بیرمەندی لیبڕالی عەرەبی عەزمی بەشار دەڵێ: چاكسازی لەناخیدا شۆڕش ھەڵدەگرێ وپێچەوانەكەشی ھەر راستە، شۆڕشیش لەناخیدا چاكسازی ھەڵدەگرێ. ئەم ووتەیە زۆر راستە؛ چونكە ھیچ شۆڕش وراپەرینێك ناتوانێ گۆڕانكاری ١٠٠% ئەنجامبدات، بەڵكو پێویستی بە چاكسازی قۆناغبەندی وبەردەوامی ھەیە. لەھەمان كاتیشدا، چاكسازی جۆرێكە لە شۆڕشێكی نەرمی بەردەوام لە سیستەمە گەندەڵ ودیكتاتۆرەكان.
ئەوەی لە كوردستان دەگوزەرێ نە شۆڕش وراپەرینە بەمانای راماڵینی دەسەڵاتی ھەردوو زۆنی زەرد وسەوز لە رەگوڕیشەوە، نە چاكسازیەكی قۆناغبەندی دیراسەكراوی ئاقڵانەیە لەلایەن حزبە ناڕازیەكان –نەك ئۆپۆزسیۆن-.
ئەمڕۆ لە گۆڕەپانی سیاسی كوردستان نەوەیەكی نوێی سیاسی پەیدا بووە داوای بایكۆتی سیاسی دەكەن لەگەڵ دەسەڵاتدا, لەكاتێكدا دابڕان وبایكۆت لەگەڵ دەسەڵاتدا بەواتای بوونی پڕۆژەو پرۆسەی روخاندنی دەسەڵات لە دەرەوەی یاسا نەك كاری سیاسی مەدەنی وھەڵبژاردن وكاندیدبوون وگرتنە دەسەڵاتی ھەرێم بە ئیزن وفەرمووی پارتی ویەكێتی.
لە وڵاتە دیكتاتۆر وگەندەڵەكانی ئاسیا وئەفریقا وئەوروپای رۆژھەڵات كاتێك جەماوەر وحزبە ئۆپۆزسیۆنەكان ئیرادەی گۆڕینی دەسەڵاتیان دەبوو، بەدوو رێگا گۆڕانكاریان ئەنجامداوە:
یان شۆڕش وراپەرینیان ئەنجام دەدا تا روخانی رژێمەكان, نەك بەشدار بن لە ھەڵبژاردن وپرۆسەی جوانكردنی دەموچاوی رژێمەكان و وەرگرتنی پۆست وپارە.
یان رێگای دووەمیان ھەڵدەبژارد، ئەویش فشارخستنە سەر رژێمەكان بۆ چاكسازی وئەنجامدانی دایەلۆگ وگفتوگۆیی راستەوخۆ وناراستەوخۆ ومامەڵكردن لەگەڵی وبەشداری لە پرۆسەی گۆڕینی دەسەڵات لە رێگای ھەڵبژاردنی پاكوبێ گەرد.
توێژینەوەیەكی سیاسی زانستی لەلایەن ھەردوو توێژەر (ئەبراھام لوینسال وسیرجیو بیگار) كە لەساڵی ٢٠١٦ بڵاوكراوەتەوە. ئەم توێژینەوەیە گفتوگۆی كردوە لەگەلڕ ١٢ سەرۆك ووڵات وسەرۆك وەزیرانی ووڵاتان كە رۆڵی كاریگەریان ھەبووە لە راگواستنی دیموكراتی لە ووڵاتەكانیان وەكو: بەرازیل، تشیلی، گانا، ئیندنوسیا، مەكسیك، فلیپین، پۆڵەندا، باشوری ئەفریقیا، ئیسپانیا.
ھەندێك لەوانە سەركردە بوونە لە سیستەمە دیكتاتۆر وگەندەڵەكان بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ووڵاتەكانیان بەرەو دیموكراتیەت وچاكسازی ئابوری بردوە. ئێف دەبڵیو كلیرك سەرۆكی باشوری ئەفریقیا، بیجی حەبیبی جێگری سۆھارتۆ سەرۆكی ئیندنوسیا، ئەلكسەندەر كفاشنیفسكی وەزیر لە رژێمە دیكتاتۆرەكەی پۆڵەندای شیوعی نمونەی زیندووی ئەو شێوازەی گۆڕانكاری دیموكراتین.
بۆیە دەتوانین بڵێین: ئەم جۆرە بایكۆت ودابڕانە سیاسیە لەگەڵ دەسەڵات لە ئەزمونی ھیچ ووڵاتێك نەبیراوە جگە لە بانگەشە لەم ھەرێمەی خۆمان، كە ئەگەر خاوەنەكەی راست دەكات دەبێ ئامانج وپێداویستی وشێوازەكانی شۆڕش وراپەرین بگرێتە بەر نەك چاوی لەچەند كورسیەكی پەرلەمان بێت لەژێر سێبەری ئەم دەسەڵاتە.
لەلایەكی تریشەوە، كۆمەڵە رۆشنبیر ورۆژنامەنوس وچاڵاكوانێكی مەدەنی دڵسۆز پەیدابوونە داوای بایكۆتی ھەڵبژاردنەكانی كوردستان دەكەن لەلایەن حزبە ناڕازیەكان بە پاساوی ساختەو نەتوانینی گۆرٍینی ریشەیی لە رێگای پەرلەمان وپرۆسەی دیموكراتی.
ئەم بۆچونە زۆر راست دەبێ ئەگەر ھاتوو ئەم حزبانە پلانی ستراتیژی وشێواز وكەرەستەی بایكۆتی ھەڵبژاردنەكانیان گرتبێتەبەر وكاریان بۆ كردبێ.
زۆر بەگومانم سەركردایەتی ئەو حزبە نارازیانە بتوانن پڕۆژە وپرۆسەی بایكۆتی ھەڵبژاردنەكان بەسەركەوتووی ئەنجام بدەن.
بایكۆتی ھەڵبژاردنەكان بریتی نیە لە بەشداری نەكردنی ھەڵبژاردنەكان وچوونە ماڵەوەی سەرۆك حزبەكان وچاوەڕێكردنی كار وكردەوەكانی پارتی ویەكێتی بۆ ماوەی چوار ساڵی تر. بەڵكو بایكۆتی ھەڵبژاردنەكان بریتیە لە:
یەكەم: پێكھێنانی بەرەیەكی جەماوەری فراوان لە گشت حزبە ناڕەزا وكەسایەتیە سیاسی وكۆمەڵایەتی ورۆشنبیری وئایینیە كاریگەرەكانی كۆمەڵگە؛ چونكە ئەزمونی ووڵاتان بە نمونەی فلیپین وئیسپانیاو پۆڵەندا وئەڵمانیای رۆژھەڵات وبەڕازیل وھتد… پێمان دەڵێت بەھیچ جۆرێك تاكە حزبێك بە بێ حزبی تر وبەبێ جەماوەر ناتونێت گۆڕانكاری ریشەیی ئەنجام بدات بەتەنیا. پێچەوانەكەشی ھەر راستە، ئەزموونی ووڵاتانی وەك فەنزەوێلا، ێربیا، ئۆكرانیا بەروونی ئەوەمان بۆ دەردەخات كاتێك ئۆپۆزسیۆن پارچە پارچە بوونە نەیانتوانیوە رژێمەكان بگۆڕن.
دووەم: پێكھێنانی سەركردایەتیەكی جەماوەری ھاوبەش كە ئەركیان بریتی دەبێ لە:
– ناساندنی پێشێلكاری وگەندەڵیەكانی پارتی ویەكێتیە بۆ كۆمەڵگای نێودەوڵەتی.
– دروستكردنی لۆبیەكی بەھێز لە ووڵاتانی دەرەوەی كاریگەر لەسەر ھەرێم وعێراق بۆ دانانی سنورێك بۆ دەسەڵاتدارانی ھەرێم.
– ھەوڵدان بۆ دادگایی كردنی سەركردەكانی ھەردوو حزبی دەسەڵات لە دادگاكانی عێراق و ووڵاتانی ئەوروپی وئەمریكا.
– رۆژبەرۆژ توندتركردنی فشاری جەماوەری مەدەنی لە كوردستان بەسەر دەسەڵاتداران بەمەبەستی ئەنجامدانی ھەڵبژاردنێكی پاك وبێگەرد وبێ لایەنكردنی ھێزە چەكدار وئەمنیەكان لە پرۆسەی ھەڵبژاردن.
بۆیە پێویستە سەركردە بەردەوام رەگەزی دەستپێشخەری ھەبێ لە پرسە سیاسیە ھەنوكەیی وگەرمەكان, نەك گۆڕەپانە سیاسیەكە بۆ فەیسبوكوان وكەسانێك چۆڵبكات كە لە جیھانی خەیاڵدا دەژین لە رێگای تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان وھەر جارەو رای گشتی بە ئاراستەیەكی نا لۆژیك وناسیاسی ونا واقعیانە ببنەن وەك ئەو بانگەشەی “بایكۆتی ھەڵبژاردنەكان”.
چاكسازی وگۆڕینی دەسەڵاتی ھەرێم بە سەركردەیەكی راستگۆ دەكرێت كە بتوانێ جەماوەر بجوڵێنێ، كاری بەردەوام بكات، دایەلۆگ ودانوستان ئەنجامبدات، ئارام وپشوو درێژبێت، كارامە بێت لە حوكمرانی.
لەكۆتاییدا پێموایە ئەو سەرگەردانی وبێ ئومێدیەی بڵاوبۆتەوە لەناو خەڵك دەگەرێتەوە بۆ دوو وێنەی جیاواز كە خاوەنەكانیان وێنایان كێشاوە بەوەی:
ئەوەی دەڵێ مامەڵە ناكەم لەگەڵ دەسەڵات نە فشاری مەدەنی ونە شۆڕشی سەربازی ئەنجام نادات بۆ راماڵینی گەندەڵكاران بەپێچەوانەوە بەشداری پرۆسەیەكی ھەڵبژاردنی ساختە دەبێ بە گشت مەرجەكانی دەسەڵات.
ھەروەھا ئەوەی داوای چاكسازی دەكات, نەفشاری مەدەنی سازدەكات, نەدەچێتە پرۆسەی دایەلۆگ ودانوستان لەگەڵ دەسەڵات بۆ مسۆگەركردنی بەدامەزراوەیی كردنی دامەزراوەكانی ھەرێم وقۆناغبەندی لە ریشەكێشكردنی گەندەڵی.
رعد رفعە
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی