ناتۆو فراوانبوونی گۆڕەپانی شەڕ لەئەوروپا
ڕێكەوتنی سوید - فینلاند - توركیا
گفتوگۆ دەربارەی وەرگیرانی سویدو فینلاند لەهاوپەیمانی باكووری ئەتڵەسی (ناتۆ) بەشێوەیەك لەشێوەكان واتای فراوانبوون هەڵزنانی ململانێكانی نێوان ڕوسیاو ڕۆژئاوایە بۆ قوڵایی ئەوروپا، ئەگەر شەڕی ئۆكرانیا، شەڕێك بێت لەپێناو كردنەوەی دەروازەی ئەوروپاو ڕزگاركردنی دەرچەی دەریایی بۆ ڕوسیا، ئەوا دوای ئەو گفتوگۆیانە ململانێكان دەگاتە دەریای باڵتیك، لەبەرئەوەی لەڕووی جیۆپۆلەتیكیەوە دەریای باڵتیك سنووری ئاوی ڕوسیایە لەڕۆژئاواوەو درێژكراوەی قوڵایی ستراتیژی ئۆكرانیایە.
لەدوای ساڵی (2000)ەوە، ناتۆ لەگەڵ هەر وڵاتێك لەناوچەی قەوقازو ئەوروپای ڕۆژهەڵات، بەتایبەتی ئەو ناوچانەی بایەخی ستراتیژیان بۆ ڕوسیا هەبووە، گفتوگۆی ئەنجامدابێت، ئەوە شەڕەكان گواستراونەتەوە ئەو ناوچانەو بوونەتە گۆڕەپانی شەڕ، لەساڵی (2008) گورجستان نیازی ئەوەی نیشاندا دەیەوێت ببێتە ئەندام لەناتۆ، لەگەڵ دەستپێكردنی هەوڵەكانی شەڕی گورجستان دەستیپێكرد، بەهەمانشێوە لەكۆتاییەكانی ساڵی (2013) كاتێك دانوستانەكانی نێوان ئۆكرانیاو ناتۆ لەڤزیلیۆسی پایتەختی لیتوانیا دەستیپێكرد، لەساڵی (2014) ڕوسیا نیمچە دورگەی كریمی داگیركردو دەروازەی دەریای ڕەشی بۆ خۆی مسۆگەركرد.
ساڵی (2022) كاتێك ئۆكرانیا سووربوو لەسەر ئەندامبوون لەناتۆ، ڕوسیا هێرشیكردەسەرو بەمشێوەیە شەڕی ئۆكرانیا دەستیپێكرد كە تائێستاش بەردەوامە!
ئەگەر سەرنجبدەینە شەڕی ئۆكرانیا، دەبینین شەڕەكە تائێستا زیاتر لەو ناوچانە چڕبۆتەوە، كە دەكەوێتە كەنارەكانی دەریای ڕەش، ئەمەش واتای ئەوەیە ڕوسیا دەیەوێت بەیەكجاریی دەستی ناتۆ لەو دەریایە ببڕێت، كە ناوە ناوە مانۆڕی سەربازیی تیا ئەنجامدەدات‌و هێزی بازووی خۆی تیادا نیشاندەدات.
وەرگرتنی سویدو فینلاند لەناتۆ، كە ڕەنگ بێت تائێستا تەنها وەكو هەڕەشەیەكی جیۆستراتیژی دژی ڕوسیا بەكاربهێنرێت‌و توانای ئەوەی نەبێت بكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە، گەڕانە دواوەوەیەكی بەرچاوی ناتۆیە لەبەردەم سوپای ڕوسیاو ئابووری چین كە ئێستا كۆی سیناریۆكە وادێتە بەرچاو، چین لەدواوەی پەردەكە دەیەوێت لەڕێگەی سوپای ڕوسیاوە تەنگ بەسیستەمی ڕۆژئاوایی هەڵچنێت، كاتێك ململانێكان لەدەریای ڕەشەوە دەگوازرێتەوە بۆ دەریای باڵتیك، واتە ڕوسیا توانیویەتی بەرەی شەڕ لەسنوورەكانی خۆی دوربخاتەوەو ئەو فشارەی ڕۆژئاوا بەیارمەتیدانی ئۆكرانیا دەیكاتەسەر ڕوسیا شكستیهێناوە، بۆیە بەدوای بەرەیەكی تری شەڕدا دەگەڕێت‌و دەیەوێت چوارچێوەی شەڕەكە لەبەردەم ڕوسیا فراوانبكات، تاوەكو ئابوری ڕوسیا زیاتر پەكیبكەوێت‌و لەدواجاردا ناچاربێت مل بۆ داواكانی ڕۆژئاوا كەچبكات، كە ئەمەش خوێندنەوەیەكی ناتەندروستە، چونكە وەك وەزیری دەرەوەی چین چەند ساڵێك بەر لەئێستا ڕاشكاوانە ڕایگەیاند، ئەوان هەرگیز ڕێگەنادەن ئابووری ڕوسیا داڕمێت!.
كەواتە ئەگەر هەوڵەكاتی سویدو فینلاند ببێتە هەوڵێكی جدی‌و لەناتۆ وەربگیرێن، ئەوە ڕوسیا هەرگیز دوودڵ نابێت لەوەی گۆڕەپانی شەڕەكە بگوازێتەوە ئەو دوو وڵاتە، ئەمەش واتای ئەوەیە هاوشێوەی هەردوو جەنگی یەكەم‌و دووەمی جیهانی، چەخماخەی شەڕێكی گەورە لەئەوروپا لێدەدات، كە من گومانم هەیە ببێتە شەڕێكی جیهانی، بەچەمكە تەقلیدیەكەی، هەرچەندە ئەگەری فراوانبوونی ئەو شەڕەش ڕۆژ بەڕۆژ زیاتر دەبێت!.
ڕۆڵی توركیا لەم نێوەندەدا چیيە؟
توركیا بەهۆی پێگە جیۆستراتیژیەكەیەوە، دەیەوێت یاری لەسەر ئەو ململانێیەی نێوان ڕوسیاو ڕۆژئاوا بكات‌و گەورەترین قازانج بەدەستبێنێت، دیارە توركیاش بەرژەوەندیەكانی خۆی لەلێدانی كوردو گۆڕینی دیمۆگرافیای كوردستان دەبینێتەوە، ئەمە جگە لەبەدەستهێنانی بەرژەوەندیە ئابووریەكانی، بۆئەم مەبەستەش هیچ دەرفەتێك لەدەستنادات، هەر لەبەكارهێنان‌و هەڕەشەكردن بەئاڕاستەكردنی شەپۆلی كۆچبەران بەرەو ئەوروپا تا دەگاتە كڕینی ڕۆكێتی (س -400)، بەرامبەر ئەمەش ڕۆژئاوا دەیەوێت تا ئەو ڕادەیەی بۆی دەكرێت لەڕێگەی توركیاوە یاری لەسەر گواستنەوەو هێنان‌و بردنی گۆڕەپانی شەڕەكە بكات، بەوپێیەی توركیا دەكەوێتە نێوان ئاسیاو ئەوروپا، بەڵام ڕەنگبێت ئەوكارە وا بەئاسانی مەیسەر نەبێت، لەبەرئەوەی لەو خاڵەدا بەرژەوەنەدیەكانی ڕوسیاو با بڵێین بەرەی ئاسیایی لەكورد نزیكتر دەبێتەوەو فشارەكانی توركیا لەسەر ڕۆژئاواو باشووری كوردستان، یاخود بەشێوەیەكی گشتی لەسەر مەسەلەی كورد كەمتر دەبێتەوە، ئەگەر ناتۆ هەموو دەرگاكانی بەرامبەر كورد دابخات‌و بەو چروكیە مامەڵە لەگەڵ دۆسیەی نەتەوەیەكی بندەست‌و زوملێكراو بكات، ئەوە بەرژەوەندیە جیۆستراتیژیەكانی ڕوسیا لەوە دەبێت لەكورد نزیكبێتەوە، لەبەرئەوەی هەڕەشەكانی توركیا بۆ ڕوسیاش جدی دەبێت‌و دەیخاتە كونجێكەوە.
دیارە ئەمەش مەترسی خۆی هەیە، لەبەرئەوەی لەهەردوو حاڵەتداو هەردوو بەرە دەیانەوێت كورد وەكو كارتێك بەكاربهێنن، بۆیە دەبێت كورد لەو گەمە جیهانیە بەوردی تێبگات‌و بەشێوەیەكی تەندروست مامەڵەی لەگەڵدا بكات، ئەگینا لەنێو ئەو بەرداشەدا بەشێوەیەكی زۆر ترسناك دەهاڕدرێت!.
هەرچۆنێك بێت، دەبێت كورد واز لەوەبێنێت، كە ڕۆژئاوا ئێمەی فرۆشت‌و دەستەوەستان دانیشێت‌و خەریكی كڕوزانەوە بێت، دەبێت بزانێت چۆن شوێنی خۆی لەنێو ئەو گەمە جیهانیەدا دەكاتەوە، لەكۆتایدا زیاتر نزیكبوونەوەی توركیا لەئەوروپا، مەرج نییە ڕوسیا ناچاربكات، هەموو شتێك بۆ توركیا بكات، بۆیە كەلێنێكی باش هەیە بۆ كورد بۆئەوەی لەسەر ئەو ژێیەدا یاری بكات‌و مانەوەو بەرژەوەندیەكانی خۆی لەگەڵ ئەو سیستەمە جیهانیە نوێیەی لەفۆرمۆڵەبووندایە بپارێزێت!.
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی