ئەمریكا عیراق دەخاتە باوەشی توركیا..!
هەڵوێستی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا لەبارەی لەشكركێشی توركیا بۆ سەر هەرێم، ئەو بۆچوونە پشتڕاستدەكاتەوە، هەر لەسەرەتاوە ئەو لەشكركێشی وهێرشە ئاسمانی وزەمینیەی توركیا بەبیانووی پەكەكە وەك هەنگاوی دووەمی سزادانی هەرێمە بۆ بچووككردنەوەی ئەو قەوارەیە كە لە دوای ڕیفرادۆم تاران وبەغدا وئەنقەرە سەركەوتوانە ڤۆناغی یەكەمیان ئەنجامیاندا وسوودیان لە كورتبینی و خوێندنەوەی هەڵەی ستراتیژی بڕیار بەدەستانی هەرێم وناكۆكی ناوخۆ وەرگرت. لەلایەكی تریشەوە ئەم هەڵوێستەی ئەمریكا پشتیوانیەكی ئاشكرایە لە داخوازییەكانی توركیا كەدەیەوێ عێراق و هەرێمیش بخاتە نێو شەڕێكی دژ به پەكەكە. هەرچەندە ئەمە كارێكی ئاسان نییە.
بێمنەتی توركیا وگوێندانی بەداواكاری ڕووكەشیانەی بەغدا بۆ كۆتاییهێنان بە لەشەكركێشیەكەی لە هەرێمی كوردستان، دەركەوت لەپێگەیەكی بەهێزدایە.
ئەو كارە بەرەنجامی سەردانی نهێنی سەرۆكی دەزگای میتی تورك هاكان فیدان بوو بۆ بەغدا، هەر لەسەرەتاوە ئەو لەشكركێشیە بە ڕەزامەندی وڕێكەوتنی ئەنقەرە و بەغدا وواشنتۆنەوە بووە. دەمێكە ترامپ جڵەوی لە ملی ئەردۆگان شلكردوە بوئەوەی وەك سەگی هار هەر ڕۆژەی پەلاماری پارچەیەكی كوردستان بدا. گومان لەوەدانیە ئەو كەڵەگاییەی توركیا لە لیبیا ودژی كوردی عیراق وسوریا دەیكا بە ئاگاداری و ڕەزامەندی ئیدارەكەی ترامپەوە دەكرێ. لەم هەنگاوەشدا ترامپ دووئامانجی هەیە لەلایەك دەیەوێ توركیا لە ڕوسیا دووربخاتەوەو هەژموونی ئێرانیش لەعێراق وناوچەكەدا كۆتایی پێ بێنێ، یا هیچ نەبێ لاوازی بكا، لەلایەكی تریشەوە ئەمریكا دەیەوێ توركیا بكاتە پۆلیسی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی لە ناوچەكەدا ، چیتر توركیا وەك یارزانێكی سەرەكی سەرپەرشتی دۆخی سیاسی عێراق بكاو لەدوای هەڵبژاردنەكانیش لەجیاتی تاران بڕیاری یەكلاكەرەوە بۆ یپێكهێنانی حكومەتەكان و دابەشكردنی پۆستە سیادییەكان لەعێڕاقدا بكەوێته دەست ئەنقەرە، بەمەش ڕۆڵ وپێگەی عەرەبە سوننەكان لەسەر حسابی پێگەو مافە دەستووریەكانی كورد بەهێز دەكاتەوە. ئەمەش گەورەترین هەڕەشەیە بۆ سەر ئێستا وئایندەی قەوارەی سیاسی هەرێم وئیدارەی خۆسەری لە ڕۆژئاوای كوردستاندا . بەهێزبوونەوەی پێگەی توركیای سوڵتان ئەردۆگان لەگەڵ ئەمریكای ترامپی بازرگان لەسەر حسابی كورد دەبێت و بۆئەمەش ترامپ دەمێكە دەستی بەدوورخستنەوەی هەموو ئەو ڕاوێژكارو بەرپرسانەی ئیدارەكەی كردووە كە هاوكارو هاوسۆزبوون لەگەڵ كێشەی كورد وەك چۆن جۆن بۆڵتۆن و برێت مەگۆركی دوورخستنەوەو كەسانی وەك جەیمس جیفری لەشوێنیان داناوە كە هاوسۆزو لانەگری لە گەشەپێدانی پەیوەندیی ئەمریكا لەگەڵ توركیای ئەردۆگانی دا دەكەن.
هێرشی ئەمجارەی توركیا لەجارانی پێشوو جیاواز ومەترسیدارترە. چونكە پشتیوانی هەرێمیی و ئەمریكا و تەنانەت ڕوسیشی هەیە، بۆیە ئەمجارە ئامانجی ئەردۆگان لە پەكەكە فراونترە، كار بۆ ئەوە دەكات بنكەسەربازی وئەمنیەكانی لە كوردستان زیاتر بكات و لەسەر خاكیش گۆڕانێكی جیۆسیاسی دروست بكات و بەنزیكبوونەوی لەحكومەتی كازمیش نفوزی خۆی لەعیراق زیاتر دەكا لەڕێی كردنەوەی دەوازەیەكی نوێی سنووری لەگەڵ عیراق بكاتەوە وپێگەی خاڵی ئیبرایم خەلیل لاواز بكات. بەمەش گوشارەكانی خۆی بۆ سەر هەرێمی كوردسان زیاتر دەكا.
حكومەتی هەرێم و وئیدارەی خۆسەر لە ڕۆژئاوای كوردساندا بۆ خۆگونجاندن لەگەڵ ئەو دۆخە نوێیەی بەهۆی لەشكركێشیەكەی توركیا لە عیراق و ناوچەكە دێتە پێشەوە زۆرنین، كورد لەسایەی ئابووریەكی لاوازو داتەپیوو بناغەیەكی داروخواوی كشتوكاڵی وبازرگانی پیشەسازی و پەرتەوازەیی و خۆخۆری ناوخۆی هەرێم لەڕوویسیاسی ناتوانی بە ئاسانی لە پێگەیەكی بەهێزەوە ڕووبەری بەرنامەی فراوانخوازی توركیا و گوشارەدەستوریەكانی بەغدا بووەستێتەوە، بەتایبەتی كەبەهۆی ناردنی نەوتی هەرێم بۆ دەرەوە لەڕێی توركیا ، هەرێم شادەماری ژیانی داراییی و جموجۆلی ئابووری وبازرگانی و مانەوەی قەوارەكەی و خەڵكەكەی كەوتوتە بەر ڕەحمەتی گورگەكانی ئەنقەرە و گەمەیان لەگەڵ بەغدا.. بۆیە هەرێم بە ناچاری دەبێ خۆی لەگەڵ ئەو دۆخە هەستیارو نەخوازراوەدا بگونجێنێ و بەناچاری هەندێك واقیعی تاڵ لەبەغدا وئەنقەرە قبوڵ بكا، كە ڕەنگە هەندێكان لەسەر حیسابی گۆشەگیركردنی زیاتری حكومەتی هەرێم و لاوازكردنی پێگەی دەستووری دانوستكاری وەفدی كورد بێ لەگەڵ حكومەتی كازمیدا. دوورنیە تا ئاستی ئەوەش بڕوا كە ببێتە مایە سەپاندنەوەی دەسەڵاتی حكومەتی بەغدا بەسەر خاك و ئابووری و وئاسمان وسنووری هەرێمدا. بەتایبەتی كە كازمی بە ئاشكرا باس لەكۆنتڕۆڵكردنەوەی بەهێزی دەروازە سنوریەكان دەكات. ئێران و توركیا عیراق دەمێكە بەهیوای گەڕانەوەی دۆخی ناوچە ستووریەكانی هەرێمن لەگەڵ توركیا وئێران بۆ پێش ڕاپەرێنی 1991 بەمەش خواستی چەند ساڵەی هەریەك لە تاران بەغدا وئەنقەرە دیتە دی. هەرچەندە ئەو لایەنانە لەزۆر پرسی گرنگ وستراتیژی پەیوەست به هەژموونیان لەناوچەكەدا ناكۆكیش بن بەڵام بۆ بچووكردنەوەی قەوارەی فیدراڵی هەرێم و ئیدارەی خۆسەر كۆك وتەبان وپێیان وایە كورد ودەسەڵاتەكەیان لەساڵانی ڕابردوو زیاد لە قەبارەی خۆیان فراوان بووە و ئەمەش وای كردووە كە خەونە گەورەكەیان لەڕێی ڕیفراندۆمەوە بكەن بە واقیع و داوای جیابوونەوە بكەن وهەوڵی گۆڕێنی سنووری ناوچەكە بدەن. .كە ئەمە بەلای هەرسێ وڵات هێلی سوورەو مایەی قبوڵكردن نییە. . دیارە ئەوەی كاری ئەو لایەنانەشی ئاسان كردووە، قوڵبوونەوەی ناكۆكی ناوخۆی لایەنە سیاسییەكانە بەتایبەت نێوان یەكێتی وپارتی وبەردەوامی قەیرانی ئابووری و دارایی هەرێم بەهوێ گەندەلی ڕێكخراو و نەبوونی پەیمانێكی كاری هاوبەشی نیشتمانی و نەتەوەیی نێوان پارچەكانی كوردستان و نەبوونی زمانی لێكتێگەیشتنی نێوان حكومەتی هەرێم و (پەكە كە وپژاك)ە بۆ دۆزینەوەی ڕێگەچارەیەكی گونجاو كەهەم ڕێی لە خەباتی رزگاریخوازی ئەوان نەگرێ و هەم ئەوانیش ڕەچاوی دۆخی ناسكی هەرێم بكەن وبڕو بیانو بەئەنقەرەو تاران نەدەن تا گوشاری زیاتر نەخەنە هەرێمی كوردستان.
تارق جەوهەر
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی