چەپكێك بۆسەر ( خەرمانەی نەتەوەیی كورد)
• كوردەواری و كوردایەتی
بەدەر لە سیاسەتی حیزبەكانی كوردستان، ئەدیبان و هونەرمەندانی كورد ( ئەدیبانیش هەر هونەرمەندن) ڕوونتر، فراونتر و بەماناتر، توانیویانە ئەم تێگەیشتن و دەلالەتە دەرببڕن و خزمەتی بكەن، بە جۆرێك ئەگەر هونەرمەندان فریای زمان، بەتایبەتی و كلتوری كوردی بە گشتی نەكەوتبان، ئەوا چارەنووسی كلتورەكە بەدەست حیزبەكانەوە، دەبووە دەوارە شڕی دەم ڕەشەبای ناكۆكیە بەكۆتایی نەهاتووەكەی ئەوان.
كوردایەتی وشەیەكە داهێنراوی ئەو سیاسەتە ناكۆكیخوازەی حیزبەكانە كە هەر لە یەكەم ڕۆژی دروستبوونیانەوە، ئەم وشەیەیان لە لاشەی ئەسڵەكە كە (كوردەواری) یە، دابڕی و بەبەرخۆیاندا بڕی و كردیانە وێردی سەر زمانیان و پاساوی هەموو تێكشكانەكانیان، لەو ڕۆژەوە ئێدی ئەم وشەیە كرایە موڵكی ئەوان و تا هات ناشرینتر و بڵحتر پیشاندرا، چونكە شەڕی نێوان سەركردەی حیزبەكان كە ناویان نابوو( شەڕی برا كوژی، وەك پاكانەیەك بۆ خۆیان)، هەر بەناوی كوردایەتیەوە ئەنجام دەدرا، كوشتنی براو خوشكانی كوردی پارچەكانی تر، هەر بەناوی كوردایەتییەوە ئەنجام دەدرا و....هتد، بۆیە ئەم وشەیە ڕۆژبەڕۆژ دەبووە هۆی لێكدابڕان و درز خستنە ناو جەستەی نەتەوەكەوە، لەبەر ئەو هۆیانەی لەسەرەوە باسم كردن، مانای كاركردێكی پێچەوانەی بووە، چونكە خۆی دەبوو زەمینەی فكریی بێت بۆ یەكخستنەوەی نەتەوەكە.
بەڵام بیری یەكخستنی نەتەوەكە لای ئەدیبان و هونەرمەندانی كورد، دروستر و فروانتر كاری لەسەركراوە و شوبهاندن و خزمەت پێكردنەكەش دڵسۆزانەتر و بێخەوشتر بوون، ئەوەتا مامۆستا هێمنی شاعیر ئاوا فراوان و قوڵ و گشتگیر باس لەم فكر و وشەیەدەكات و دەڵێت:
" كوردەواری ئەی وڵاتە جوانەكەم........"، دەبینین هێمن لێرەدا كوردەواری بە وڵات چوواندووە، كە ئێمەیش دەزانین، وڵات میللەت یا نەتەوەیەك لە خۆ دەگرێ كە زمانی تایبەت و داب و نەرێتی تایبەت بەخۆیان هەیە و ئەو وڵاتەش سروشتی تایبەتی خۆی هەیە، كە لەهیچ جێگایەتی تری ئەم دنیایە ناچێت. كەواتە تێگەیشتنەكەی هێمن كە شاعیرێكی دڵناسكیی هەڵوەدای ئازادیی نەتەوەكەی بوو، لە تێگەیشتنی هەموو حیزبەكان فراوانتر و قوڵترە و كوردەواری شیرینتر و گشتگرترە لە
( كوردایەتی)، كوردەواری گشتە و كوردایەتی بەشێكی ناقۆڵای دروستكراو، كوردەواری نوێنەری نەتەوەیەكە و كوردایەتی نوێنەری سیاسەتی چەوتی حزبگەلێك.
ئەو حیزبانەی كە بیری نەتەوییان بووە لە كوردستاندا هەوڵیانداوە ئەم هەڵەیە ڕاست بكەنەوە و ئەو بەشە تێكەڵ بە گشتەكە بكەنەوە، وەلێ زۆر بە توندی بەڕەنگاریان بوونەتەوە، چونكە كوردایەتی ببووە كۆمپانیایەكی پشكداریی كە خەڵكانێكی زۆری دەوڵەمەند كردن، ئەو بەرژەوەندییە حیزبی و كەسییانە، هەرگیز بەوە ڕازی نەبوون كە كوردایەتی لە خانەی خۆیدا دابنرێتەوە و شەڕەزۆرەكان بنەماكانیان ئەم بەرژەوەندیانە بوون كە ڕەگیان سنووری پارچەكانی كوردستان بڕی بوو، لە ڕەگ و ڕیشاڵی بەرژەوەندی هەرێمیی و تەنانەت لەگەڵ بەرژەوەندی دوژمنی كوردیشدا تێكەڵ بوون.
• دوو هۆی بنەڕەتی بۆ دروست نەبوونی دەوڵەتێك بۆ كورد
بیرمەند و ڕابەریی فكریمان مامۆستا مەسعوود، لە ڕامانە قولەكانیدا بۆ مێژووی نەتەوەكەی و لە خوێندنەوەی دەفتەری هەزاران ساڵەی نەتەوەكەیدا، بە ئەنجام گەل و ڕاستی گەلێك دەگات كە بوونەتە ( فەرمان و ڕاسپاردە) و تێگەیشتن لێیان و بەجێهێنانیان ئەركە.
مامۆستا لەمەڕ نەتوانینی كورد بۆ دروستكردنی دەوڵەتێك ئاماژە بە دوو هۆی بنەڕەتی و سەرەكی دەكات كە لەبەر ڕۆشنایی ڕاسپاردەكانیدا، دەتوانین دەستوور گەلێكی لێ هەڵهێنجین وەك هێڵ و بەرنامەی بیركردنەوە و كاركردنمان:
• نەبوونی ئابوورییەكی یەكگرتووی بەهێزلە ناو كوردا.
• هەڵكەوتەی سەرزەمینی كوردان.
ئابووری بنەمای گەشەكردن و خۆڕانان و دامەزراندنی وڵاتێكی بەهێزە، كە دەوڵەتان و وڵاتانی تر ناچار دەكات، لە داڕشتنی سیاسەتیاندا، بەرژەوەندی هاوبەشی ئەو ئابوورییە بەهێزە ڕەچاو بكەن و هەڵویستی ئەرێنیان هەبێت و هەوڵ بدەن بۆ مامەڵەی بەرانبەر لەگەڵیدا.
نەتەوەیەك كە ئابووریەكی دابەشكراوی هەبێت، حاڵی شپرزە و هەوڵەكانی بۆ هەر دامەزراندنێك، سست و بێ ئاكام دەبێت و هیچ دەسەڵات و ولاتێكیش، خۆی بە گێژاوی( زیان زۆر و قازانج كەم) ەوە كە لە پلەی نەبووندایە، خەریك ناكات و بەرژەوەندییەكانی خۆی نابەستێتەوە بە ئابوورییەكی پاشكەوتووی نەخۆشەوە، كە تەنانەت خۆی پێبەخێو ناكرێت چ جای ئەوەی چاوەڕێی قازانجی لێ بكەن.
مامۆستا یەكەم گرفت لەبەردەم دروست نەبوونی سنوورێكی ڕەسمی دانپیانرا و كە نەتەوەی كوردی لە خۆ گرتبا، بە نەبوونی ئابوورییەكی بەهێز لەدەستی كوردا كە خۆی خاوەنی سەرمایەكە بوایە، دەزانێت.
بیرمەندی گەورەمان ئابووری كوردستان لە هەزاران ساڵەوە تا ئیستا: " بە كانییەك كە سێ جۆگەی لەبەر دەڕوات " دەشوبهێنێ و دیارە كانی ئاواش هەرگیز چاوڕوانی پڕ بوونی لێ ناكرێت.
ئەو وڵاتانەی كە بەشێك لە كوردستانیان داگیر كردووە، هەرگیز ڕێگەیان نەداوە، كە بنەما ئابوورییەكان لە سەرزەمینی كوردستاندا دامەزراو و بەهێز بێت، كانزای فراوانی ئەم خاكەیان وەك ماددەی خاو گواستۆتەوە بۆ كارخانە زەبەلاحەكانی شارەكانی خۆیان و توانا فكریی و تەنانەت جەستەییەكانیان ناچار بە كۆچ كردووە بۆ پایتەخت و شارە گەورەكانی خۆیان، تا سود لە داهێنانە فكریی و زانستی و جەستەییەكانیان بكەن بۆ گەشە پێدانی ئابووریەكەی خۆیان و خزمەتكردن بە خەڵكی خۆیان، تەنانەت ئەو ئابوورییە دزراوەیان داوە بە تفاقی شەڕ و جەنگی قەڵاچۆكردن و ڕەشەكوژیی كوردشیان پێ ئەنجام داوە/ ئەنجام دەدەن.
لەم لاشەوە لەبەر نزمیی ئاستی وشیاریی و وشیاریی نەتەوەیی خاوەن سەرمایەكانی كورد كە بە پەنجەی دەست ئەژمار كراون، ئەو سەرمایە كەمەش كە لە گیرفانی كوردا بووە، سەرمایەداری جاوچنۆكی كورد، یا گوستویانەتەوە بۆ پایتەختی وڵاتانی داگیركەری كوردستان، یا مامەڵەیان لەگەڵ سەرمایەدارانی پایتەختدا بووە و قازانجی گەورەیان بە ئابووری دەوڵەتی داگیركەر گەیاندووە و ئەگەر پێویستیان بە دەستی كاریش بووبێت، ئەوا لە دەستی كاری نەتەوەی سەردەست سوودیان وەرگرتووە و كاریان بە بێانی و تاكی غەوارە داوە نەك بە لاوانی بێكاری شارەكانی كوردستان.
هەم كاری زاڵمانەی دەوڵەتانی ناوەند و هەم چاوچنۆكیی كەمە سەرمایەداری كورد، بوونەتە هۆی وێرانكردنی بەرهەمی خۆماڵی كوردەواری و كوشتنی فەڕ و پیتی خاكی كوردستان. خاك وەك منداڵیكی ساوایە بە ئاگا لێ بوون و خزمەتكردنی دەگەشیتەوە و بەرهەم دەدات و ئاوادان دەبێتەوە، لە سایەی سیاسەتی ڕەگەزپەرستانەی دەوڵەتانی ناوەند و چاوچنۆكی كەمە سەرمایەدارانی كوردا، خاكی ئەو نیشتمانە بە قەوڵی جوانی ئەدیبانی كورد " ئاوی كەوسەر و خاكی گەوهەرە" وەك هەتیوێكی بیناز تا هاتووە و لاوازتر و بێ توانتر و شڕتر بووە. لە چاوی هەموو تاكێكی كوردا تەمی خەمێكی قوڵ دەبینیت و لەسەر ڕوخساری نێشانە گەلی بێ پەنایی دەخوێنییەوە.
كورد دەبوو بە ئەندازەی ئەو بەرگرییەی كە بۆتە هۆی مانەوەی هەتا ئیستا لەناو زۆر لە میللەتانی ناوچەكەدا كە لە ناو میللەتی سەردەستدا توانەوە و زمان و كلتوریان بووە بەشێك لە زمان و كلتوری ئەو میللەتە سەردەستانە، بەئەندازەی ئەوە، دەبوو فكری دامەزراندنی ئابوورییەكی كوردستانی مێشك و دەست و بیركردنەوەی مژوڵ بكردبایە و دانووسانی ئابووری لە سنووری شارەكانی كوردستان تێنەپەڕاندایە و سەرمایەكەی لە گیرفانی كوردەكەدا بهێشتباوە، خۆ میللەتان لە ئاسمان بۆیان دانەبەزی و لە زەوییەوە بۆیان هەڵنەقوڵا، لە بەرگریدا تاوەی ئاسنی ماڵەكانیان تواندەوە و كردیان بە چەك و لە سەركەوتنیاندا وەك شانە هەنگ و میللەتی مێروولە، كاریان كرد و لە زۆر خۆشی و ئاسوودەیی نەوەیەك و دوو نەوەیان بواردن و وڵاتی سەهۆڵبەندانیان كردە بەهەشت و خوای گەورەش پشتیوانیان بوو، چونكە شایان بەو پشتیوانە ئاسمانی و پیرۆزیانە بوون، ئاوادانكردنەوە كارێكی یەزدانی و فەرمانێكی ئاسمانی و ئینسانییە كە شایان بە ڕێز لێگرتن و سەروەر بوونە.
كامەران قازی
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی