هەرێمی کوردستانە بەرئەنجامی ئەم سیاسەتانە لەناو دەچێت

04/12/2020

رێبین محەمەد

هەرێمی کوردستان نابێتە وڵاتێکی جێگیر و ئارامی سیاسی تێدا جێگیر نابێت و حزبەکان هەمیشە لە ململانێدان، نائارامی بەسەریاندا باڵی کێشاوە، لەگەڵ خولەکانی پەرلەمان و کابینەکاندانی حکومەتدا، شەقامەکانی هەرێمی کوردستان دەنگی ناڕەزایی لێ بەرز دەبێت و هێزەکانیش دەکەونە گیانی خۆپیشاندەرەکان، لەسەر هەندێک بابەت هەمیشە بوونیان هەیە، ئەتوانین بۆ چەند هۆکارێک ئەم بابەتە بگەڕێنینەوە.  

سستمی سیاسی لە هەرێمی کوردستان بوونی نیە، کە پێویستیەکی گرنگ و گەورەیە بۆ هەر وڵاتێک، رێرەوی دەسەڵات و بەڕێوەچوونی کاروباری سیاسی لەناو وڵاتەکەدا بەڕێوەببات لەسەر شێوازێکی دیاریکراو، بەڵکو سیاسەت بە هەڕەمەکی بەڕێوە دەچێت.

یەکێکی تر لە کێشەکانی بەردەم جێگری دۆخی هەرێمی کوردستان، ئەوەیە دەستوور بوونی نیە، وەک هەمان خاڵی پێشوو بنی مێخی یاسایی کوردستان دیاریکراو نیە و بە هەڕەمەکی هەرکەس بەپێی هێزی دامەزراوەکەی یاسا و رێنمایی دەردەکات، بۆ نمونە حکومەت بێ پەرلەمان قەرز دەکات و پەرلەمانیش ناتوانیت لێپرسینەوەی لەگەڵ بکات لەبەر ئەوەی ئەو کەسانەی لە حکومەت کار دەکەن، وەک نەریتی لێهاتووە بەهێزەکانی حزبن، نایانەوێت لەپەرلەماندا بن، کە دەسەڵاتی چاودێری و یاسا دانانە.
حزبەکان کاری حزبی ناکەن بە شێوەیەکی زانستی ئەرکی حزبی خۆیان بەجێناهێنن، حزبەکان لە هەوڵی کۆکردنەوە چەکدار و پارەدان بۆ ئەوەی هێزی خۆیان گەورە بکەن لەسەر حسابی نیشتیمانی، نەک هێزی نیشتیمانی تۆکمە بکەن، لەبەر ئەوەی دوو خاڵی پێشوو کە سستمی سیاسی و دەستورە ئامادەگی نیە لە مەیدانی ئیدارە دانی ململانێکانی نێوان هێزەکاندا، هێزێکی لاواز و دەرەوەی دەسەڵات بپارێزێت، ئەمەش متمانەی لاواز کردووە.
 بەگشتی زۆرینەیەکی کۆمەڵگای کوردی هۆشیاری سیاسیان لەبارەی ماف و ئەرکەکانی بەشداری سیاسی تاکیان لا روون نیە، بۆیە فشارێکی دوور لە ئەجندا و ئاراستەکراوی بێ لایەنانە لەسەر هەموو حزبەکان و حکومەت بەگشتی دروست نابێت.
 حزبەکانیش بە پێی خوێندنەوەی هەنگاوەکانیان و بەشداریکردنیان لە حکومەت یان ئۆپۆزسیۆن بوونیان، وا دەخوێنرێتەوە، نێتی ئەوەیان نیە نیشتیمانێک دروست بکەن بۆ ئەوەی تێیدا بژین.

 حزبەکانی کوردستان ئێستا کۆمەڵەیەکن بۆ پەیداکردنی قوتی رۆژانەی هەندێک و بزنس بۆ هەندێکی کەم، بەمەش خەڵکیان لە دەورو پشت کۆبووەتەوە بەهۆی دەستکەوتی مادییەوە.
 هەر کە نزیکی هەڵبژاردن دەبێتەوە بە ساڵێک، حزبەکان دەست دەکەن بە پێدا هەڵپژان بۆ ئەوەی رای کۆمەڵگا کۆبکەنەوە تا زۆرترین دەنگ بە دەست دەهێنن، لەپێناو خۆبەهێزکردن و خۆ گەورەکردن لەسەر حسابی حزبەکانی تر.
 دوای هەڵبژاردنیش نا ئارامیەکان بەردەوامی دەبێت لە ساڵێک تا ساڵ و نیوێک بۆ وەرگرتن و دابەشکردنی پۆستی حزبەکان، ئەوەش هەر بۆ هەمان مەبەستە.

 بۆ ئەم شەڕە دەکەن، چوونکە ئەگەر نەڕۆنە حکومەتەوە دەستکەوتی زۆر بەدەستنەهێنن ئەندامەکانیان و بەشێک لە سەرکردەکانیشیان سەنگەر دەگوازنەوە بۆ ناو حزبی دەسەڵات لەبەر ئەوەی پارەی دەست دەکەوێت، بەمەش حزبەکەیان لاواز ئەبیت یان لە ناو دەچیت.
نەبوون یان کەمی ژمارەی هاوڵاتیانی ناحزبی لە وڵاتەکەدا، ( لە هەڵبژاردن بە دەنگی خۆڵەمێشی ناسراوە)، ئەو دەنگدەرانەش چوونکە نازانن باش دەنگ بدەن، لەبەر رۆشنایی هەڵوێستەکانی حزب دەنگ نادەن، بەڵکو خۆشەویستی کوێرانە و یان بندیواریەک[1]، یان سەربازی حزبی یان هەر شتێکی تر تۆی بەستۆتەوە بەحزبەوە، کە ناعەقڵانیە مرۆڤ ببێتە دەنگدەری حزبێک.

لە دەرئەنجامیشدا، ئەوەمان بۆ روون دەبێتەوە، تا ئەم کێشە سیاسیانە قەیرانەکانیان دروست کردووە، چارەسەر نەبێت ململانێ و نائارامی بەردەوام دەبێت و هەمووی لەسەر حسابی قەوارەی هەرێمی کوردستان دەبێت، ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ 17 ساڵ پێش ئێستا، لە 2003 حاکم و قسەکەر و داڕێژەری سیاسەتی عیراق کوردبوو، لە ساڵی 2005 لە نوسینەوە دەستووردا پشکی شێریان بەرکەوت، ئێستا تەنانەت متمانەیان پێ ناکەن 320 ملیار بنێرن بۆ مووچە خۆرەکانی هەرێمەکە لەئەنجامی ئەو کەموکوڕیە سیاسیانە سەرەوە.


[1] بندیوار، بڕێک پارەیە وەک مووچە، لەسەر حکومەت دابین دەکرێت بۆ خەڵکانێک لەبەرامبەر پاڵپشتیکردنی حزبێکدا، هیچ ئەرکێکی حکومیان پێ نەسپێردراوە

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی