندە لە ئەمریكا نزیك بێت، چونكە دەبێتە دوژمنی ئێران و دۆستەكانی لە عیراق، لەبەرئەوە نایەوێت نە ببێتە دۆستی ئەمریكا نە دوژمنیشی. یەكێكیش لەو كارانەی كە بە دڵی ئەمریكا بوو، دەستگیركردنی ئەندامانی حزبوڵلای عیراقی بوو، كە پێشتر پەلاماری دامەزراوەكانی ئەمریكایان داوە.
لەشكركێشی توركیا
هەتاوەكو ئێستا مستەفا كازمی هەڵوێستێكی زۆر توندی لە دژی توركیا نەنواندووە، بەڵام پێشوازیشی لێنەكردووە، بەداخەوە هەڵوێستی كازمی زۆر لە هەڵوێستی حكومەتی هەرێم باشتر بوو. بەڵام لەگەڵ توركیا كۆمەڵێك كێشەی هەیە لەپێش هەموویانەوە بوونی بنكەی سەربازی و هەواڵگری لە خاكی عیراق، كێشەی كەمكردنەوەی ئاو بەهۆی بەنداوە زۆرەكانەوە، پشتگیریكردنی هەندێك لایەنی توندڕەوی سوونەی عیراق.
دەرئەنجام
من لەو باوەڕەدام كازمی پێش ئەوەی بێتە سەرۆك وەزیران هەموو ئەم كێشانەی عیراقی بینیوە، دەشزانێت چارەسەركردنی هەموو ئەم كێشانە بە رۆژ و دوو رۆژ چارەسەر ناكرێت، بۆیە پێویستی بە كات و سەبرو تەحەموولی زۆر هەیە. من لەو باوەڕدام ئەم پیاوەش خاوەنی توانایەكی بەهێزە بەتایبەتی لە رووی رازیكردنی لایەنە ناكۆكەكان و دۆزینەوەی رێگا چارەكان، لە هەمووشی گرنگتر، كەسێكی نیشتمانپەروەرە، ئەمانە دەبنە هێز و وورەیەكی باش بۆ ئەم پیاوە.
سەرچاوەكان:
1/ مصطفي الكاظمي: من هو رئيس الحكومة العراقية الجديد؟، سايتي بي بي سي العربي.
2/ مفاوض بارز ولاعب ماكر… من هو رئيس الحكومة العراقي مصطفي الكاظمي؟. سايتي فرانس 24
3/ الرئيس العراقي يكلف مصطفي الكاظمي بتشكيل الحكومة العراقية. سايتي روسيا اليوم
ئەردەڵان عەبدوڵڵا
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی