شارپرێس:
لەمڕۆژانەی دواییدا دوو بابەتی گرنگ لەبارەی هەرێمی کوردستان لەمیدیا جیهانییەکاندا بڵاوکرانەوە، یەکێکیان لەگۆڤاری ئیکۆنۆمیستدا بوو بەناونیشانی "ئێستا لەهەموکات زیاتر خەونی سەربەخۆیی کوردەکان دورە"و تێیدا باسی تێکچونی دۆخی هەرێم‌و گەڕانەوەی دەسەڵاتی حکومەتی ناوەندیی‌و گرژییەکانی لەگەڵ هەرێمی کوردستان کردوە، بابەتى دوەمیشیان نوسەر مایکڵ ڕۆبن بەناونیشانی "ڕۆژەکانی بارزانی وەک ڕێبەرێکی کورد سنوردارە" لەپێگەی پڕۆژەکانی ئەمریکادا بڵاویکردۆتەوە، هەردوو بابەتەکە تیشکیانخستۆتەسەر ئەو قەیرانانەی حکومەتی هەرێمی کوردستان لەناویاندا دەژی، وەک ناکۆکییەکانی نێوان هەردوو پارتە سەرەکییەکەی هەرێم‌و گەندەڵی بەربڵاو، جگەلەوەی باس لەپاشەکشەی خۆشگوزەرانیی ئابوریی‌و ئازادییە گشتییەکان دەکات، لەگەڵ ئاماژەکردن بەتێکچونی داهاتەکانی هەرێم لەنەوت‌و ئەو سزا نێودەوڵەتییانەی بەسەر هەناردەی نایاسایی نەوتی هەرێمدا سەپێنراوە.
هەردوو بابەتەکە فۆکەسیان کردۆتەسەر زیادبونی پشتبەستنی دارایی کوردستانی عێراق بەبەغدا، ئەمەش کاریگەری زیاتری بەدەسەڵاتی ناوەندی بەخشیوە، ئەمەش بەسەردانە دوبارەکانی نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێم بۆ بەغدا بۆ دەستەبەرکردنی بودجە دەردەکەوێت، کە ئەمەش بەگۆڕانکارییەکی گەورە دادەنرێت بەبەراورد بەدۆخی سەردەمی مەسعود بارزانی مامی، جگەلەوەی ناکۆکییەکانی نێوان هەردوو حزبە سەرەکییە کوردییە بەشێوەیەک پەرەیسەندوەو بوەتە هۆی لاوازبونی هەردولاو گەڕانەوەی دیاردەی تیرۆرکردن.
دەشڵێت:"یەکێتیی نیشتیمانی کوردستان کە لەو نێوەندەدا لاوازترە، لەبەغدا نزیکتربوەتەوەو هەڕەشەی هەڵوەشاندنەوەی ئیدارەی هەرێم دەکات".
ڕۆژنامەی ئیکۆنۆمیست ئاماژە بەوەدەکات، ئەم ناکۆکییانە کاریگەرییان لەسەر پەرلەمانی کوردستان هەبوە، بەوپێیەی دوایین دانیشتنی بەبەیەکدا هەڵپژانێک لەسەر تەلەفزیۆن‌و ڕاگرتنی کارەکانی کۆتاییهات، هاوكات هەڵبژاردنە ناوخۆییەکانی ناوچەکە کە سەرەڕای فشارە نێودەوڵەتییەکان دواخراون، ئەم هەلومەرجە وای لەهەردوو ئیدارەی کوردی کردوە تا زیاتر ئازادیەکان بەرتەسک بکەنەوەو دەنگی ئۆپۆزسیۆن کپبکەن.
لەوتارى دوەمدا مایکڵ ڕۆبن ئاماژە بەوەدەکات، کوردستانى عێراق ئەوەنده‌ی سەرۆک وەزیرانەکەی ئاماژەی پێدەکات، ئەمن‌و سەقامگیرىی تێدانییە.
ڕۆبن تیشکدەخاتەسەر خراپ بەڕێوەبردن‌و بڵاوبونەوەی گەندەڵیی‌و خراپبونی دۆخی ئابوری، ئەوە جگە لەئاماژەکردن بەوەی ستراتیژی کۆنی پارتەکانی هەرێم بۆ کڕینی وەلائی خەڵک لەگەڵ کەمبونەوەی سەرچاوە داراییەکان شکستیهێناوە.
نوسەر لەوەسفکردنی لایەنە خراپەکانی ناو ئیدارەدانی حکومەتی هەرێم، نمونە بەناچارکردنی گەنجانی کورد دەهێنێتەوە بۆ کۆچکردن بۆ ئەوروپا لەڕێگه‌ی قاچاخەوەو ئەو مەترسییە گەورانەی کە ڕوبەڕویان دەبێتەوە.
ئەو دوو وتارە ئەوە دوپاتدەکەنەوە، بەرپرسیارێتییەکە لەئەستۆی سەرکردەکانی دوو حزبە سەرەکییەکەی کوردستاندایە، کە نەیانتوانیوە مۆدێلێکی گەشەپێدانی سەرکەوتوو بۆ بەرژەوەندی گەلی کوردستان دابڕێژن‌و بڵاوبونەوەی گەندەڵی بۆتە هۆی بێبەشکردنی خەڵک لەقازانجی ئەو سەروەت‌و سامانەی کە دەهاتە ناو هەرێمەکەوە، جگەلەوەش حکومەتی ناوەند سەرکەوتوو بوە لەنۆژەنکردنەوەی زۆربەی ئەو کێڵگە نەوتیانەی کە لەژێر دەسەڵاتی حزبە کوردییەکاندابون.
هەردوو نووسەر چاوەڕوانی ڕۆژانی سەخت بۆ هەرێم‌و لەدەستدانی ئەو دەستکەوتانە دەکەن کە لەساڵی 1991وە بەدەستهاتون، سەرەڕای هەموو ئەو پێنوێن‌و ڕەخنانەی کە لەدوو وتارەکەدا دیکۆمێنتکراون، پێیانوایە، هەردوو ئیدارەی کوردی بەردەوامن لەڕێبازەکەیان‌و پشتگوێخستنی شەڕی گەندەڵیی‌و پشتبەستن بەهۆکارە دەرەکییەکان بۆ چارەسەرکردنی کێشە ناوخۆییەکان‌و لەگەڵ دەسەڵاتی حکومەتی ناوەندییش، کە تەنها سەرنجیان لەسەر دەستکەوتە مادییەکانە.
ناوەڕۆکی بەشێکی تری ئەو دوو وتارە جەخت لەپرسێکی سەرەکی دەکەنەوە کە سەرکردە کوردەکان چاوپۆشییان لێکردوە، ئەویش پشتبەستنێکی زیاد لەپێویستە بەلایەنە دەرەکییەکان‌و پشتگوێخستنی ئەو وانانەی کە لەڕابردودا فێریبون‌و زیانێکی زۆریان لێکەوتەوە، ئەم ستراتیژە ئەوەی لەیاد دەچێت کە دورکەوتنەوە لەعێراق چارەسەرێکی کاریگەر نییە بۆ کێشەکانی ناوچەکەو گەلەکەیان، سەرەڕای ئەزمونە ئازاربەخشەکان، زۆرێک لەسەرکردەکانی ناوچەکە بەردەوامن لەسەر ئەوەی کە وڵاتانی وەک ئەمریکا، ڕۆژئاوا، ئیسرائیل، ئێران، تورکیاو ئەوانی دیکە دەتوانن پارێزەری ئەوان‌و مافەکانیان بن.
هەردوو نوسەر پێیانوایە، "واقیعی سیاسی جەخت لەوەدەکاتەوە کە ئینتیما بۆ عێراق‌و بونیادنانی پەیوەندییەکی بەهێز لەگەڵیدا باشترین چارەسەرە، خۆشەویستی بۆ عێراق‌و باشویستن بۆ عێراق ڕاستگۆیانەترو بەردەوامترە.
ئەوان پێیانوایە، عێراق وەک دەوڵەت مافێکی زۆری بەگەلی کورد بەخشیوە، هەربۆیە کارکردن لەسەر دروستکردنی دەوڵەتێکی دیموکراتی ڕاستەقینەو بەرەنگاربونەوەی گەندەڵیی‌و سیاسەتی پشکپشکێنەو بەشکردنی غەنیمەتەکان، گەرەنتی ڕاستەقینەی ئایندەیەکی باشترە کە مافی هەموو عێراقییەکان بپارێزێت، لەناویدا مافەکانی گەلی کورد.
ئەم دیدە ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە سەرکردە کوردەکان ڕاستییەکی گرنگیان لەدەستداوە: زلهێزە گەورەو ناوچەییەکان هەمیشە هەوڵی گەیشتن بەبەرژەوەندییەکانی خۆیان دەدەن‌و بەزۆری سەرنجیان لەسەر پەیوەندییەکان لەگەڵ حکومەتی ناوەندیی لەعێراقدایە کە سەروەت‌و سامانی وڵاتەکەی کۆنترۆڵکردوە، لەکاتێکدا ئەم هێزانە لەسەردەمی لاوازی دەسەڵاتی ناوەندیدا سودیان لەپەیوەندییەکانیان لەگەڵ هەرێمی کوردستان وەرگرت، بەڵام مەیلی ئەوەیان هەبوو ڕویان بەرەو بەغدا وەربگێڕنەوە کاتێک دوەمیان هێزی خۆی وەرگرتەوە، بەتایبەتی لەبەر ڕۆشنایی خاوەندارێتیی لەبودجەی گشتیی‌و سەرچاوەکانی هەناردەکردنی نەوت.
ئەوەشیان تێدا هاتوە، لەگەڵ زیادبونی پێویستیی جیهانیی بۆ وزەو بەرزبونەوەی نرخی نەوت، ئەمڕۆ وڵاتانی گەورە بەناچاری پەیوەندییەکانیان لەگەڵ حکومەتی ناوەندیی لەبەغدا لەبری هەرێم بەهێزتر دەکەن، بەتایبەتی دوای بڕیارە نێودەوڵەتییەکان کە هەناردەکردنی نەوتی هەرێم بەبێ ڕەزامەندی بەغدا سنوردار دەکەن، جگەلەوەش دراوسێکانی ناوچەکە (جگە لەئیسرائیل) لەسەر ئەوە کۆکن کە بیرۆکەی دامەزراندنی قەوارەیەکی سەربەخۆی کوردی قبوڵنەکەن.
لەکۆتایی دوو بابەتەکەدا ئاماژە بەوەشکراوە، لەبەر ڕۆشنایی کاردانەوە نێودەوڵەتییەکان‌و تەنانەت ئەمریکییەکان بەرامبەر بەڕیفراندۆمی 2017، نابێت سەرکردەکانی کورد چاوەڕوانی پشتیوانییەکی بەردەوام لەزلهێزەکان بکەن.
هەروەک ئاماژە بەئەزمونی ڕێککەوتننامەی جەزائیر لەساڵی 1975 دەکەن کە تێیدا ئیسرائیل لەژێر سایەی گوشاری ئێراندا دەستبەرداری سەرکردایەتیی کوردبوو، بۆیە دەبێت ئەوە وانەیەکی گرنگ بێت بۆیان‌و کورد سودی لێوەربگرێت، ئەوەش زیاتر ئەو بیرۆکەیە تۆخدەکاتەوە کە پێیوایە عێراق باشترین پەناگەیە بۆ گەلی کوردو پشتنەبه‌ستن بە فاکتەری دەرەکیی.
