ساتیع حوسری بەسەرهاتێكی سەرنج راكێش پر لە ئەزموون دەربارەی شكستپێهێنانی هەوڵێكی تۆفیق وەهبی بۆ بەكارهێنانی ئەلفوبێی لاتینی وەك رێنوسی كوردی دەگێڕێتەوە.
كێشەكەی حوسری و وەهبی چی بوو؟
دوای بریاری خوێندنی كوردی لە دەیەی سییەكانی سەدەی رابردوو، تۆفیق وەهبی یەكێك دەبێت لەوانەی ئەركی نوسینی كتێبە مەنهەجییەكانی پێدەسپێردرێت. وەهبی پێی وابوو ئەلفوبێی لاتینی گونجاوترە بۆ زمانی كوردی تا ئەلفوبێی عەرەبی و كوردانی باكوریش هەمان ئەلفوبێ بەكار دێنن و ئەمەش كارئاسانی بۆ زمانی یەكگروتت كوردی دەكات.
حوسریش، هەروەك لە كتێبەكەیدا دەگێڕێتەوە، پێی وابوو، دەبێت كورد لەدوارۆژدا تەعریب بكرێن و هەنگاوی یەكەمیش بۆ تەعریبكردن فێربوونی زمان و ئاوێتەبوونیاینە لەناو رۆشنبیری و كەلتوری عەرەبیدا. ئەگەر كورد ئەلفوبێی لاتینی بەكار بهێنێت پرۆژەی بەعەرەبكردنی كورد شكست دێنێت و مەترسی جیابوونەوەی كوردستانیش لە عێڕاق زیاتر دەبێت.
پلانەكەی حوسری چی بوو بۆ شكستپێهێنانی وەهبی؟
حوسری دوای ئەوەی لەبەردەم هەوڵ و پێداگریی وەهبیدا شكستدێنێت، پەنا بۆ كارتی دین دەبات بۆ شكستپێهێنانی پرۆژەكەی وەهبی. لە یاداوەرییەكەیدا دەڵێت نامەیەكم بۆ زۆربەی شێخ و مەلا كاریگەرەكانی كورد نارد و لەنامەكەدا نوسیم كە تۆفیق وەهبی دژە دین و ماسۆنییە و دەیەوێت ئەلفوبێی قورئان بگۆڕێت بە ئەلفوبێی كافران و كورد لە ئیسلام داببڕێت.
ئایا پلانەكەی حوسری سەریگرت؟
حوسری دەڵێت لە خوتبەی جومعەدا زۆربەی مەلاكان پەیامەكەی منییان گەیاند و هێرشیان كردە سەر وەهبی و وەك كافر و ماسۆنی و دژە دین كەدەیەوێت كورد لە دین وەربگێڕێت وەسفییان كرد و نامەشییان بۆ وەزیر نارد كە كورد ئەلف و بێی لاتینی ناوێت. ناچار وەزیر و پاشەكشەی كرد و ئەلفوبێی عەرەبی بۆ كتێبە مەنهەجییەكانی كوردی سەپێنرا.
بەڵام وەهبی یان حوسری ماسۆنی و دژە دین بوون؟
با گریمانەی ئەوە بكەین ماسۆنییەت هەیە و وەك دەڵێن كەسێكی ماسۆنی دەكاتە حوكمڕان و هەمەكارەی وڵاتەكان، ئەوا لەو حاڵەتەدا حوسری ماسۆنییە نەك وەهبی.
حوسری عێڕاقی نەبوو و بەرەگەز سوری بوو، بەڵام لە عێڕاقدا هەمەكارەبوو و ئەندازیاری پەروەردە و یاسا و عەقیدەی سوپای عێڕاقی و لای مەلیك فەیسەلیش لە زۆربەی وەزیر و سەرەكوەزیرەكان لەپێشتر بوو.
حوسری بەرەگەز ئیسلام بوو بەڵام كەسێكی نادینی و زیاتر مەیلی لائیكبون و مولحید بوونی هەبوو نەك عەلمانی بوون. كتێبە مەنهەجییەكانی ئەو لەسەر خواستی مەلیك بۆ قوتابخانەكانی عێراق نوسیبوونی هیچ چەمكێكی لە بابەتی "قورئان، محەمەد، كەعبە، حەدیس، هتد) تێدا نەبوو.
حوسری كوردەكانی خەڵەتاند
حوسری لەپێناو شكستی پرۆژەیەكی نەتەوەیی كوردیدا، كارتی دینی بەكار هێنا و تۆمەتی كافری و ماسۆنییەتی دایە پاڵ وەهبی، لەكاتێكدا خودی حوسری نەك وەهبی، هەردوو سیفەتەكەی تێدابوو، بەڵام ئەو توانی مەلا و شێخەكانی كورد بەو كارتە بخەڵەتێنێ.
سەدەیەك لە خەڵەتاندنی بەردەوام
مێژووی پەیوەندییەكانی كورد و عێڕاق مێژووی خەڵەتاندنی كورد بووە. حوسرییەكانی بەغدا هەمیشە پەیامی خەڵەتێنەرانەیان بۆ كوردستان ناردووە و لە كوردستانیش بەردەوام گروپێك هەبوون و هەن بەو پەیامانەی بەغدا بخەڵەتێن. هەرسەردەمەی مۆدێلێك و پەیامێكی خەڵەتاندن و هەرسەردەمەش گروپێكی كوردی ئامادەیە كار لەسەر ئەو پەیام و مۆدێلە بكات، جا ئەو گرروپە سەرەتا مەلاكان و دواتر ئاغا و موڵكدارەكان و ئنجا ماركسییەكان و دوای ئەوانیش جاش و موستەشارەكان و ئێستاش ئەوانەن كە پەیامی كۆتایی دەوڵەتی نەتەوە دەگەیەنن و كوردبوون و كوردستانی بوون هاوتا دەكەن بە تائیفییەت و فاشیزم.
وێنەی هاوپێچ؛ مەلیك مەحمود و تۆفیق وەهبی
ئارام رەفعەت
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی