نارەزایەتی هێلەگ زەردەكان لەفەرەنسادا بەسەرەتای گۆرانكاریەكی نوێ دادەندرێت لەئەوروپادا ، چونكە فەرەنسیەكان بەدرێژایی مێژوو سەركردایەتی شۆڕش و گۆڕانكاری و نوێبونەوەیان كردوە لە ئەم كیشوەرەدا، گەلی فەرەنسی گەلێكی هۆشیارو چالاكن، سەرەتا گۆرانكاریەكان لەوڵاتەكەی خۆیاندا دەست پێ دەكەن و پاشان گەلانی ئەوروپاش شوێنیان دەكەون، لەئەمجارەشدا كاریگەریەكە گەیشتونە وڵاتانی ئەڵمانیاو بەلجیكا و هۆڵەندا و ئەگەر زیاتر درێژەشی هەبێت كاریگەری پەیدا دەكات لەسەر وڵاتانی ئەمەریكای لاتین و ئەفەریقیا و رۆژهەڵاـی ناوەڕاستیش.
فەرەنسیەكان بەبزوێنەری هۆشیاری سیاسی و بزافی فكری و رۆشنبیری دادەندرێن لەسەر ئاستی جیهاندا.
شۆِرش فەرەنسا لەسالی 1789 بەسەرچاوەی شۆرشە دیموكراسیەكان و رێنیسانس و هۆشیار بونەوەی مرۆڤ دادەندرێت لەبەرەورووبونەوەی ستەمكاری و دیكتاتۆری و حوكمی بنەماڵەو پاشایەتی و ئاینیدا، هەروەها فەرەنسیەكان خاوەنی شۆڕشی 1871 ن كەچەپەكان رۆڵی گەورەیان تێیدا هەبوو ،پاشان شۆڕشی 1968 كە شۆرشێكی گەنجان و قوتابیان بوو، لەبەرامبەر دەسەڵاتی ئەو كاتەی دەوڵەتی فەرەنساو توانیان هۆشداریەكی بەهێز بدەنە دەولًَەت و سەرۆك (دیگۆل) ناچار بكەن كە مل بۆ داواكاریەكانی جەماوەر كەچ بكات.
راپەرینی ئەمجارەی گەلی فەرەنساش بەرووی ماكرۆندا هەڵگری هەمان پەیامەو دەیەوێت دەوڵەت ناچار بكات بۆ مل كەچ بوون بۆ داواكاریەكانی ، راپەرینی ئەمجارە سەرەتا لەرێگەی شۆفێری دوو بار هەڵگرەوە دەستی پێ كرد كە هێلەگی زەردیان لەبەركردبوو، لەكاتێكدا كە ئەم دوو شۆفێرە داواكانیان لەتۆرە كۆمەڵایەتیەكانیاندا بڵاو كردەوە داوایان لە هاوپیشەكانی خۆیان كردبوو كە بۆ وەستانەوە بەرامبەر زیادكردنی نرخی سوتەمەنی بێنە سەر شەقامەكان و رێگەی هاتووچۆ لەئۆتومبیلەكان لەناو شاری پاریسدا بگرن.
تۆرە كۆمەڵایەتیەكان دادەندرێن بەبزوێنەری سەرەكی ئەم نارەزایەتیانە، رۆژانی دوای ئەوە سەدان هەزار كەس هاتنە سەر خەت و ئامادەیی خۆیان نیشاندا بۆ بەرەو رووبونەوەی سیاسەتەكانی حكومەت، بەتایبەتیش ئەو هەنگاوانەی كەلەم دواییانەدا نابووی لەزیادكردنی كرێی خوێندن و زیادكردنی باج لەسەر ماددە خۆراكیەكان و نرخی سوتەمەنی و واڵاكردنی دەستی كۆمپانیاكان بۆ دەركردنی كرێكارەكان لەسەر كارەكانیان بەبێ ئەوەی دەوڵەت هیچ كاردانەوەیەكی هەبێت. ئەو بڕیارانەی حكومەت ماوەیەكە بۆتە هۆی ئەوەی كەبارگرانیەكی زۆر لەسەر چینە مام ناوەند و هەژارەكان دروست بكات و باری گوزەرانیان بەرەو خراپی بڕوات، لەهەمان كاتدا گەلی فەرەنسا وا دەبینن كە ماكرۆن پاش تێپەربوونی دووساڵ بەسەر حكومرانیدا نەیتوانیەوە راستگۆ بێت لەگەڵ ئەو دروشمانەی كەبەرزی كردبۆوە لەكاتی هەڵبژاردنەكاندا، لەزیاد كردنی هەلی كارو هەرزان كردنی نرخی شمەك و دابەزاندنی باجدا.
ئەوان بۆیە ماكرۆنیان هەڵبژارد ،چونكە لەلایەك سەرۆكێكی گەنج بوو، لەلایەكی تر سەربەهیچ پارتێكی سیاسی تەقلیدی نەبوو ،لەهەمان كاتیشدا دوو ساڵ لەمەوەوپێش(2014-2016) وەزیری ئابوری بوو، بەڵام ئەو خەونەی دەنگدەران لەم سەرۆكەدا نەهاتەدی، چونكە وادەبینن لەئێستادا دەستی لەگەڵ نیولیبرالیزمەكاندا تێكەڵاو كردوەو ئەوەندەی بیر لەپاراستنی بەرژەوەندی و قازانجی كۆمپانیا زەبەلاحەكان دەكاتەوە، ئەوەندە بیری بەلای گوزەران و ژیانی چینە مام ناوەندو هەژارەكاندا نیە، لەبەرئەوە گەلی فەرەنسا بۆ گەیاندنی ئەم پەیامەی خۆیان بەشێوازێكی نوێ دەستیان دایە راپەرینێكی نوێ كەجیاواز بوو لەوانەی پێشوو، تەنانەت ئەوەش كەلەساڵی 1968 دا روویدابوو، چونكە ئەمجارەیان هیچ سیمایەكی ئایدۆلۆژی و حیزبی و تەنانەت رۆشنبیریشی پێوە دیار نەبوو، لەم راپەرینەدا هەموو چین و توێژەكان بەسیاسی و رۆشنبیر و فەرمانبەرو جوتیارو كرێكارو قوتابی و گەنجەوە تێیدا بەشداربوون ،لایەنێك نیە كە دیارو ئاشكرا بێت و رابەرایەتی خۆپیشاندانەكان بكات، لەبەرئەوە لەم خۆپیشاندانەدا كارەساتی گەورە روویاندا و هێرش كرایە سەر شوێنی گەشتیاری و سۆپەرماركێت و سەدان ئۆتومبیل سوتێندران و تاڵانیەكی گەورەش روویدا، تەنانەت شەقامی (شانزلیزیا) كە شەقامێكی بەناوبانگی پاریسە زیانی زۆری بەركەوت.
سەرەتای داواكاریەكان شتێكی سادە بوو، ئەویش كە دابەزاندنی نرخی سوتەمەنی و باج بوو، بەڵام دواجار سەقفی داواكاریەكان زیادیان كرد كەلەئێستادا خۆی لە 40 داواكاریدا دەبینێتەوە لەنێویشیاندا بەجێهێشتنی دەسەڵاتە لەلایەن ماكرۆنەوە. بەپێی بۆچونی هەندێك لەتوێژەرانی سیاسی ئەم راپەرینە هاوشێوەی راپەرینەكەی 1968 ی قوتابیانە لەفەرەنسادا، چونكە لەپاش 50 ساڵ لە ئەو شۆڕشە دەبینن كە دۆخەكە گەراوەتەوە شوێنی خۆی، پێشتریش ساركۆزی وتبووی دەبێت كۆتایی بەداوا و سیمای شۆڕشی 1968 بهێنین. پاش 50 ساڵ گەلی فەرەنسا وادەبینن كە دیگۆل و ماكرۆن هاوشێوەی یەكن، چونكە هەمان ئەو بارودۆخەی پێشوو لەبڵاوبونەوەی بێكاری و بەرزكردنەوەی نرخی باج و خراپ بونی گوزەرانی چینە مام ناوەند و هەژارەكان جارێكی تر سەری هەڵداوەتەوە.
ئەم راپەرینە ئاماژەیە بەوەی كە گەلی فەرەنسا لەرێگەی هەڵبژاردنەكانەوە ناتوانێـت ئامانجەكانی بەدەست بهێنیت، ئەویش بەهۆی ئەو فەزا نوێیەی كەبەهۆی بەجیهانی بونەوە دروست بوەو لەرێگەی نیولیبرالیزمەكان و كۆمپانیا زەبەلاحەكانەوە دەسەڵاتێكی نوێ دروست بوە كە راستەوخۆ لەرێگەی بەرپرسە باڵاكانی دەوڵەتەوە دەوڵەت كۆنترۆك دەكات و هاوكاریەكانی حكومەت بۆ لایەنە خزمەتگوزاریەكانی وەك پەروەردەو تەندروستی كەم دەكاتەوە و باج لەسەر هاوڵاتیان زیاد كە دەكات و رێژەی بێكاری زۆر دەكات و لایەنی دڵنیایش لاواز دەكات،لە بەرامبەردا باجی سەر كۆمپانیاكان كەم دەكاتەوەو كارئاسانیان بۆ دەكات و دەوڵەت پشتگیریان دەكات . لەبەرئەوە ئەم جارەیان پێویستە گەل خۆی بێتە سەر شەقام و راستەخۆ رووبەڕووی ئەم باندە جیهانیە دڕندەیە ببێتەوە، كە هەڵگری هیچ بەهایەكی مرۆیی نین،و تەنها بە شوێن قازانجدا دەگەڕێن، بۆ ئەم مەبەستەش داوكاریەكان باس لە چەسپاندنی عەدالەت و مافەكانی مرۆڤ و جارێكی تر گەرانەوەیە بۆ چەمكی دەوڵەتی خۆشگوزەران، كە ئەمەش داوایەكی هاوبەشی مرۆییەو قۆناغێكی نوێیە بۆ تێپەراندنی ئایدۆلۆژیاو پارتە سیاسیەكان و تەنانەت رێكخراوەكانیش .
خۆپیشاندەران سەركەوتوو بوون لەوەی كە ماكرۆن و فیلیپ وەك هەردوو سەرۆكی دەوڵەت و حكومەت ملكەچ بكەن بۆ جێبەجێ كردنی بەشێكی زۆر لە داواكانیان،بەڵام ئەوەی ئەوان مەبەستیانە بڕینی دەستی نیولیبرالیزمەكانە لەكۆنترۆڵ كردنی دەوڵەت و جارێكی تر ناچاری بەرپرسان بكەن كە ملكەچی داواكانی خەڵك بن نەك ئەو چینە قۆرخكارە سەرمایەدارە.
عومەر عەلی محمد
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی