لوبنان یەكێكە لەو دەوڵەتانەی رۆژەهەڵاتی ناوەڕاست چەند دەیەیەكە توشی چەندنین كارەساتی یەك لە دوای یەك دەبێتەوە، لە وانە:
• ماڵوێرانی شەڕی ناوخۆ ، لە ١٩٧٥ بۆ ١٩٩٠ .
• شەڕ و ئاڵۆزیەكانی لەگەڵ ئیسرائیل، لە ١٩٨١ فرۆكەكانی ئیسرائیل بۆردمانی بارەگای رێكخراوی رزگاری فەلەستینیان كرد، تێیدا زیاتر لە ٣٠٠ كەس كوژران.
• لە ١٩٧٨ سوریا هێرشی كردە سەر لوبنان و شەڕ نزیكەی ١٠٠ رۆژی خایاند.
• تەقاندنەوەی رەفیق حەریری لە شوباتی ٢٠٠٥.
• سەدان تەقینەوە و كاری تیرۆستی تر.
• گەندەڵی لە رادەبەدەر.
• كارەساتی بەندەری بەیروت.
هۆكارەكان
• بونی پێكهاتەی نەتەوەیی و مەزهەبی جیاواز. بە ڕادەیەك لوبنان نەیتوانیوە تاكەكانی ئەم پێكهاتانە وەك هاوڵاتی لوبنانی كۆبكاتەوە.
• بونی میلیشیای چەكداری جیاجیا، میلیشیای شیعی و مەسیحی و سونی.
• بونی بارەگای ریكخراوەكانی فەلەستین لە لوبنان.
• هەڕەشەكانی حیزب اللە لە ئیسرائیل.
• نەبونی یەك هەڵوێستی وڵاتانی عەرەبی لەسەر پرسی لوبنان.
• دەستێوەرانی دەرەكی، لە روی سیاسی ، سەربازی و ئابوری.
• گرنگی شوێنی جوگرافیای سیاسی لوبنان
بۆشایی دەسەڵات و سیاسی
ئەم هۆكارانەی سەرەوە وایان كردوە بۆشایی سیاسی و دەسەڵات لەو وڵاتە دروست بێت، بە جۆرێك لە ناو حكومەت و لە پشتی حكومەتەوە چەندین دەسەڵات و حكومەتی جیاجیا حوكم دەكەن. بۆ نمونە حیزب دەتوانێ لە پشتی حكومەتەوە:
- بریاری شەڕ بدات.
- هێز بنێری بۆ هەرشوێنێ بیەوێ، لە ناوە و دەرەوەی لوبنان.
- پەیوەندی سیاسی و سەربازی لەگەڵ دەرەوە دروست بكات.
- دەستی بێگانە رابكێشیتە ناو لوبنان.
میللەت و دەسەڵات
زۆرینەی لوبنانیەكان لە زۆكەوە بە باشی هەستیان كردوە بەبونی بۆشایی سیاسی و دەسەڵات لە وڵاتەكەیان. رێپێوان و ناڕەزاییەكانیان لەسەر شەقام دەرئەنجامی دركبون بو بەخەتەری بونی ئەو بۆشاییە. بەڵام دەسەڵاتی خۆپەرست و بەرژەوەندخواز، كەی و لە كوێ گوێی بۆ داواكانی میللەت گرتوە. كارەساتی بەندەری بەیروت یەكێكە لە دەركەوتەكانی بێگوێی دەسەڵاتەكانی لوبنان.
لە رۆژەهڵاتی ناوەڕاستا سوریا، عێراق و هەرێمی كوردستان سێ نمونەی زۆر نزیكن لە لوبنان، لە هەریەكێ لەم شوێنانە :
１- سەقامگیری سیاسی نیە
２- سەقامگیری ئەمنئ نیە
３- خاوەن سیادە نیە، دەستوەردانی دەرەكی نەك هەر بونی هەیە، بەڵكە رۆڵی لە بڕیاردانە چارەنوسسازەكانی وڵاتدا هەیە.
４- خاوەنی فرە میلیشیای چەكدارن
５- لە ناو حكومەت و لە پشتەوەی حكومەت چەندین حكومەتۆكە و سەرۆك خیڵ و گروپی چەتەگەری بە دەسەڵات بونی هەیە.
６- خاوەن ئابوری داتەپا و قەرزدارن.
７- گەندەڵی وەك خۆرەی داری لێهاتوە و نیەتی چاكسازی بونی نیە.
８- لە دەیان كون و قوژبنی جیاجیای ئەم وڵاتانە گۆمان لە بونی عەمباری چەك و تەقەمەنی لە دەرەوەی دەسەڵاتی ناوەندی دەكرێت.
هەرێمی كوردستان
لەو دیاردانەی هەرێمی كوردستان لەو وڵاتانە جیادەكاتەوە:
１- بونی دو دەسەڵاتی سەرەكی حیزبی ( پارتی و یەكێتی) خاوەن چەكدارە.
２- ناكۆكی و دوبەرەكی بۆ ماوەیی نەك هەر لە نیەت و بەرنامەی سەرۆكەكانی ئەم دو حیزبە رەگی داكوتاوە، بەڵكە تا رادەیەك شۆربۆتەوە بۆ ناو بنكە حیزبیەكانیان.
３- بونی تەنها پێكهاتەی سونە، لەدەرەوەی دەسەڵاتی خۆمانە و بە قازانج شكاوەتەوە، بێنە بەرچاوی خۆت ئەگەر ٣٠% هەرێم شیعە مەزهەب بوایا.!
４- شلی بەشی زۆری قەڵەم بەدەستەكان و بێدەنگی و بێ هەڵوێستیان لە ئاست روداوەكان. زۆر قسە دەكرێ، زۆر كەم دەوترێت، دەستەوەستان هیج ناكرێت.
５- زیندوكردنەوەی بیری عەشیرەتگەری و دیوەخانانە بەمەبەستی پشتیوانی زیاتری حیزب.
６- دزی و گەندەڵی لە رادەبدەر.
７- بونی هێزەكانی رۆژهەڵات و باكور لە باشوری كوردستان، بەبێ بونی بەرنامەیەكی نیستمانی یەكگرتو.
８- دەستوەردانی دەرەكی، تا ئەو رادەیەی، تۆری هەواڵگری بە تەواوی بڵاو بۆتەوە، كوێیان بوێت هێرشی سەربازی دەكەنە سەر، كوێخاكانی هەرێمیش بێدەنگن.
سوریا: ئەوە حاڵیەتی و كەس خۆزگەی پیناخوازێ.
رۆڵی میللەت
میللەتی عێراق و هەرێمی كوردستان گەر دەیانەوێ بژین و هاوشێوەی لوبنان توشی كارەساتی گەورەتر نەبێن، پێویستە، بڕوایایان وابێت و یەقینبن كە:
１- ئەم دەسەڵاتە حیزبی و تایەفیانە، لە حوكمڕانی فەشەلیان هێناوە و هەمو دو دیوی یەك پارەن.
２- باسكردن لە چاكسازی جگە لە كات بەسەربردن و هەڵهەڵخەڵەتاندن هیجی تر نیە.
３- تەبایی و یەكریزی لە سایەی ئەم دەسەڵاتە خەیاڵە.
４- بەشی زۆری ئۆپۆزسیۆن پشوكورت و هەناسە سوارن، زیاتر روی دەسەڵاتیان جوان كردوە و بەرژەوەندیەكانی خۆیان پاراستوە ( پول پەرستی و پۆست پەرستی و مانەوە لە ژیان).. بە كپكردنەوەی ناڕەزاییەكانی شەقام و چاندنی بێئومێدی تەمەنی دەسەڵاتیان درێژكردوە.
بە كورتی میللەت چ لە عێراق و ج لە هەرێم دەبێت بە ئومێدەوە هەرچی زوە بیر لە جێگرەوەی ئەم دەسەڵاتانە بكەنەوە و بەر لەوەی كارلەكاربترازێ كۆتایی بە بۆشایی دەسەڵات بهێنن.
مەلا فرمان
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی