بۆ ئەزموونی سیاسی و حوکمڕانیەک کە ٣٠ ساڵ تەمەنی بێت، تەمەنێکی کەم نیە بگرە ئەو تەمەنە دوور ودرێژە. دەکرا لەو ماوەیەدا هەرێمی کوردستان بە ئاڕاستەیەک ببردرێت لە بواری ئازادی و دیموکراسی و تەنانەت خزمەتگوزاریش نموونە بێت، چونکە ئێمەی کورد قوربانی زۆرمان بۆ ئازادی داوە، هەر خودی راپەڕینی ساڵی ١٩٩١ راپەڕین بوو بۆ ئازادی کوردستانلە ژیر چەپۆکی دڕندەترین رژێمی سەرکوتکەر، کە رژێمی بەعسی فاشی بوو.
ئێستا کە یادی ٣٠ی ساڵەی ئەو راپەڕینە پڕشکۆیەی خەڵکی کوردستان دەکەینەوە، جێگای خۆیەتی هەڵوەستەیەکی جدی لەسەر دەرفەت و شکستەکانی ئەو ماوە زۆرە بکەین، کە ئەزموونی سیاسی و حوکمڕانی لە هەرێمی کوردستانی پێیداتێپەڕیوە.
با نەگەڕێینەوە بۆ ئەوە مشتومڕەی کە راپەرین چۆن کرا و کێ کردیە؟ چونکە زۆر لەسەر ئەو بابەتە ووتراوە و نووسراوە، ئەوەی کە گرنگە ئەوەیە بپرسین بۆچی نەتوانرا وەک پێویست سوود لە دەرفەتەکان وەربگیرێت، ئایا بۆچی زۆربەی جار دەرفەتەکان گۆڕدران بە شکەست؟
بۆ قسەکردن لەسەر ئەو هەل و دەرفەتانەی کە راپەرین بۆ خەڵکی کوردستانیان رەخساند، پێویست دەکات ئاماژەیەک بە هەڵوێستی خەلک بکرێت، چونکە رابردوو سەلماندی ئەوە خودی خەڵکە دەبێتە هەوێنی سەرکەوتنی راپەرین.
لە مانگی یەکەمی راپەرین دوو وێستگەی گرنگ هەیە کە گەواهی لەسەر هەڵوێستی جوامێرانەی خەڵکی کوردستان دەدات، یەکەمیان هەڵوێستی چین و توێژەکانی خەڵکی کوردستان لە بەشداری و سەرخستنی راپەرین، دووەمیش هەڵویستی خەڵکی کوردستان لە کۆڕەو.
ئەم دوو وێستگەیە دەتوانرێت بۆ خەلکی کوردستان وەک دوو راپرسی گرنگی جەماوەری هەژماربکرێن، کە دەرفەتی گرنگیان بۆ باشووری کوردستان رەخساند.
بەرهەمی یەکەمیان ئازادی و راماڵینی حوکمی داگیرکەرانی لێەوتەوە، و دووەمیشیان رەتکردنەوەی گەڕانەوەی دەسەڵاتی داگیرکەر بوو، دووەمیان کە کۆڕەوە شکستی پاراستنی دەستکەوتەکانی راپەڕینی گۆڕیەوە بە دەرفەت.
ئەویش بەوەی لە رووداوی ڕەوی ملیۆنی خەڵکی کوردستان، کە پڕۆسەیەکی خۆڕسک بوو، توانرا بۆ یەکەمین جار رای گشتی جیهان بە قازانجی خەڵکی کوردستان بهێندرێتە سەر خەت. ئەوەبوو بە دەستپێشخەری وڵاتی فەرەنسا، و بە هەڵوێستە جوانەکەی خانم (دانیال میتران) توانرا بە بڕیاری ئەنجومەنی ئاسایش ٦٨٨ ناوچەی دژە فڕین لە کوردستان رابگەیەندرێت، و دواتریش بە فشاری جەماوەری و درێژەدان بە راپەڕین بە تایبەت لە سارە گەورەکان، دەسەڵاتی بەعس ناچارکرا ئیدارەی خۆی لە بەشی زۆری شارەکانی کوردستان بکێشێتەوە، بە تایبەت لەو شوێنانەی ناوجەی دژەفڕین دەیگرتنەوە.
ئەگەر بریاری نێودەوڵەتی ٦٨٨ و فشاری جەماوەر و خەڵک بۆ سەر دامو دەزگاکانی بەعس درێژەیان نەبایە، نزیک بوو جارێکی دیکە گفتوگۆی بەرەی کوردستانی و بەعس، دەرفەت بگۆڕێتەوە بە شکەست.
ناچارکردنی بەعس بەوەی ئیدارە لە شارەکانی هەرێمی کوردستان بکێشێتەوە، دەسەڵاتی بەرەی کوردستانی ناچار کرد بیر لە پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییە ئیداریە بکاتەوە. بۆیە وێڕای ناکۆکیەکان لە نێو لایەنەکانی بەرەی کوردستان بەڵام سەرەنجام بڕیاری هەڵبژاردن و دواتریش دامەزراندنی حکومەتی هەرێمی کوردستان درا، واتا شکستی بەعس بەوەی بتوانێت باڵادەستی خۆی بەسەر کوردستان بسەپێنێت کرایە دەرفەت بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان.
لە ١٩/٥/ ١٩٩٢ یەکەمین هەڵبژاردن بۆ پەرلەمانی کوردسان ئەنجامدرا، ناکۆکی لایەن سیاسیەکان و تێبینی زۆربەی لایەنەکان لەسەر پاکی هەڵبژاردنەکە خەریک بوو گەورەترین هەلی دیموکراسی لەدەست خەڵکی کوردستان بدات، ئەوە بوو ئەو ناکۆکیانە سڕکران تا لە ساڵی ١٩٩٤ لە نێوانی پارتی و یەکێتی زۆر بە خراپی تەقیەوە، و شەڕی ناوخۆیی لە نێوانیان هەڵگیرسا، شەڕی ناوخۆ دەرفەتی زۆری لەدەست کورددا، بەڵام دواتر بە فشاری دەرەکی ئەو شەڕە وەستێنرا.
لە ماوەی ئەو ٣٠ی ساڵەی حوکمڕانی کوردیدا دەرفەتی زۆر بۆ دەسەڵاتدارانی کوردستان هاتەپێش، بەڵام خرابی حوکمڕانی ئەوان، بە رەچاوکردنی تەنیا بەرژەوەندی حزبی و بنەماڵەی، وایکرد خەڵکی کوردستان بەدەست نادادی، و گەندەڵی و نەبوونی خزمەتگوزاری پێویست بناڵینێت، بە شێوەیەک کە لە ئێستادا ئاڕاستەیەک لە نیو خەلکی سەریهەڵداوە بەوەی لە رابردووە پڕ شانازیەی خۆی پەشیمان بێتەوە.
لە یادی ٣٠ ساڵەی راپەرینی خەڵکی کوردستان لە دەسەڵاتدارانی کوردستان دەخوازرێت کە چیتر دەرفەتەکان نەگۆرنەوە بە شکەست، بەڵکوو دەبێت کاری جدی بکرێت کە لە هەرێمی کوردستان لەوە زیاتر ئازادیەکان نەکەونە ژێر پرسیارەوە کە ئێستا وایە، کار بکرێت بۆ نەهێشتنی گەندەڵی نادادی کە بەرۆکی دەستکەوتەکانی خەڵکی کوردستانیان گرتووە، حزب دەست لە بیناقاقای حکومەت هەلگرێت، ئەگینا وا بڕوات، دوا دەرفەت بە شکستێک دەگۆڕینەوە کە بۆ هیچ لایەک چاوەڕوانکراو نەبێت .
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی