د. کاروان حەمەساڵح

سەرەتا هاوسەرۆکی؛
هاوسەرۆکیی (Co leaders)، شێوازێکی جیاوازی سەرکردایەتی کردنە کە لە هەندێک شوێن و ووڵات پەنای بۆ براوە. سروشتیشی وایە، گەڕ باش بە گەر بخرێت ئەنجامی باشی هەیە، بەڵام بە پێچەوانە، ئەوا لە هەموو جۆرەکانی تری سەرکردایەتیکردن، گرفتی زۆر و ڕیسکی زۆرترە، چونکە لە ئەگەری دووهەمدا، گرفت بۆ گرنگترین مەهامی کرداریی سەرکردایەتیکردن دروست دەکات کە ئەویش دروستکردنی بریارە. چونکە ڕوونە چارەنوسی هەموو سەرکردە و حیزبێکیش پەیوەستە بە بڕیارەکانیەوە، ئەوەی حیزبێک لە حیزبێک، شەخسێک لە یەکێکی تر، دەزگایەک یان گروپێک لەوی تر جیا دەکاتەوە، هەر جۆری بڕیارەکانیانە. 

لێرەدا لەوانەیە لای خوێنەران پرسیار لەسەر سیستەمی هاوسەرۆکی لە پارتی کرێکاران و پارتەکانی سەر بەو بیرە سیاسیە بێتە پێشەوە، کە بۆ گرفتی هاوشێوەیان نەبووە؟

بە ڕوونی ئامانجی ئەوان لە سیستەمی هاوسەرۆکی جیاوازە لەوەی یەکێتی.
- ئەوان بۆ ڕاگرتنی باڵانسی جێندەریە.
- هەروەها لەسەروی هاوسەرۆکیشەوە، ئایدۆلۆژیایەکی نەگۆر و ڕێبەرێکیان هەیە کە تا ئەمڕۆش بە ڕێبەڕی گشتی دەزانن، واتا لە سەرووی هاوسەرۆکەوە پلەی تر هەیە.! 
-  هەروەها قۆناغی کاری ئێستای هەردوو حیزبیش جیاوازە، ئەوان لە ئێستادا لە "قۆناغی شۆرشگێریدا" ن،  یەکێتیش بڕیار وایە لە "قۆناغی ئاوەدانکردنەوە" دا بێت.

بۆیە ئەوەی ریسکی سیستەمی هاوسەرۆکی کەم دەکاتەوە لە ڕووی دروستکردنی بڕیار و بەڕێوەبردن و هاوسەنگی بەرژەوەندی و سەرکردایەتیکردن و کەمکردنەوەی بەریەککەوتن، دانانی هاوسەرۆکیە لەسەر بنەما و ڕوئیایەکی ڕوون، پاشان جیاکردنەوەی ئەرک و دەستەڵات (لە ڕووی سیاسیی و ئابوری و سەربازیی و هەواڵگریی).  بەڵام ئەوەی لە یەکێتی نیشتیمانیدا بینرا و دەبینرێت، ڕێک پێچەوانەکەیەتی؛ فرە بڕیاریی یان بێ بڕیاریی، بەرکەوتنی زۆر، تێکەڵی بەرپرسیارێتی و ڕۆڵ و دەستەڵات، دواجاریش دەرچون لە خولگەی سەرکردایەتیکردن. 
بە دەڕبڕینێکی تر لە کۆی گشتی؛  یەکێتی لە هاوسەرۆکیەوە بەرەو بێ سەرۆکی چوو، بە تایبەت لە ڕووی بڕیاریی سیاسیی و ڕێکخراوەیی و پەیوەندی لەگەڵ ناوخۆ و دەرەوە و زۆر پرسی تر.

دواجاریش لاشەی حیزبەکەش (کە ئەوان سەری بون)، دۆخی تەندروستی سیاسیی و ڕێکخراوەیی کەوتە ژێر پرسیارەوە. جا لەبەر ئەمەیە کە لە زانستی سەرکردایەتی کردندا دەوترێت؛ چۆن تەندروستی لاشە لە سەلیمی سەردایە، تەندروستی دەوڵەت و حیزب و دەزگا و هتد.. لە سەلیمی سەرکردەکەیدایە.

ئەی دوای هاوسەرۆکی، کرۆکی هەڵە گەورەکەی تر چیە؟

سەرچاوەیەی هەڵە گەورەکەی تری یەکێتی لە دوای گۆنگرەوەبوو، کە وایشی کرد گرفتی هاوسەرۆکی زەقکربێتەوە و گۆڕانکاریەکانی ناو کۆنگرە بە ئاقارێکی تردا بروات، ئەو هەڵە گەورەش بازدان و پشتگوێ خستنی" قۆناغیکی گرنگ"ی دوای گۆڕانکاریی بوو.  

سروشتی گۆڕانکاریی وایە، بە تایبەت لەو جۆرە ڕادیکاڵیەی کۆنگرەی یەکێتی (گۆڕانکاریەکان باش بوو یان خراپ، بۆ یەکێتیەکانی جێ دەهێڵم)، کە لە سەرۆکەوە بۆ سەرکردایەتی و مەڵبەند و دەزگاکان و ڕاگەیاندن و تەنانەت خیتاب و هەڵوێستی سیاسیی؛  پێویستی بە قۆناغێکی تری دوای گۆڕانکارییە، 
کە پێویست بوو پشتگوێ نەخرێت، چونکە گەرەنتی سەرخستنی گۆڕانکاڕی ڕیشەیی (Fundamental Change) یە.

ئەو قۆناغە پشتگوێخراوەش خۆی شەش خاڵدا دەبینێتەوە؛

1- بوونی ستراتیژی هاوبەش لە نێوان هاوسەرۆکان و پاشان بۆ جێبەجێکردنی گۆڕانکاریەکان، کە ئەمە نەدەبینرا.

2- دەستگرتن و ئاگاداربوون لە هەموو ئەوانەی زیانمەندی گۆڕانکارین (هیچ گۆڕانکاریەک بێ زیان نیە)، بە تایبەت لە ڕووی متمانە و دڵنیاکردنەوەی زۆرینەیان.

3- بوونی هەمەئاهەنگی تەواو و چر، بۆ ڕەگداکوتینی گۆڕانکاریەکان بە شێوەیەکی نۆڕماڵ، نەک بە هێز.

4- بوونی گفتوگۆی بەردەوام.

5- تاقیکیردنەوەی بیر و ڕاکان لە ئەرزی واقیع و هەڵسەنگاندنیان بۆ دڵنیابوونەوە لە تەندروست بوونی گۆڕانکارییەکان. 

6- کۆتا خال کە سەرەتا و بناغەی سەرکەوتنی سیستەمی هاوسەرۆکی و جێگیرکردنی گۆڕانکاریه، دروستکردن و بەهێزکردنی متمانەیە، کە بە تایبەتی لە سیستەمی هاوسەرۆکیدا پێش مەرجە، گەر بە ئەندازەیەکی کەمیش بێت (بەڵام تۆمەتی شەهرخوارکردن و هەندێک بابەتێ تر، ئەو چۆڕە متانەشی نەهێشت).

جا ئەگەر بڕوانین، لە دوای کۆنگرەی یەکێتی و دانانی سیستەمێکی نوێی هاوسەرۆکی و پاشان ویستی گۆڕانکاریی ڕیشەیی،  هیچ یەک لەو هەنگاوانە هەستی پێ نەدەکرا، بەڵکو کارەکان زۆرتر لەسەر بنەمای کار و کاردانەوە بوو.

هەر بۆیە هاوسەرۆکان، لە بری ئەوەی کار لەسەر چەسپاندنی گۆڕانکاریەکانی پاش کۆنگرە بکەن بە چەند ڕێگایەکی وورد و واقعی و زانستی، دوور لە پەرچەکردار و بە دڵنیاکردنەوەی زۆرینەی سەرکردەی کۆن و نوێ و بە ڕێکخستنیشەوە، هاتن کۆنگرەیان کردە خاڵی وەرچەڕخان هەم بۆ خۆیان، هەم بۆ زۆرێکی تر! (لێرەدا قسە لەسەر لێوەشاوەیی نیە)، واتا ڕاست و ڕەوان زۆرێک لە پلە باڵاکان لە پڕێ کەوتنە ماڵێ! وە هەنێکیش کە نەناسراو بوون لە پڕێ کەوتنە پێشێ.

ئەمە ڕێک ئەوەیە کە دۆخەکە بە هەرلایەکدا بکەوێت، نابێت هەمان هەڵەی مامەڵەکردن لەگەڵ سیستەمی سەرکردایەتیی کردن و  گۆڕانکاریدا دووبارە بکرێتەوە، ئەویش ئەگەر بڕیاریان داوە سەرکردەی گۆڕانکاریی بن و دۆخەکە خوێن و پەرچەکردای گەورەتر و خۆسازان بۆ تۆڵەکردنەوەی تێ نەکەوێت.

چوونکە لە کۆتایدا، ئەو ڕاستیە ناشاردرێتەوە، کە گەر بەهەڵە مامەڵە بکرێت لەگەڵ دۆخەکەدا، سلێمانی لە ڕووی ئەمنیەوە، لە ڕووی سەقامگیری سیاسی و ئابوریەوە، کات و ووزەی زۆر بە خەرج دەبات بۆ هاوسەنکردنەوە و ئاساییکردنەوەی، دواجاریش بۆ داهاتوو، هێز دەبێتە چەک و بژاردەی یەکەم بۆ  یەکلاکردنەوەی ململانێکان بۆ چەندین دەیەی تر

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی