ئەگەر سەیری بارودۆخی ئێستای كوردستان بكەین لە یەك كاتدا روبەڕووی چەندان قەیرانی ئابوری‌و سیاسی بوەتەوە لەبەرامبه‌ریشدا حكومەت پلانێكی نییە بۆ چاكسازیی‌و پاش تێپەڕبوونی 30 ساڵ لەئەزموونی حوكمڕانی لەهەرێمی كوردستاندا ئێستا لەلاوازترین دۆخدایەو گەندەڵی باڵی كێشاوە بەسەر زۆربەی كەرتەكانی حكومەتداو لەبەرئەنجامی ئەمەشدا لەدوای ساڵی 2015وە قەیرانێكی ئابوری قورسیشی چۆته‌سەر.
لەپاش رووخانی رژێم گەشەپێدانێكی ئابوری روی لەهەرێمی كوردستان كردو ئەویش بەهۆی ئەوەی كە ئابوری كوردستان راستەوخۆ پەیوەست بوو بەبەغداوە، لەبەرئەوە هەر گەشەپێدانێك لەبەغدا راستەوخۆ كاریگەری لەسەر هەرێمیش هەبوو، بەڵام لەدوای ئەوەی كە هەرێمی كوردستان سەربەخۆیی ئابوری راگەیاندو لەبەغدا جیابوەوە لەجیاتی باشتربوونی گوزەران‌و ژیانی هاوڵاتیان، ئەوەش كە بنیاتی نابوو هەرەسیهێناو پڕۆژەكانی گەشەپێدان وەستان‌و ژیانی زۆربەی هاوڵاتیانیش بەرەو خراپی چوو، بازاڕیش لەزۆر بواردا هەرەسیكرد، لەپێش ساڵی 2003دا لەبواری سیاسیدا لەهەرێمی كوردستان قەیرانێكی سیاسی هەبوو كە ئەویش لەلاوازی دامەزراوە دیموكراسیەكانی وەك پەرلەمان‌و فرەییەكی سیاسی نادەستوری‌و بوونی گەندەڵی‌و بنیاتنانی پێگەكانی ستەمكاری‌و نەبوونی هێزێكی پێشمەرگەو ئاسایشی یەكگرتوو چەندانی تر خۆی دەبینیەوە، لەساڵی 1992 هەتا 2003 ئەم دۆخە بەمشێوەیە هات‌و بەرنامەی چاكسازی سیاسی لەئارادا نەبوو، ئەمەش وایكرد كە قسەكردن لەچاكسازی سیاسی گران بێت، چونكە هیچ پارتێكی سیاسی بەتایبەتیش دوو پارتە دەسەڵاتدارەكە ئامادەنەبوون بچنە ژێر باری ئەو چاكسازیەو بەعەقڵیەتێكی نوێوە مامەڵە لەگەڵ بارودۆخە نوێیەكەدا بكەن، ئەم دۆخەی هەرێمی كوردستان هاوشێوەی ئەو دۆخە سیاسیە بوو كە زۆرینەی وڵاتانی عەرەبی پێش بەهاری عەرەبی تیایدا دەژیان كە دواجار لە2011دا دۆخەكەی بەرەو تەقینەوەبرد.
لەكوردستانیش سەرەڕای ئەوەی كە قەیرانە سیاسیەكە وەك خۆی مایەوە، لەدوای دەركەوتنی نەوت‌و دەرهێنانی لەلایەن كۆمپانیا مۆنۆپۆڵەكانەوە نوخبەی دەسەڵاتداری كوردی كەوتە شوێن بیركردنەوەیەكی تر، ئەویش قورسایی سیاسەت‌و پلانەكانی خستەسەر بواری ئابوری‌و بەتایبەتیش نەوت‌و گاز، لەم ڕێگەیەشەوە لەكۆبوونەوەی پارتە سیاسیەكان‌و لێدوانەكانیشیاندا بۆ جەماوەر ئەوەیانخستەڕوو كە گەشەپێدانی ئابوری لەبواری نەوت‌و گازو دابینكردنی سەربەخۆیی ئابوری، سەرەتایەكی نوێیە بۆ تێپەڕاندنی دۆخەكەو لەدوای ئەمەوە كوردستان دەچێتە قۆناغێكی نوێ‌‌و گوزەرانی تاكیش ڕوو لەهەڵكشان دەكات‌و بەم هۆیەشەوە بارە سیاسیەكەش بەباشی دەچێتە پێشەوە، بەڵام سەرئەنجام ئەوەی كە بینرا نەك ئەو بەڵێنانە جێبەجێ‌نەبوون، بەڵكو سەرەڕای بوونی گازو نەوتی زۆر باری ئابوری بەشێوەیەكی ترسناك هەرەسیكرد، بودجەی ساڵانەی تاك تەواو كەمیكرد، جیاوازی نێوان هەژارو دەوڵەمەند زۆربوو، بەڵام نوخبەیەك سودمەندبوون‌و دەوڵەمەندبوون، توانیان بچنە ناو چەندان ڕێكخراوی ئابوری جیهانی‌و دەبینین ساڵانە بەشداری كۆڕبەندو دیبەیتی ئابوریە جیهانیەكان دەكەن، لەمەوە تێدەگەین كە بۆچی پەرلەمان پەكخراو دیموكراسی لاوازكراو میدیای ئازادو سەربەخۆ بێدەنگ كرا، چونكە ئەم دۆخە نوێیە كە نایانەوێت كەس بەگرێبەست‌و پەیوەندیە ئابوریەكانیان بزانێت‌و پرسیاری سەروەت‌و سامانیان لێبكات، ئەمانە لەگەڵ بوونی پەرلەمانێكی بەهێزو سیستمێكی دادپەروەری بێلایەن‌و میدیای ئازاددا وێك نایاتەوە، لەبەرئەوە ئەم سیاسەتە ئابوریە نوێیەی دەسەڵاتدارانی هەرێم هاوشێوەی ڕژێمە عەرەبیەكان پێویستی بەپەرلەمانێكی لاوازو بێدەنگە كە بكەوێتە ژێر هەژمونی حكومەت‌و بەدواداچوون نەكات بۆ پڕۆژەو پلانەكانی‌و بەرەو ڕووی لێپرسینەوەیان نەكاتەوە، لەبەرئەوە بۆ ئەوەی بەتەواوی ئەو خەونەیان بێتەدی‌و لەبواری ئابوریدا بەتەواوی ببنە خاوەنی پێگەیەكی بەهێز كە زەمانەتی مانەوەیان لەدەسەڵاتدا بكات بۆ دەیان ساڵی تر، ناهێڵن جارێكی تر لەكوردستاندا پەرلەمانێكی كاراو چالاك‌و بەهێز دروستبێت یان دەستور بچەسپێت‌و یاسا سەروەربێت، لەبەرئەوەش كە بەبەردەوامی ڕەوایەتی ئەو سیاسەتەیان نیشانی هاوڵاتیان بدەن سەرقاڵیان دەكەن بەشتی ترەوەو بیانوی زۆرترباس دەكەن بۆ درێژەدان بەئەو دۆخەو بەبێ باسكردن لەچاكسازی سیاسی‌و ئابوری.
كەواتە لێرەوە دەگەینە ئەو ڕاستیەی كە قەیرانی ئابوری لەهەرێمی كوردستان درێژەپێدەرو بەرئەنجامی قەیرانە سیاسیەكەیەو هەتا سەرەتا قەیرانی سیاسی چارەسەر نەبێت قەیرانە ئابوریەكە زیاتر دەبێت‌و چاكی بەخۆوە نابینێت، كەڵەكەبوونی قەیرانەكان‌و نەبوونی هیچ پڕۆژەیەكی چاكسازیی‌و بێباكی لەئاست دۆخەكە، مانای وایە ئەوەی لەكوردستان هەیە گەورەترە لەگەندەڵی‌و ئەزمونێكی نوێیە لەشێوازی حوكمڕانی کە شێوازێکی گاڵتەجاڕیه.
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی