فوئاد سدیق

  نەتەوەی كورد لە دێرینترین خاكی مرۆڤایەتیدا چاوی هەڵهێناوە، لەو زەوییەی كە لانكەی شارستانییەتی سۆمەر و میزۆپۆتامیا بووە. بەڵام ئەم ڕەچەڵەكە قووڵە، بە پێچەوانەوە، بووەتە پەردەپۆشی واقیعێكی تاڵ: مێژووی نووسراوەی ئێمە نەك بە ناوی گەورەیی و یەكێتی، بەڵكو بە چرپەی بەردەوامی براكوژی و خۆخۆری ناسراوە. ئەمە تەنها ڕووداوێكی ڕابردوو نییە، بەڵكو بووەتە كێشەیەكی فەلسەفیی گەورە و هەڵپەسێردراو، چۆن نەتەوەیەك لە بەرزترین پلەی شارستانییەتییەوە دەگاتە ئەو خاڵەی كە ناچارە خودی خۆی بە دۆخی ناكۆكی و خیانەت پێناسە بكات؟
  ئەم دووبارەبوونەوەیەی خیانەت لە ماوەی هەزار ساڵی ڕابردوودا، نیشانەی تەنها هەڵەیەكی ئەخلاقیی تاكەكەسی نییە، بەڵكو شكستێكی قووڵی سیستەمی بیركردنەوەی نەتەوەییە. ئەو قەوانەی دەڵێت كورد نەتەوەیەكی ناكۆكە، ئەوەندە دووبارە كراوەتەوە تا بووەتە ڕاستییەكی بەرهەمهێنراو و چوارچێوەیەكی تەواوی بیركردنەوە، نەك تەنها وەسواسێكی مێژوویی. فەلسەفە لێرەدا ڕەتیدەكاتەوە ئەمە قەدەری ڕەها بێت، بەڵكو داوای هەڵكۆڵینێكی ڕیشەیی دەكات بۆ دۆزینەوەی ئەو ساتەی بیرۆكەی خیانەت وەك پێویستییەكی مێژوویی لە ناخی خودی كورددا چێنرا.
   لەم خاڵەوە دەبێت لە بواری مێژوو و كۆمەڵناسییەوە تێ بگەین كە خیانەت چۆن بوو بە بەشێك لە ڕێسای مانەوە. كوردستان لە سەردەمی میرنشینەكاندا بە سیستەمی هێزی پەرشوبڵاو بەڕێوە دەچوو، تێیدا شوناس بە دەوری بەرژەوەندییەكانی خانەوادەیی و ناوچەیی دەسووڕایەوە. لە غیابی دەوڵەتێكی گشتگیر، ناكۆكی ناوخۆیی و براكوژی بووە ڕێگەی سەرەكی بۆ مانەوەی دەسەڵاتی میرەكان. داگیركەران زۆر زیرەكانە ئەم پەرشوبڵاوییەیان بەكارهێنا، ئەوان تەنها خاكیان داگیر نەكرد، بەڵكو چوونە ناو ناخ و بیركردنەوەی نەتەوەییمانەوە. لێرەدا، مۆدێلی خیانەت بوو بە مۆدێلی بەڕێوەبردنی ژێردەستە. هێزی باڵادەست بەردەوام بە بەكارهێنانی دەسەڵات، پارە یان پێگەی كۆمەڵایەتی، ژێرخانی كۆمەڵایەتییان بە جۆرێك ڕێكخست كە هەڵبژاردنی خیانەت نەك وەك هەڵەیەكی ئەخلاقی، بەڵكو وەك ڕێگەیەكی ئاسان بۆ گەیشتن بە بەرژەوەندیی كاتی تەماشا بكرێت.
  بەڵام پرسیاری دەروونی قووڵتر ئەوەیە: بۆچی ئەم خولە نەتەوەییە ڕیشەكێش ناكرێت؟ هۆكارەكە دەگەڕێتەوە بۆ برینی بەردەوامی كۆمەڵایەتی (تراوما). بە درێژایی مێژوو، هەموو هەوڵێك بۆ یەكبوون بەهۆی خیانەتی نێوخۆییەوە تێكچووە. ئەمە وایكردووە كە خودی نەتەوەیی بە شێوەیەكی بێئاگایانە (لاشعوری) چاوەڕێی خیانەت بكات. دۆخی پێشبینیی شكست دەبێتە هۆی بەرهەمهێنانی شكستی نوێ. ئەمەش متمانەی نێوان تاكەكان دەڕووخێنێت و دەبێتە هۆی دروستبوونی هەستێكی قووڵی پووچی نەتەوەیی (نێهلیزم). تاكی كورد لە ناخی خۆیدا دەگاتە ئەو ئەنجامەی كە هەموو پڕۆژەیەكی نەتەوەیی بێهودەیە، چونكە لە كۆتاییدا بە خیانەت كۆتایی دێت. ئەم پووچییە وای لێ دەكات گرنگی بە بەرنامەی گشتی و دوورمەودا نەدات و تەنها سەرنج بخاتە سەر بەرژەوەندیی كاتی و تاكەكەسی. ئەوەی ئێمە بە خیانەت ناوی دەبەین، لە ڕاستیدا تەنها ڕەنگدانەوەی هەوڵدانی تاكە بۆ ڕزگاربوون لەو پووچییە بە ڕێگەیەكی تاكڕەوانە.
  لە پاڵ ئەمەدا، مێكانیزمی بەرگریی دەروونی وا دەكات بەردەوام خیانەتەكە بە دیاردەیەكی دەرەكی بزانین و پاساو بۆ شكستەكانمان دروست بكەین (وەك: ئەو هۆكارەكە بوو، من نیم). ئەم خۆدزینەوەیە لە بەرپرسیارێتی، ڕێگە نادات نەتەوەكە لە ڕووی دەروونییەوە پێبگات و وانەیەكی قووڵ لە مێژوو وەربگرێت. ئەمەیە هۆكاری سەرەكی كە لە ماوەی هەزار ساڵدا نەمانتوانیوە بەرنامەیەكی تۆكمە بۆ ڕێگریكردن لە خیانەت دابنێین.
  بەرنامەی تۆكمە بۆ ڕێگریكردن لە خیانەت، بە بڕیاری ئەخلاقی نابێت، بەڵكو بە بونیادنانی دامەزراوەی تۆكمە و دەسەڵاتێكی ناوەندی نەتەوەیی پتەو دەبێت. ئەم دامەزراوەیە دەبێت ئەوەندە بەهێز بێت كە باجی خیانەت لە هەر قازانجێكی كاتی و تاكەكەسی زۆر گەورەتر بێت. بەڵام گرنگترین خاڵ چاككردنەوەی برینی نێوخۆییە. ئەمە پێویستی بە گەڕانەوەی متمانە هەیە، كە تەنها لە ڕێگەی ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستگۆیانە لەگەڵ مێژوودا و قبووڵكردنی هەڵەكانی ڕابردوو دەكرێت. ئەم پڕۆسەی چاكبوونەوە دەروونییە، هێواشە، بەڵام توانای ئەوەی هەیە ئەو هەستە پووچە (نێهلیزمییە) لەناو ببات و ببێتە بنەمای متمانەیەكی نوێ بۆ پڕۆژەیەكی سیاسی و نەتەوەیی درێژخایەن. تەنها كاتێك خودی نەتەوەیی لە شڵەژان و پەرشوبڵاوی دێتە دەرەوە و دەگاتە یەكگرتوویی بیركردنەوە، دەتوانێت ئەم قەیرانە قووڵەی بوون تێپەڕێنێت.

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی