پێویست بوو حیزبە كوردییەكان لە دوای ساڵی ١٩٩١ و پاشانیش حكومەتی هەرێمی كوردستان وەك شۆڕشی گەلێكی ژێردەستەكراو ماف زوەتكراو لە هەموو هەل و مەرجێكا كار و كرداری بە ئاڕاستەی بەدیهێنانی قوڵترین ئاڵوگۆڕی كۆمەڵایەتی و دابینكردنی ماف و بەرژەوەندییە ڕەواكانی چینە زەحمەتكێش و خەڵكانی تینوی ئازادی و سەربەخۆییا بووایە.
هەر لەسەرەتای ڕاپەڕینەوە هەنگاونانی لێبڕاوانە و بنەڕەتییانە لە لادێ و شارەكانی كوردستانا زۆر پیویست بوو، جێبەجێ كردنی یاسای چارەسەركردنی كشتوكاڵ و كێشەی زەوی وزار ئەبوایە یەكێك لە كارە سەرەتاییەكانی حكومەت بووایە، چونكوم حكومەتەكانی عێراق وە بەتاینەتیش بەعسییەكان بە ڕاوگواستنەوەی لادێكان بۆ ناو شارو ئەنفال كردنیان توانیان كە خەڵكی لادیكان لە بەرهەمهێنێكی چالاكەوە بگۆڕی بۆ بەرخۆرێكی ماندوو.
كارنەكردن بۆ ئاوەدانكردنەوەی لادێكان و هاوكاری نەكردنی حكومەت لە گەڕانەوەی خەلكە ئەنفال و ڕاگوێزراوەكان و ساز نەكردن و تەیار نەكردنی ئەو خەلكە زۆرە لە بەرژەوەندی ئابوری هەرێم یەكیكە لەهەرە هەلە ستراتیجییەكانی ڕاپەرینەكەی ساڵی ١٩٩١ كە ئیستا خەلك و حكومەت باجەكەی ئەیەن.
هەر كۆمەڵگەیەك لادێ و گوند نشینی نەمێنێ، ئەوا بەشێك لە كلتوری و بۆماوەیی و داب و نەریتە ڕەسەنەكانی ئەفەوتێ و بەشێكی هەرە گەنگی كۆڵەكەی ئابوری و پڕكردنەوەی پێداویستییە سەرەتاییەكانی لەدەستئەیات.
بێئاگای و گوێنەدانە توانا و بەهرە ناوخۆییەكان، یەكێكیترە لە هەلەكانی دوای ڕاپەڕین، بەجۆرێك هەر لەسەرەتای ڕاپەڕینەوە زۆرترین و بەهرەی ناوخۆی وڵات ئاوارەی وڵاتە جیاجیاكانی جیهان بوون، چونكوم نە حیزب نە حكومەت هیچ بەرنامەیەكیان نەبوو بۆ برەودان بەو توانا ناخۆییانە بەسودی وڵات و كۆمەڵگە.
خێزان و كۆمەڵگە و حكومەت و وڵات وزەیەكی زۆرو ماندووبوون و داهاتێكی زۆر ئەبەخشن تا نەوەیەك بێتە بەرهەم، نەوەی تازە پێگەشتووش هەنگاو بە هەنگاو كۆی كۆڵەكەكانی خێزان و كۆمەڵگە و وڵات بەڕێوەبردن ئەگرێتە ئەستۆ و كۆی تواناكانی ئەخاتە خزمەت ولات، بەڵام كاتێ حكومەتێكی بێئاگاو خەم سارد گرنگی بەو توانا ناوخۆییە نەیات كە ساڵانێك پاش ماندووبوون هاتونەتە بەرهەم و هەلی كاری گونجاو ژیانێكی شایستە و شكۆی دەستبەر نەكات و سەرەنجام وڵات بەجێبهێڵن و ئیتر وڵات گرنگترین سامانی مرۆی خۆی لەدەستئەیات و پاشهاتێكی نەخوازراو لە سەرجەم كایەكانی بەڕێوەبردنا بەڕوونی هەستی پێئەكرێ.
گرنگیدان بە چەند ناوچەیەكی دیاریكراو و شوێن نیشتەجێی و بەرپرسە باڵاكان و لەبیركردنی هەندێ ناوچەیتر، هەڵەیەكی خۆكرد و بەرنامەی حیزبی و جێبەجێكاری حكومەتە، بەجۆرێك شارێكی گەورەو ئاوەدانی وەك سلێمانی كە پێش ڕاپەڕین پاكترین و خاوێنترین شاری عێراق بوو، مەخابن لەدوای ڕاپەڕینەوە كەمترین خزمەتگوزاری تیاكراوە و هیچ پرۆژەیەكی ستراتیژی ئەوتۆی تیانەكراوە كە شایانی باسكردنبێت و بگرە شەقامی سەد مەتریشی پێڕەوا نابینرێ و ئەم حكومەت بە حكومەتی ئەسپێرێ.
پشتگوێ خستنی ناوچەیەك و گرنگیدان بە ناوچەیەكیتر ناتەبای و ڕقی لێدێتە بەرهەم و پێچەوانەكەشی ئاشتی و تەبای.
دروستنەكردنی شەقامی دوو سایتی و نەبەستنەوەی شارو گوندو شاخ بەیەكەوە هۆكارێكە كە خەڵكی ناوچە دوورە دەستەكان ڕوو لە شار بكەن و نەگەڕێنەوە، شاریش لەبری بەرهەمی ناوخۆی ئەو ناوچانە پشت بە هاوردەو خۆراك و پۆشاكی ئەودیووی سنورەكان ببەستێ.
لێنەپرسینەوە لە چۆنیەتی سەرفكردنی پارەی پرۆژەكان، كەمتەرخەمی و بگرە ئاسانكاریش بۆ بەڵینەدەراكان لە چۆنییەتی سەرفكردنی پارەی پرۆژەو چۆنایەتی كارەكانیان و لەوێشەوە بۆ گیرفانی بەرپرسەكان، یەكێكیترە لە هەڵە و مخۆركەی ناوخۆیی. ئاخر لە چ وڵاتێكی تری دنیایا هێندەی هەرێمی كوردستان بەپرسی حیزبی بازرگان و خاوەن كۆمپانیا و نەخۆشخانەو كارگە و هاوردەكەری شمەكی بیانی و هەناردەكەری پارەی وڵاتی بۆ بانكەكانی دەرەوەی وڵات تیایە؟
خستەبەردەستی كەرتی گشتی بە "كەرتی تایبەت"، بەلام كەرت تایبەت بەواتا ناسراوە جیهانییەكەی نا بەڵكو كەرتێكی تایبەتی زۆر تایبەت و جیاواز لە هەموو ئەو هێما و خەسڵەتانەی كە ئەو كەرتەی پێئەناسرێتەوە، كە ئەكرێ بە "كەرتی تایبەتی حیزب و بەرپرس و خێزانی سیاسی" ناوزەندبكرێ.
"كەرتی تایبەتی حیزب و بەپرس و خێزانی سیاسی" بۆتە مشەخۆر و گەنەی وڵات، ئەمانە هەرچی تەندەرو بازرگانی و هاوردە هەیە بە كۆمپانیا زەبەلاحەكانی خۆیان سپاردوەو هەردوو كەرتی گشتی و تایبەتیشیان تووشی ئیفلیجی و فەوتان كردووە ، بەڵكو ئەگەر لێرەو لەوێش هەندێك هەوڵی بازرگانی و پێشەسازیش هەبێ ئەوا ئەمان بوونەتە "دەرەبەگبەش"ی هەموو بازرگانەكان و بۆ ڕێگەدان بەكاركردنیان ئەبێ بەشی هەرە گەورەی قازانج بۆ ئەمانبێت، ئەوەش وائەكات بازرگان و مقاول و پیشەسازكار گرنگی بە كوالێتی نەیا تا ئەویش بڕیك قازانج بكات، سەرنجامیش خەڵكی باجەكەی ئەیات هەم لە خراپی كوالیتی و هەم لە گرانی شمەكیش.
كۆنترۆڵ كردن و حكومكردنی هەرێم بۆ دوو ناوچەی جوگرافی لەلایەن دوو حیزبەوە. كۆنترۆڵ كردنی هەندێ ناوچەی ناو ئەو دوو جوگرافیە دابەشكراوەش لەلایەن بەرپرس و مەكتەب سیاسی و عەسكەرییەكانی ئەو دوو حیزبەوە، بەجۆرێك ئەو بەرپرسانە نەك هەر حساب و بۆ یاسا و ڕێسا و حكومەت و حكومداری مەدەنی ناكەن، بەڵكو لەناو خودی حیزبەكەی خۆشیانا كەس ناتوانێ لێیان بپرسێتەوە و بگرە هەندێك لەو بەرپرسانە هەر بەهۆی دەستەبەسەراگرنی ئەو ناوچانەوە لە حیزبا هێڵراونەتەوەو خودی حیزبیش ناوێرێ هیچیان بەرامبەر بكات لەترسی لە دەستدانی ئەو ناوچانە، كە نەوەكو ئەو بەرپرسانە زویربن و خۆیان ڕادەستی حیزبەكەی ئەولابكەن و بەوجۆرەش حیزبەكە ناوچەیەكی جوگرافی بە خەڵك و خاكەوە لەدەستبدات!
ئەم دیاردە ناشرین و نامەدەنییەش بۆتە هۆكاری دروست بوونی چەندین پێشێلكاری یاسایی، كە دەسەڵاتی حكومەت بەمەرجی بەرپرس و خواستی ئەو حوكمڕانە حیزبی و عەشایەریانە تیا جێبەجێبكرێ، ئەمەش هۆكارێكە كە بۆتە لەمپەڕ بۆ یەكسانی و دادپەروەری و حكومڕانی مەدەنی و مەشروع غایب و چەپەك بێت.
جیاوازی چینایەتی زۆر لەنێوان بەپرسە حیزبی و بازرگانە سیاسیەكان و سەرمایەدارانی بنەماڵە و كەسە نزیك و گوێڕایەڵەكانیان و خەڵكی ئاساییا بە شێوەكی ترسناك دروست بووە. چینی یەكەم زۆربەیان ئەوانە بوون كە لە سەردەمی شاخا تەنها پۆشاكێكی خاكی و چەكیكی سادە بە شانیانەوە بوو، دوای هاتنەخوارەوەیان بۆ ناو شار لە ئێستایا پۆشاكەكانیان باشترین براندی جیهانی و خورادنەكانیان هەمە جۆرو ماڵ و ئۆتۆمبیلەكانیان های كلاس و پارەی گیرفانیان هێندەی بانكێك لەخۆئەگرێ. مەخابن چینی دووەمیش شكۆی بە جۆرێك برندراو شكێنراوە كە بە ئاشكرا ئەگری هاواری ئازاری برسێتی سكی ئەكات.
ئێستا هەم حیزب و هەم حكومەتیش پاڵپشتی و متمانەی زۆرینەی خەڵكی لە دەستداوە و گومانیش ئەكرێت كە كۆتاییان هەر لەسەر دەستی هەمان ئەو خەڵكەبێ كە بەدەستی خۆیان سەریانخستن و كردیانن بەسەردار و سەروەر، بەڵام ئاماژەكان بۆ كۆتاڕێ و چیرۆكەكانی مێژوو ئەگێڕنەوە، كە ئەگەر ئەو بەرپرسە نا بەرپرسانە چاك و پاك نەبن دوور نیە هەر هەمان خەڵك بیانكەن بە لاشەیەكی بێ سەر.
سامانی وەستا بەكر
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی