دوای ئەوەی كێشەی داعش تارادەیەك لە ڕووی سەربازییەوە كۆتایی هات، زنجیرەیەك پرس و كێشەی تر بەرۆكی بەم وڵاتە گرتوە؛ لەوانە پرسی بوونی گەندەڵی و شێوازی حوكمڕانی، وەڵام وەرنەگرتنەوەی داواكارییەكانی خۆپیشاندەران، بەهەڵپەساردراوی مانەوەی پەیوەندیەكانی نێوان بەغدا و هەولێر، لەگەڵ ئەوانەشدا خراپی دۆخی پەیوەندی نێوان حەشدی شەعبی و ئەمریكا كە تا دێت بەرەو هەڵكشان دەچێت، كە دیارە ئەمە بەشێكی پەیوەندی راستەوخۆی بەخراپی پەیوەندییەكانی نێوان ئەمریكا و ئێرانەوە هەیە.
لێرەدا ئەوەی پێویستە ئاماژەی پێ بكرێت، قورس بوونی ئەركی سەرۆك كۆماری عێراقە، سەرۆك كۆمار وەك پارێزەری دەستور و ڕاگری هاوسەنگی دۆخەكە لە نێو كوتلە سیاسیەكان و راگرتنی پەیوەندی نێودەوڵەتی.
بەرهەم ساڵحی سەرۆك كۆمار؛ لەزۆر بۆنەدا ئەوەی دوپات كردبوەوەو هەوڵیشی دەدا تا عێراق بەدووربگرێت لە چوونه ناو تەوەربەندییەكانی ناوچەكە، بەپێچەوانەوە هەوڵەكانی بەو ئاراستەیە بوو كە عێراق بكرێتە چەقی هاوبەشی بەیەكگەیشتنی بەرژەوەندییە ئابوریە جیاوازەكان، هەروەها هەوڵەكان بەو ئاراستەیە بوو تاسیاسەتی گشتی دەوڵەتی عێراقیش لەسەر بنەمای سەربەخۆی بڕیارسازی نیشتمانی دابڕیژرێت.
بەداخەوە بەدەنگەوەنەهاتنی داواكارییە رەواكانی خۆپێشاندەرانی شەقام، هەروەها پەرتبوونی لایەنە سیاسییەكان و لەناو ئەوانیشدا ناو ماڵی شیعە و پەرتەوازەییان لە ڕێككەوتن لەسەر بەربژێرێك بۆ ڕاسپاردنی پۆستی سەرۆك وەزیرانی داهاتوو، لە كۆتایشدا ئەوەی زیاتر كێشەكانی خەستتر كردەوە، سەرهەڵدانی پەتای كۆڕۆنا و دابەزینی نرخی نەوت بوو لە بازاڕەكانی جیهاندا، كە عێراق یەكێكە لەو وڵاتانەی متمانە ئابورییەكەی زیاتر لەسەر بەرهەمهێنانی نەوتە.
دوای شكستپێهێنانی محەمەد تۆفیق عەلاوی لە پێكهێنانی كابینەكەی و ڕێككنەكەوتنی هێزە شیعییەكان لە پاڵاوتنی بەربژێرێك بۆ گرتنەدەستی پۆستی سەرۆك وەزیری ئایندە، بەرهەم ساڵحی سەرۆك كۆمار دەسەڵاتە دەستورییەكانی خۆی خستنەگەڕ و عەدنان زورفی بۆ پێكهێنانی كابینەی حكومەت ڕاسپارد، سەرباری ڕەزامەندی مەبدەئی سەرەتای زۆرینەی لایەنەكان لەسەر ڕاسپاردنی زورفی، كەچی هێندەی نەبرد، بەشێك لە هێزە نزیكەكانی ئێران، بە بیانووی نادەستووری میكانیزمی پاڵاوتنی زورفی لە لایەن سەرۆك كۆمارەوە، دەستیان دایە دروستكردنی كۆسپ و تەگەرە و قۆرتوقولاپی سیاسی، بە مەبەستی لەباربردنی ڕاسپاردنی زورفی و شكستپێهێنانی كۆششەكانی بۆ پێكهینانی حكومەتی ئایندە، بەبێ ئەوەی خۆیان بتوانن لەسەر كەسێك كۆدەنگی دروست بكەن.
هەرچی سەرۆك وەزیرانی راسپێردراوی عێراقیشە هەركەسێك بێت، لەم دۆخە خراپەدا گەر پشتیوانی تەواوەتی نەكرێت لەلایەن كوتلە سیاسیەكانەوە (شیعەو سونەو كورد)، ئەوا ناتوانێ بەرانبەر ئەو هەموو ئاڵینگارییانە بوەستێتەوە كە بەرۆكی عێراقیان گرتووە؛ كێشەكانی نێوان هەرێم و بەغدا، پێكهێنانی حكومەتی عێراقی، داتەپینی باری ئابووری و تەشەسەندنی نەخۆشی كۆرۆنا، لەسەروی هەمووشیانەوە ڕاگرتنی هاوسەنگی لە نێوان ئێران و ئەمریكا.
چاودێران پێیان وایە هەلی سەركەوتن و شكستەكانی زورفی لە سەركەوتن لە ئەركەكەی بە نزیكەیی یەكسانن، هەر چەندە هەلەكانی سەركەوتنی زیاترن لە هەلەكانی شكستهێنانی، بەو پێیەی زۆرێك لە هێزە شیعییەكان گەیشتوونە ئەو باوەڕەی، ناكریت پەیوەست بوونیان بۆ ئێران چی دیكە بە ستایل و شێوازی كۆن بەردەوام بێت، ناشتوانن ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە پڕۆسەی سیاسی عێراقدا ئاوت بكەن، لەوەش سەختتر ئەوەی كە ناكرێت بە هیچ كلۆج و بیانوو و پاساوێك، وەڵامدەرەوەی لایەنی كەمی قبوڵكراوی داواكاری خۆپێشاندەران نەبن. ئەمە سەرباری ئەوەی، ئەگەر نیازی ئەوەیان هەبێت شكست بە كۆششەكانی زورفیش بێنن، كەچی هێشتا نەیانتوانییوە لەسەر جیگرەوەیەكی زورفی كۆك و تەبابن، چونكە هەموو رەتكردنەوەیەك جیابوونەوەی تر بەدوی خۆیدا دەهێنێت، دیارە ئەو ناوانەی باسیشیان لێوە دەكریت بۆ جێگرتنەویە زورفی، جێگەی مشتومڕ و دەمەتەقێی نێوان خۆیان و شەقامیشن، بەڕادەیەك كە قبوڵكراوی ناوە تازەكان زۆر كەمترە لە قبوڵكراوی زورفی لە لایەن شەقام و فراكسیۆنە سیاسییە شیعەكانەوە.
لێرەوە دەتوانین بڵێین كە ڕادەی سەركەوتن و شكستهێنانی فەرمانڕەوایانی عێراق لە گەیشتنە كەناری ئارام و پاراستنی ووڵات لە گێرمەوكێشمەكانی ناوخۆی و دەرەكی، پەیوەستە بە ڕاگرتنی ئەو هاوسەنگییەی هەر لە سەرەتاوە سەرۆك كۆمار رەنگ رێژی بۆكرد، چونكە دەستبەردار بوونی یەكجاری لە پشتیوانی ئەمریكا رەنگە بۆ عێراق زۆر قورس بێت، هەروەك ئەوەی كردنەدەرەوەی ئێرانیش لەناو هاوكێشەكە بۆ عێراق كارێكی ئاسان و سەركەوتوو نابێت.
لە ئێستاشدا زورفی، بەو توانستانەی هەندێ لە پێگە و كەسایەتی خۆی، دۆستایەتی لەگەڵ ڕۆژئاوا، نزیكی لە زۆرێك لە لایەنە شیعەكان، هەروەها هاتنه ناوەوەی پاڵنەرەكانی دیكەی وەك مەترسیداری دۆخی ئابووری وڵات و بەرەنگاربوونەوەی پەتای كۆرۆنا كە دوو فاكتەری سەرباری دیكەن بۆ زوو پێكهێنانی حكومەت و دەربازكردنی وڵات لە تەنگژە جۆراوجۆرانەی تێی كەوتووە كە تەنگژە سیاسییەكە كلیلی كردنەوەی زۆربەیانە، بە هەموو ئەوانەی باسكران، پێنوێنەكان بەلای ئەوەدا دەشكێنەوە كە زورفی سەرباری ئاستەنگ و بەربەستەكانی بەردەمی، بەڵام كەسایەتیەكی شایستە بێت، بۆ پێكهێنانی حكومەت لەم دۆخەی ئێستادا.
خۆ گەر لایەنە سیاسییەكان گوێی بەگرفتە زۆرەكانی دۆخەكە نەدەن و رەتكردنەوەو دانانی سەرۆكی حكومەت بەمەزاجییەتی گروپێكی دیاریكراو لەمەحەك بدرێت، ئەوا بەدڵنیاییەوە سەر باری ئەو قەیران و گرفتانەی باسكران، ئەوا ئەبێت لەپاڵ ئەوانەشدا چاوەروانی قۆناغێكی زۆر ئاڵۆزتر بكەین بۆ عێراق، كە بەدور نازانرێت، هەموو دۆخەكە بگێرێتەوە بۆ چوارگۆشەی یەكەمی سەرەتا وهەموو ئەگەرەو مەترسیەكان بەكراوەیی لەبەردەمدا بمێنێتەوە. لەدۆخێكی ئاواشدا ناكرێت دووریش بزانرێت دوا سیناریۆی پڕۆسەی سیاسی عێراق، بە شەرێ خۆبەخۆ، یان هەڵگەڕانەوەیەكی سەربازی كۆتایی پێ بێت كە كەس ناتوانێت ئاكامەكانی ئەو ئەگەرانە پێشبینی بكات.
حلمی رەسوڵ رەزا
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی