ئاری محەمەد ھەرسین

ماری وڵستۆن کرافت (١٧٥٧- ١٧٩٧) لە وەڵامدانەوەی بیرۆکەی ژان ژاک ڕۆسۆ (١٧١٢- ١٧٧٨) لەسەر پەروەردەی کچان جەخت لەپێویستی چونیەک بوونی پەروەردەی هەردوو ڕەگەزی نێرو مێ لەکۆمەڵگە دەکات، ئەویش چونکە هاوسەرگیری بەردی بناغەی کۆمەڵگەیە (گرنگە بەئاگابین لەو ڕاستیەی کە ئەم بۆچونە لەسەدەی هەژدە فۆرمولە کراوەو لەوانەیە ئەگەر ولستۆن کرافت لەم سەردەمەی ئێمەدا بژیایە، قسەکانی خۆی بە جۆرێکیتر بکردایە). لێرەدا مەبەست لەپەروەردەی چونیەک هەم بەئاگابوون لەمافی خودو هەمیش دەستەبەربوونی هەل یان چانسی چونیەکە لەکۆمەڵگەدا.

لەکۆمەڵگە سونەتیەکاندا (وەک کۆمەڵگەی ئێمە بەنموونە) سیستەمی پیاو سالاری لەڕێی هەردوو توخمی ئاین‌و نەریتەوە قۆرخکردنی فەزای ئازادی لەبۆ چۆتەسەر، بەجۆرێک کە فەرمودەکانی خوای گەورە لەبەرژەوەندی پیاو تەرجومەو تەفسیر دەکرێن‌و داب‌و نەریتێکیش ئەگەر ژەنگیشی هەڵهێنابێت، هەتا ئەوکاتەی پیاوسالاری مسۆگەربکات ڕەسەن‌و قبوڵکراوە.

گرنگە لەو ڕاستیە تێبگەین کە کێشە لەپێناسەکاندا نین، بەڵکو لەقەناعەتەکاندایە، وەک چۆن نوسینەوەی قانونی جوان سەروەری قانون مسۆگەر ناکات، بەهەمانشێوە پێناسەی باق‌و بریق بەبێ قەناعەت نابنە هۆی بەرەو پێشچوون‌و ئاشتەوایی کۆمەڵایەتی.

ئاشتەوایی کۆمەڵایەتیش بەبێ مسۆگەرکردنی مافی چونیەک لەنێوان ئافرەت‌و پیاو، جگە لەموزایەدە هیچیتر نییە. هەتا بەقەناعەتەوە پەروەردەی کچ‌و کوڕ، لەماڵەوەو لەقوتابخانە چونیەک نەبن، باسکردن لەمافی چونیەک هیچ مانایەکی نیەو هەتا هەتایە کچ دەبێت بەبوکەشوشە یاری بکات‌و کوڕیش بەتفەنگی مناڵانە (جاران دارولاسیک بوو).

هەرچەندە لەکۆمەڵگای کوردستانی عێراقدا ئافرەتی کارامە، بەهرەمەندو بەئاگا هەڵکەوتوون، بەڵام لەچاو ڕێژەی ئافرەت لەکۆمەڵگاکەماندا، وەک دڵۆپ‌و دەریاکە وان. کەمی ڕێژەی بەشداریکردنی ئافرەتان لەجموجۆڵی کۆمەڵگەو جومگە سەرەکیەکانی (لەئێستادا) بۆچی دەگەڕێتەوە؟… لەوانەیە ئەم پرسیارە لای زۆرکەس دروستبوبێت، بەڵام لەڕاستیدا پێویستە ئێمەی حیزبە سیاسیەکانی کوردستان لەهەمووکەس زیادتر سەرمان بەم پرسیارەوە بیەشێت.

ئێمە لەڕێی قۆرخکردنی سەندیکاکان‌و بەگشتی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی، هەناسەمان لەبزوتنەوەی ئافرەتانیش بڕیوە، زۆربەی ئێمەی پیاوانی سیاسەتمەداری ئەم هەرێمە هەتا ئێستاش ڕێکخراوەکانی ژنان‌و (ئافرەتان بەگشتی) وەک کەرەسەی کۆکردنەوەی دەنگ‌و فراوانکردنی پێگەی حیزبەکانمان دەبینین، گومان لەوەدانییە کە لەئەوروپاش هەندێک لەڕێکخراوەکانی ئافرەتان لەکاتی هەڵبژاردندا پشتیوانی لەحیزبێکی دیاریکراو دەکەن، یان پشتیوانی لەسیاسەتێکی حیزبەکان دەکەن، بەڵام ئەو پشتیوانیانە خۆبەخشانەو مەبدەئین.

هەرکاتێک حیزب لەڕێڕەوی ڕێزگرتن لەبنەماکانی یەکسانی مافەکانی نێوان ڕەگەزەکان لابدات، ڕێکخراوەکانی ئافرەتان هەڵوێست وەردەگرن‌و هەندێکجار هەڵوێستی توندیش، بۆیە بەهەموو پێوەرێکی دادپەروەرانە، کاتی ئەوەهاتوە ئێمەی حیزبە سیاسیەکانی کوردستان لەبەخۆداچونەوەیەکی جددیدا ڕیفۆرم لەتێگەیشتنی خۆماندا بکەین‌و ئیش بۆ دروستکردنی فەزایەکی سیاسی بکەین کە ئافرەتان بەبێ تەداخولاتی پیاوسالارانە مومارەسەی بەدەستهێنانی مافەکانیان بکەن‌و ئێمەش هاوکارو پشتیوانی بێ چەندو چونیان بین.

بۆچی کلیلەکە لای حیزبەو لای حکومەت‌و پارلەمان نیە؟… چونکە حیزب حکومەت‌و پارلەمان پێکدەهێنێت، ئەگەر قەناعەت‌و ئیرادە لەلای حیزب دروستبوو، حکومەت‌و پەرلەمان تەحسیل حاسڵە.

پیرۆزە ساڵڕۆژی جیهانی ئافرەتی دایکی مرۆڤایەتی…

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی