سەرۆكی هەرێم بۆ داوای ڕوانگەی هاوبەش دەكات؟

14/04/2021

جەواد قادر

سەرۆک نێچیرڤان بارزانی لەبەغدا ئەو نەخشەڕێگەیەی خستەڕوو کە لەدوو ساڵی ڕابردوودا، بێ پاشەکشە، پێداگری لەسەرکردووە، ئەو بەسەرکردە عێراقییەکانی گوت کە ئێستا دەرفەتێک ڕەخساوە بۆ دەرچوونی یەکجاریی عێراق لەو تەنگژانەی دوو دەیەیە بەرۆکیان گرتووە، ئەو دەرفەتە ڕاستەوخۆ بەستراوەتەوە بەداهاتوو، چۆنییەتیی پێوەندیی عێراق لەگەڵ کۆمەڵەگەی نێودەوڵەتی (بە تایبەت ئەمەریکا) کە لەدیالۆگی ستراتیژیی عێراق‌و ئەمەریکادا ڕەنگدەداتەوە. ئەو پێی گوتن هەموو ڕێگەیەکمان تاقی کردەوە، هەر لە پێکدادان و ململانێی گرژەوە تا شەڕی بودجە و داهاتەوە. پێی گوتن دوای دوو دەیە، نە عێراق بوو بە دەوڵەتێکی سەرکەوتوو، نە کورد هەستی بە حەسانەوە کرد. باسی ئەوەی کرد کە عێراق ئێستا دەتوانێت هەستێتەوە و بۆ ئەو کارە، دەتوانێت پاڵپشتیی ناوخۆیی و دەرەکی دەستبەر بکات. بەڵام گوتی، هەموو ئەوانە گرێدراوی كێشە ناوخوییەکانیەتی، بە تایبەت کێشەی لەگەڵ هەرێمی کوردستاندا. پێی گوتن، بۆ ئەم کارە، دەبێ لەسەر ڕوانگەیەکی هاوبەش لە عێراقدا ڕێک بکەوین. ئەگینا، عێراق بە هەرێمی کوردستانیشەوە دەکەونەوە گەڕێکی دیکەی گێژاوی ناوخۆیی، ناوچەیی و نێودەوڵەتییەوە. 
 
لەڕاستیدا، دانوستانەکانی ئەم گەڕەی هەولێرو بەغدا بەختی سەرکەوتنیان زیاترە لەجاران، هۆکارەکەیشی سادەیە: دیالۆگی ستراتیژیی ئەمەریکا‌و عێراق شکستدەهێنێت، ئەگەر هەرێمی کوردستان پابەندی بڕیارەکانی بەغدا لەمەڕ دیالۆگەکە نەبێت. ئەگەر دیالۆگی ستراتیژی شکست بهێنێت، ئەمەریکا وەک پاڵپشتی سیاسی، ئابووری‌و سەربازی دەکشێتەوە، عێراق وەک دەوڵەت دەکەوێتە تەنگژەوەو توانای خۆپاراستنی لەپێکدادنی تاییفی ناوخۆ (شیعە - سوننە)و هەڵمەتی سیاسی‌و چەكداریی دراوسێ زلهێزەکانی نابێت، دامەزراوەکانی هەرەسدەهێنن‌و دواجار عێراق بەتەواوی وەک وڵاتی میلیشیا بەڕێوەدەچێت، کە هەر لەچەند ساڵی ڕابردووەوە ئاماژەکانی دەرکەوتوون. ئەگەر دیالۆگی ستراتیژی سەرنەگرێت،  شەقامەکانی بەغدا، لەپێكدادانی تاییفیدا، وەک 2007یان لێدێتەوە، کە وێنە خوێناوییەکانی هێشتا لەبیرەوەرییماندا ماونەتەوە.
 
ئەم پێشبینییانە لە بەرژەوەندیی حیزبە سیاسی و لایەنە تاییفییەکانی عێراقدا نییە. ئەم هێزانە لە دوو دەیەی ڕابردوودا بەرژەوەندییەکی زۆر گەورەی ئابوورییان بۆ خۆیان و لایەنگرە تاییفی و حیزبییەکانیان (کە ژمارەیان دەیان ملیۆن دەنگدەرە) دەستەبەر کردوەە و وەک هەر سەرمایەدارێکی ژیر، حەز ناکەن لە شەڕ و تەراتێنی ناو عێراقدا، ئەم سەروەتە ماددی و کۆمەڵایەتییە لە دەست بدەن. بۆیە خوازیاری دانوستانن، نەک هەر لەگەڵ کورد، بەڵکوو لەگەڵ ئەمەریکایش.
 
ئینجا، دیالۆگی ستراتیژی ئەگەر سەربگرێت (کە هێشتا ئەگەری یەکجار زۆرە)، سوودێکی بەرزەفڕانەی بۆ عێراق دەبێت لەودا كە دەرگای وەبەرهێنان و سەرمایەی نێودەوڵەتی بەسەر عێراقدا دەكاتەوە. بۆیە، حیکمەت لە سەرگرتنی دیالۆگەکە و بەشداریی کوردستاندایە. 
 
هەرێمی کوردستانیش پێویستی بە بەغدایە. کوردستان ناتوانێت بەبێ پاڵپشتی ڕاستینەی عێراق گەشەی ئابووریی خۆی دەست پێ بکاتەوە. ئەمە هەقیقەتێکە کە نابێ هەرێمی کوردستان لێی بێباک بێت. کۆمپانیا جیهانییەکانی ئەمەریکا و ڕۆژاوا، (کە بۆ ئابووریی کوردستان زۆر گرنگن) نایەن، ئەگەر هەرێم پالپشتیی فەرمیی دەوڵەتی عێراقی نەبێت. ئەو نیزامە ئابوورییەی کە لەدوای هەرەسی بانکیی 2008وە دونیا بەڕێوەدەبات، زەمینەیەکی ئەووتۆی بۆ قەوارەی بێدەوڵەتی وەک هەرێمی کوردستان نەهێشتووەتەوە کە بەبێ پشتگیریی دەوڵەت (عێراق)، بتوانێت بیر لەگەشەی ئابووریی درێژخایەن بکاتەوە. دۆخیکی وەها لە 2014دا ڕوویدا، کاتێک پێوەندیی هەولێرو بەغدا گرژیی تێکەوتوو ئاکامەکەی وەستانی گەشەی ئابووری بوو.
 
بۆیە، هەم بەغداو هەم هەولێر، بەرژەوەندیی کورت و درێژخایەنیان لەدەستەبەرکردنی بەرژەوەندیی یەکتریدایە. ڕێک لێرەدایە کە سەرۆک نێچیرڤان بارزانی داوای ڕێککەوتن لەسەر ”ڕوانگەی هاوبەش” بۆ سەرجەم هێزو پێکهاتەکان دەکات، بەتایبەت لەپرسی هەرێمی کوردستاندا، سەرۆکی هەرێم دەڵێت کە هەولێر ئامادەیە پابەندی تەواوی بڕیارەکانی بەغدابێت‌و عێراق بەنیشتمانی خۆی بزانێت، بەڵام بۆ ئەوەو ئەوە، بەغدا دەبێ بەدڵێکی فراوانەوە، کێشەکانی لەگەڵ هەرێمی کوردستان چارەسەربکات، لەسەر بنەمای دەستوور، لەچوارچێوەی فیدراڵیزم‌و بەنییەتی پاکی هەردوولاوە.
 
پێکهاتنی ئەم ڕوانگە هاوبەشەی کە سەرۆکی هەرێم لە بەغدا لەسەر نەخشەڕێگەكە داوای كرد، دەتوانێت یارمەتیی هەم عێراق و هەم کوردستانیش بدات تا لەو گێژاوەی ئێستا و خرابتری داهاتوو، بە سەری بەرزەوە دەربچن، چونکە نەخشەڕێگەکە پاڵپشتیی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، بە تایبەت ئەمەریکا و فەڕەنسایشی هەیە. لەسەر ئاستی ناوخۆی هەرێم، دەستگرتن بەو نەخشەڕێگەیە دەتوانێت پرۆسەی سیاسی ڕاست بکاتەوە کە دەیەیەک زیاترە لە تەنگژەی نەپساودایە.

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی