نەورۆزی ئەمساڵ، بەتایبەت هی رۆژهەڵات، بازێکی نەوعی و دابڕانێکی گەورەی مێژوویی بوو و دەکرێت بە بەبەراورد بە نەورۆزەکانی رابردوو بە شا-نەورۆز هەژمار بکرێت.
ئەوەی نەورۆزی ئەمساڵ دەکاتە شا-نەورۆز، چەند وەرچەرخانێکە کە لە خوارەوە ئاماژەی پێدەدەم.
یەکەم،
🔥لەم شا-نەورۆزەدا، نەورۆز گەڕایەوە بۆ خاوەنە راستەقینەکەی خۆی.
لەناو گەلانی ناوچەکەدا "نەورۆز بە عیدی کوردی، جەژنی کوردی، ناسراوە.
ئەمە گەواهی ٢١٤ ساڵ لەمەوبەری جەمیس مۆرییە. مۆری یەکێک لە کۆنترین رۆژهەڵاتناسەکانە و لە لەگەشتێکیدا بۆ وڵاتانی ناوچەکە لە ساڵی ١٨١٠ لە مازەندەران ئەم یاداشتەی تۆمار کردووە و لەلاپەڕە ٣٥٧ی کتێبە دانسقە و بەناوبانگەکەیدا بڵاوی کردۆتەوە.
ئەم باوەڕەی گەلانی ناوچەکە بەوەی نەورۆزی "عیدی کوردیە" سەد ساڵ پێش دامەزراندنی دەوڵەت-نەتەوەیەیکانی ناوچەکە بووە.
لانی کەم لەسەد ساڵی رابردوودا، دەوڵەت-نەتەوەییەکانی فارس و تورک و عەڕەب لەکەمپینێکی دەوڵەتی هەمەلایەنەدا لەهەوڵی سەندنەوەی خاوەندارێتی کورد لەنەورۆز دابڕینی کورد و ئەم "عیدی کوردی"ەدا بوون. زۆرێک لە کوردە ئەقڵ داگیرکراوەکانیش بوونەتە بەشێک لەو کەمپینە.
ئەمساڵ رۆژهەڵات، بەکردەوە جارێکی تر بە گەلانی ناوچەکەی راگەیاند کە "نەورۆز عیدی کوردییە". سەرەرای هەموو فشار و رێگری و جەبەروتێکی داگیرکەر، بەتەنها لەرۆژهەڵات، بە نزیکەی ٢٠٠ ئاهەنگی شکۆمەندانەی لێوانلێو لە کوردایەتی، شۆڕشگێڕی، رەسەنایەتی و رۆحی بەرخۆدان خاوەندارێتی لە نەورۆز کرا.
تەحەددای هەموو لایەک دەکەم، ئەگەر بیسەلمێنن کە بە سەرجەم شار و شارۆچکەکانی ئەو وڵاتانەی ئاهەنگی نەورۆز دەگێڕن، هەر لە تاجیکستان و ئەفغانستان و ئازەربایجان تا دەگایە فارسستان، تەنانەت بەقەد نیوەی رۆژهەڵات ئاهەنگی نەورۆز سازکرابن.
🔥دووم،
لەم شا-نەورۆزەدا، بەرنامەی فاشیزمی فارسی بۆ ئاسیمیلە (فارساندن)ی کوردی لە گۆڕ نا.
سەد ساڵ زیاترە فاشیزمی دەوڵەتی فارس بەرنامە و کارنامە و پرۆژەی فارساندنی کوردی پیادە کردووە. لەدوای لورستان، سەرکەوتوو ترین پرۆژەی فارساندن لە ئیلامی پایتەختی دێرینی شارستانییەتی کوردستان بووە. لانی کەم تا سێ دەیە لەمەوبەر، ئیلامییەکان بەتەواوی لەناو کەلتور و ناسنامەی فارسیدا ئەسڵ و بنەچەی خۆیان ون کردبوو.
شا-نەورۆز ئەم هەوڵ و سەرکەوتنانەی سەد ساڵەی فاشیزمی فارسی بۆ هەمیشە لەباربرد.
بۆ یەکەمجار لە مێژوودا، ئەمساڵ ئیلام و شار و شاۆرچکەکانی پایتەختی نەورۆزی کوردستان بوون.
دیمەنەکان، پەیامەکان، سروودەکان، پۆشاکەکان، سیمبۆلەکان، چالاکییەکانی شا-نەورۆزەکانی ئیلام، نەک هەر پەیامی کوردبوون و کوردستانی بوونی ئیلامییان رادەگەیاند، بەڵکو پەیامی ئامادەکاری ئیلامی بۆ رابەرایەتی کردنی شۆرشێک کە تێیدا بۆ هەمیشە کۆت و بەندی نەتەوەیەکی ژێردەستەی مەزڵوم دەپچڕێن.
🔥سێیەم،
لەم شا-نەورۆزەدا فەرهەنگی هەرە باڵای نەتەوەیەک دەبینرا.
لەم ٢٠٠ ئاهەنگە خۆرسکەی رۆژهەڵاتدا، لانی کەم ملیۆنێک شاژنی زاگرۆس تێیدا بەشدار بوون. جگە لەبەرگی ئاڵ و واڵای کوردی، ژمارەیەکی هێجگار زۆر شاژنەکانی زاگرۆس بە جل و بەرگی گەریلا و پێشمەرگە خاوەندارێتییان لە نەورۆز و چارەنووس و ناسنامەی نەتەوەیەکەیان دەکرد.
سەرنجراکێشترین دیوی ئەم شا-نەورۆزانە، کە جێگای سەرنجی زۆربەی چاودێران و رێکخراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی بوو، ئەوە بوو، لە سەرتاپای ئەو ٢٠٠ ئاهەنگانە و لە سەرجەم شاژنی بەشداربووی کورد، تاکە رووداوێک تۆمار نەکراوە کە شاژنێکی زاگرۆسی لەم شانەورۆزانەدا رووبەڕووی گێچەڵی جنسی بووبێتەوە. هەر ئەوەنا، لەسەرجەم ئەو ئاهەنگانەدا، تاکە شەڕ و گرژییەکی ئاهەنگێڕان تێبینی نەکراوە.
ئەم حاڵەتە لەکەم کۆمەڵگادا بەدیدەکرێت، تەنانەت بە کۆمەڵگا پێشکەوتووە ئەوروپییەکان و تەنانەت وڵاتێکی بە دسپلینی وەک یابانیش. بایەخی ئەمە لەوەدایە، کە شا-نەورۆزەکانی رۆژهەڵات، بێ هیچ چاودێرییەک، پاسەوانێک، رێکخستنێک و ئاساییشێک خۆرسکانە ئەنجام دراون.
ئەگەر ناونیشانێک بۆ ئەم دیوە پرشنگدارەی شا-نەورۆزی رۆژهەڵات دابنرێت، دەکرێت ناونیشانی فەرهەنگی باڵا بێت.
بەڵێ رۆژهەڵاتییەکان خاوەنی فەرهەنگێکی باڵان، کە تێیدا، کوردستانییەکان، بە ژن و پیاوەوە لە پلەیەکی هەرە باڵای مرۆڤبووندان، ئەمەش سەرەتای رزگاربوون و سەربەخۆییە.
ئێستا مرۆڤ بەئاسانی دەتوانێت بڵێت، ئەوەی داگیرکەری تورکی-فارسی-عەڕەبی وەک کیانێکی ژێردەستە بەدەستییەوە مابێت، تەنها باشورە.
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی