بەپێی یاسا نێودەوڵەتیەكان وە خودی نەتەوە یەكگرتوەكان دان بە خەباتی ڕەوای میللەتاندا دەنێن بۆ دیاری كردنی مافی چارەی خۆنووسین لەڕێگەی ڕیفراندۆم وەك مافێكی ڕەوا و یاسایی كە مافی هەموو میللەتانی دنیایە بە تایبەتی بۆ گەلانی چەوساوە و ژیر دەستە بە لەبەرچاوگرتنی كۆمەڵێك مەرج و بارودۆخی سیاسیە. بەڵام لە هەمووی گرنگتر چڕكردنەوەی هەوڵە دبلۆماسی دروست كردنی لۆبی سیاسیە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی و هەرێمایەتی لەلایەن نەتەوە یان كەمینە سیاسیەكان بۆ دروستكردنی قەوارەی سیاسی و سەربەخۆ، لەڕێگەی قۆستنەوەی فرسەت و هەلەكانە وە بەدەست هێنانی پشتگیری و دانپیانانی نێودەوڵەتیە بۆ ئەو قەوارەی سیاسیەی كە دەویسترێت دروست بكرێت.
بەڵام ڕیفڕاندۆمی ٢٥ ئەیلولی ٢٠١٧كە لەلایەن گروپی ئەنجومەنی باڵای ڕیفڕاندۆمەوە بڕیاری لەسەردرا و ڕازی نەبوون بە دواخستنی تەنها بۆ ساڵێك بە گەرەنتی و بەڵێنی نێودەوڵەتیەوە، وە بە تكا و تەنانەت گەیشتە ئاگاداركردنەوەی توندی ئەمەریكا و هەموو ووڵاتانی ئەوروپا و عەرەبیەكان و دراوسییەكان لە دژایەتی كردنیان لەو كاتەدا؟ بە گەورەترین شكست و نا عەقلانیترین پرۆسە دادەنرێت لە مێژووی كۆن و نوێی كوردا كە بۆ كوردانی باشور تۆمار كرابێت، كە دەرئەنجام گەورەترین فرسەتی ڕیفراندۆمی ڕاستەقینەیان بۆ كورد لەژیر سەرپەرشتی نێودەوڵەتی و خەونی سەربەخۆبوونیان بۆ هەتاهەتایە لەباربرد، وە سەریان بە میللەتێك شۆڕكرد.
وە لەبری هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی و داوای لێبوردن لە میللەت، داوای لێبوردنیان لە حكومەتی عێراقی دوژمن و دراوسێ كرد؟ پەشیمان بوونەوە لەو هەڵە مێژووییەی كردوویانە و كەوتنە پاساو و پۆزش هێنانەوە لە ووتە و چاوپێكەوتن وبەیاننامەكانیاندا ، كە ئەوان نە مەبەستیان لە جیابوونەوە و نە ئامانجیان سەربەخۆیی بووە ، بەڵكو هاووڵاتی عێراقی پلە یەكن و دڵسۆزی خاك و نیشتمانن وە چەختیان دەكرد لەسەر پابەند بوونی هەرێم و بەشێكە لە عێراقی عروبە. وە دواتر هەر ئەوان بوون گەڕانەوە بۆ باوەشی عێراق و شەڕی پلە و پۆستی سیادی و هەڵبژاردنەكانیان كرد و دەستیان خستە سەرقورئان سوێندیان خوارد بەسەروەری خاك و نیشتمانی عێراق وە دژی پارچە كردن و دابەشكردنی عێراقن .
ئەمە نە لە حكایەت و نە لە باب و باپیرانمانەوە بیستومانە وە نە مێژوویەكە دوژمنانی كورد نوسیویانەتەوە، ئەمە دوێنێ ڕوویداوە بە دۆكیومێنت و لەشاشەی تیڤیەكانەوە لە مۆبایلەكانی دەستمانەوە بینیومانە؟ بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجە، كە لە دنیا میللەتێك نیە وەك كورد هەرچی شكستە قبوڵی بكات؟ دەبێت چ عەقڵ و مەنتقێك چ جۆرە بیركردنەوەیەك بێت (بە خوێندەوار و نە خوێندەوار ) شكست بە سەروەری و خیانەت بەدەستكەوت و یادی دۆڕاندن كە لە دەرئەنجامدا لەدەستدانی نیوەی خاكی كوردستان بكەیتەوە؟ لێرەدا پرسیارێكی جەوهەری سەرهەڵدەدات، كە ڕەنگە تا ئێستا ئێمە وەك كورد خۆمان نەناسیبێت؟ گومان لە ئاستی ژیری و خۆبەڕێوەبەری میللەتێك دەكەین؟ دەگمەنە لە دنیا میللەتێكی تری وەك كورد دەستەمۆكراو كۆیلە ، تێكشكێنراو، ڕاهێنراو بە پیرۆزكردنی شکستەكانی بوونی هەبێت؟
ئەنجامدانی ڕیفڕاندۆم بەو شێوەیە و بەبێ پلان و دراسەكردن و بەبێ ئیجماعی سیاسی سەپێنرا بەسەر هەموو لایەنەكاندا، وەك كاردانەوە و تۆڵەكردنەوەی سیاسی بوو كە بۆ بەرژەوەندی و دەستكەوتی تاكە کەسی و حیزبی ئەنجامدرا، بێباكانە دژایەتی هەموو هەوڵ و دەست پێشخەری دڵسۆزانە كرا لەسەر ئاستی ناوخۆیی نێودەوڵەتیەكاندا بۆ دۆزینەوەی ڕێگا چارەسەر. ڕیفراندۆمێك كە نەك پشتگیری تەنها ووڵاتێکی بەدەست نە‌هێنا، بەڵكو لەسەر ئاستی ناوخۆدا بە دروستكردنی بەرەی نەخێر دژایەتی كرا و وە نیوەی دەنگی نەدا، چونكە زۆرینە پێشبینی و چاوەڕوانی سەختی و نەهامەتی دەرئەنجامەكەیمان دەكرد. ڕیفراندۆمی ٢٠١٧ نەك تەنها شكستە بەڵكو خراپترین سەركێشی بوو بە چارەنووس و خوێن و خەباتی میللەتێكەوە كرا. خیانەتی نیشتمانی بوو لەلایەن سیاسیەكانی هەرێم و سەرۆكی پەرلەمان و یەكە بەیەكەی ئەو ئەندام پەرلەمانانەی كە لەكاتەدا ڕێگەیان دا بە تێپەڕاندن و شەرعیەتدان بە ئەنجامدانی ڕیفراندۆم وە بەرپرسیاری یەكەمن بەرامبەر بە هەموو نەهامەتی و دەرئەنجامەكانی. كەواتە گەورەترین پرۆسەی نیفاقی سیاسی و درۆ بوو كە لەلایەن سەرجەم گروپ و پارتەسیاسیەكانی هەرێمەوە ئەنجامدرا (هەرچەندە زۆربەیان لەسەرەتادا ناڕازیبوون لە ئەنجامدانی وە دڵنیا بوون لە دەرئەنجامەكەی بەڵام لە ترسی لە دەستدانی دەستكەوت و بەرژەوەندی سیاسی چوونە ژێر باری و بانگەشەی سیاسیان بۆ كرد و هانی دەنگدەران و لایەنگرانی خۆیان دەدا ) هەموو بەرپرسیارن لە چەواشەكاری و گەمە كردن بە هەست و خەونی میللەتێك بەبێ هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی مێژوویی وە لەهەمووی كارەساتبارتر قبووڵكردنی لەلایەن میللەتەوە بێدەنگ بوون لە لێ پێجینەوەیان و لەبیر خۆ بردنەوە، قووتدانی شكست و هەڵگرتنی دەرەنجامەكەی بوو كە ئەمڕۆ باجەكەی دەدەین.
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی