عەلی شەریعەتی دەڵێت : ” پرسیارم لە هاوڕێکەم کرد : بۆچی کەڵە شێرەکەتان بەیانیان ناخوێنێ یان ( ناقوقێنێ ) ؟ لە وەڵامدا وتی : دراوسێکان بەردەوام گلەیییان هەبو ، بەیانیان زو خەبەری دەکردنەوە ، بۆیە سەرمان بڕی!
لێرەوە تێگەیشتم بە درێژایی مێژوو هەر کەسێک بیەوێت خەڵکی لە خەو بەئاگا بهێنێتەوە ، هەمیشە کەسێک هەیە بیەوێت سەری بڕێ . لە ژیانی ئێمەدا خەڵک بەردەوام باسی مریشک دەکەن ، کەس باسی کەڵەشێر ناکات . زیاتر بیر لە تێر کردنی گەدەیان دەکەنەوە ، نەک بە ئاگاهاتنەوەی عەقڵ و بیرکردنەوە “ .
لەم دیالۆگە کورتەدا کەڵەشێر تەنها پەلەوەرێکی ناو کۆختەی لادێکان نیە ، بەیانیان بەدەنگە زوڵاڵەکەی بخوێنێ ، لەگەڵ تاریک و ڕوندا دانیشتوانی ئاوایی لە خەو هەڵسێنێ بۆ سەر کارەکانیان ، بەڵکو کەڵەشێر لێرەدا سیمبولی پەیوەندیەکی ئەزەلیە لە نێوان ئاگایی و دەسەڵات ، تاریکی و ڕوناکی ، بانگەوازو بێدەنگی ، لە نێوان سەرەتاو کۆتایدا . هەروەها تاریکی بەتەنها نەبونی ڕوناکی نیە ، بە قەد ئەوەی ئامادەییەکی چڕی ترسە ، لەم دیالێکتیکەدا تاریکی لە زۆنی پاسەوانی هێزێکدا خۆی مەڵاس داوە بوار بە هیچ پرسیارێک نادات ، تەنانەت بە چرپەش ، چونکە دڵنیایە دواجار هەر پرسیارە کورەی هەنگی ئاگامەندی فو پێدادەکاو دەجوڵێنێ ، لە مینبەری حەقیقەتەوە بانگەواز دەکات ؛ بەسە ئیتر دەست هەڵگرن ، تاریکی لەسەر تەوقیتی خەوی ئێوە سنوری ئیمپراتۆریەتەکەی داڕشتوە ، ئێوە دەزانن شەو قەدەرێکی ئەبەدی نیە ، هەر کەسێک جورئەت بکات ، دەتوانێ سروشتی سیستەمی بێدەنگی تێک بشکێنێ ، تەنانەت چرپەیەک بەسە بۆ دەنگدانەوە ، تاڵێک گزنگی خۆر بەسە بۆ مژدەی ڕۆژێکی نوێ .
هەرهاوارێک بۆ بەئاگا هێنانەوە ، بەدرێژایی مێژو ، خاوەنەکەی توشی هەڕەشەو مەترسی سەر پەڕاندن کردوە ، چونکە لەو کاتەوە مرۆڤ دەسەڵاتی وەک ئامرازی خۆ سەپاندن دۆزیوەتەوە ، ستەمکاران قاعیدەیەکی پتەوی لە زێڕ هەڵکێشاویان داهێناوە ، هەر دەنگێک کۆمەڵگا بە ئاگا بێنێتەوە ڕاستەوخۆ دژی دەسەڵاتدارانە ، بۆیە دەسەڵاتداران هەمیشە ترسی ڕاستەقینەیان لە بە خەبەرەکانە ، یان ئاگا مەندەکانە ، نەک خەوتوەکان ، تەنانەت لە برسیەکانیش ئەوەندە ناترسن ، چونکە زۆرجار برسیەکان بە ئەستوکێک هەڵدەخەڵەتێن ، یان وەکو مارکس تیۆریزەی کردوە : ” ئەوە برسیەکان نین شۆڕش بەرپا دەکەن ، بەڵکو ئەوانەن هۆشیاریان لە مەڕ هۆکارگەلی برسیەتی هەیە “. هۆشیارو بە ئاگاکان خۆیان لەسەر چرکە ژمێری ئازادی و خەونی دادپەروەری ڕێکخستوە ، چەپەرەکانی سەوداو مامەڵەیان خستۆتە ژێر پێیان و زۆر دەمێکە تێیان پەڕاندوە .
لێرەوە کەڵەشێر لە پەلەوەرێکی گوند نشینەوە ، لە کۆختەکەی دێتە دەرەوەو بەسەر قوچەکەکانی ڕەمزیەتەوە ، بازدەداتە ناو فەلسەفەو مێژوی بیرکردنەوە ، سوکرات کەڵەشێرێک بو ، بە قوقە قوقی پرسیارەکانی ، خەوی لە هەمو دەوڵەتشاری ئەسینا زڕاندبو ، کاتێکیش بەسەریاندا سەپاندیان ، بێ دودڵی پیاڵە ژەهرەکەی نۆشی ، ئیبن ڕوشدیان نەفی کردو کتێبەکانیان سوتاند ، چونکە خەوخۆشەکانی حەرەم سەرای سوڵتانی بەئاگا دێنایەوە ، حەلاجیان بە خاچی بیروباوەڕەوە پارچە پارچەکرد کاتێک هاواری کردو دەیگوت ( آنا الحق ) ، کاتێکیش گالیلۆ بوێری ڕاستکرنەوەی هەڵە کوشندەکەی گەردونی ڕاگەیاند ” چیتر زەوی سەنتەری گەردون نیە “ پێش ناوەندە زانستیەکان و گەردون ناسان ، قەشەو کەنیسەکان هاواریان لێ هەڵساو دەرگای زیندانیان بۆ خستە سەر پشت . جیل دولوز بە ” تێکدەری سیستەم “ تاوانبارکرا ، کاتێک هاواری دەکرد پێویستە عەقڵ باز بدات نەک وەکو کیسەڵ ڕێبکات . عبدوالرحمن کەواکبی ژەهرخواردکرا کاتێک دەیویست پێمان بڵێ :” ستەم و زۆرداری سێبەر نیە بە دوای چارەنوسەوە ، بەڵکو کابوسە کابوس “. مەنگوڕی دوای گەڕانەوەی لە گەشتی مەریخ ، بەحەسرەتی ئامێزی گۆڕ مریەم ، لە غەریبی سەری نایەوە ، سپینۆزا و فەرەج فۆدە و گرامشی و سهروردی و حسين مروة ، ئەحمد موختارجاف ، عبدوالخالق مەعروف و عەبدوالستار تاهیر شەریف تادەگاتە سۆرانی مامە حەمەو کاوە گەرمیانی و … دەیان و بگرە هەزاران دەنگی دلێرو زوڵاڵی تر .
هەرگیز کەڵەشێر لەسەر بانگخوێنی و قوقاندن سەری ناپەڕێت ، بەڵکو هەمیشە لەسەر کاتی قوقاندن و پەیامی بانگخوێنیەکەی ، واتا خەبەرکردنەوەی ئاوایی ، ڕوبەڕوی مەترسی ومل پەڕاندنی دەکاتەوە ، چونکە لە دیدی دەسەڵاتداران ئەمە گەورەترین تاوانە ، ئاواییەک لە خەو هەڵسێنی و بە ئاگا بێنیەوە ، لە کاتێکدا ئەمان سیستەمەکەیان لەسەر سڕکردنی ئاگامەندی و سامفۆنیای پرخەو ، باوێشکی بەکۆمەڵ ڕێکخستوە ، دەسەڵاتداران دەیانەوێت کۆمەڵگا وەکو کێڵگەی پەلەوەری مریشک ، هێلکەیان بۆ بکاو جوچکەیان بۆ بەرهەم بێنێ و سکیان تێربکا ، بەڵام هەرگیز دەنگ هەڵنەبڕێ ، هیچ جۆرە داواکاریەک بەرز نەکاتەوە ، فێر نەبێت بڵێ : نەخێر . بۆ ئەو مەبەستە مێدیایەکی زەبەلاحیان خستۆتە کار، بۆئەوەی بانگەوازی هەستانەوە وەربگێڕن بۆ سەر زمانی لایە لایەی درۆزنانە ، تا ئازارەکانی کۆمەڵگا بلاوێنێتەوە ، بیانخاتە دۆخی خەوی قورسی موگناتیسی ، لێرەوە تەنها دەسەڵاتدارانی ستەمکارنین ، چەقۆ لە کەڵەشێرەکان دەسون ، خودی کۆمەڵگاش کێشەیە ، کاتێک لە ناو پارادۆکسی هاوکێشەیەکی عەنتیکەدا ، ڕاهێنراوە لەسەر خەوی خۆش ، بۆیە بەردەوام پێویستی بە تاریکی و لاواندنەوەیە ، نەک بانگەوازی بەئاگاهێنانەوە ، یان دەنگێک بە گوێیدا بچرپێنێ و بیری بخاتەوە : ژێر بەتانی و ناو پێخەفی خەوە قوڵەکەت ، جۆرێکی ترە لە زیندانی ئارەزو مەندانە ، باشترە هەرچی زوە لە خەو ڕاپەڕی و بە جێی بهێڵی .
لە کۆتایدا سیستەمە سیاسیە هاوچەرخەکان ، چیتر پێویستیان بە مل پەڕاندنی کەڵەشێرەکان نیە ، بەڵکو لە ئێستادا دەرفەتی ژیانیان بە باشترین شێوە بۆ دەڕەخسێنن ، لەبەرامبەر بێدەنگیاندا ، یان ڕاستتر بڵێم ، لەبەرامبەر فرۆشتنی دەنگیاندا ، ئەوەتا دایان دەمەزرێنن ، وەزیفەو موچەیان بۆ دەبڕنەوە ، پلەو پۆستیان بەسەردا دابەشدەکەن ، لەقەبی قەبەی زانستی و ئەکادیمیان پێدەبەخشن ، شاشەو مینبەری مێدیایی زەبەلاحیان دەخەنە بەردەست ، ئەوانیش لەبری ڕاچڵەکاندن و بەئاگاهێنانەوەی ئاوایی ، لایەلایەی خەوی سەرتاسەری ، لەسەر ڕیتمێکی ئامادەکراو بە تۆنێکی ڕێکخراو دەچڕن ، لێرەوە ڕۆشنبیرو بیرمەند مێدیاکارو ئەکادیمی و سیاسی ، لە کەڵەشێرەوە دەبن بە مریشکی ئومەهات ، ئەوەی پێداگریش بکات لەسەر ئەرکە سروشتیە ئەخلاقیەکەی ، ناڕازی بێ و ئازایانە هەر بقوقێنێ ، لە هەمو ڕویەکەوە پەلاماری دەدەن ، وێنەکەی ناشیرین دەکەن بە تۆمەتی ناڕەوا ، تەڵەی هەواڵگری نا ئەخلاقی بۆ دەنێنەوە ، مەدالیای خیانەت و جاسوسی بە گەردندا هەڵدەواسن ، لە هێڵی پێشەوەی بەرگریەوە فڕێی دەدەنە ناو تابوری پێنجەم ، لە ڕوی کۆمەڵایەتیەوە نابوتی دەکەن ، تا دەگاتە زیندان و ڕاونان و کوشتن . بۆ ئەوەی دەنگ و ڕەنگی وەک چۆن لای دەسەڵاتداران نەفرەت لێکراوە ، ئاوهاش لە ناو کۆمەڵگا و لاپەڕەکانی مێژودا بێزراو نەخوازراوبێت .
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی