فه‌رمان سادق

هەرێمی كوردستان و دەستووری عێراق
ئەو دەستوورەی عێراقییەكان و بە كوردیشەوە دەنگی بۆ داوە، نە بە دڵی كوردە، نە بە دڵی عەرەب بە شیعەو سوننە. تا ئێستا هیچ شتێك نەزانراوە كە ئەو دەستوورە چۆن نووسرا، دەكرا مافی زیاتری تێدا جێگیر بكرێت یان نا؟ بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا زیاتر لە 50 مادەی دەستووری هەن كە تێیدا ئاماژە بە مافەكانی كورد دراوە، لێرەدا دەبێت ئەوە لە سەركردایەتی هەرێمی كوردستان بپرسین لە ماوەی 15 ساڵی رابردوو چیان كردووە بۆ جێبەجێ كردنی ئەو مادانە؟

ئەگەر سەرنج لە كتێبی ساڵەكەم لە عێراق بدەین كە پۆڵ برێمەر حاكمی مەدەنی ئەمەریكی لە عێراق، نووسیویەتی، لە بەشێكدا پێوەند بە كوردو سەردانی شاندی كوردستانی بۆ بەغدا، دەڵێ، ترسی ئەوەم هەبوو داوای كەركوك بكەن، بەڵام ئەوان داوای پارەیان كرد.

ئەو قسەیەی برێمە ركە ئێمە بە پێكەنینەوە باسی دەكەین، هی ئەوەیە هەڵوەستەی زۆری لەسەر بكرێت،  ئەگەر وردیش سەرنج بدەین ئەو سیاسەتە لای سەركردایەتی كورد بەردەوامی پێدراوەو تا ئێستاش كە دەچنە بەغدا هەر بۆ پارە دەچن.

بەڵگەی روونی ئەوەی بۆ پارە دەچنە بەغدا لە چەندین خاڵ دەتوانین ئاماژەی پێ بدەین، پێوەند بە دەستوور، دوای حوكمی راگوزەرو حاكمی مەدەنی، لە چوار خولی پەرلەمانی و حكومەتی عێراق، لە كام كابینەدا مەرجی سەركردایەتی كورد جێبەجێ كردنی مادەكانی دەستوور بووە؟ با ئەوانەی سەركردایەتی هەرێمی كوردستانیان كردووە با بێن گفتوگۆیەكی هێمنانە لەگەڵ میلەتی خۆیان بكەن و بیسەلمێنن، كە دڵنیام ناتوانن یەك خاڵ بسەلمێنن جگە لە گوتارێكی سواوی میدیایی نەبێت.

لە نێوان ستراتیژ و بەرژەوەندیدا
پێناسی ستراتیژ لەلایەن زۆرێك لە زاناو بیرمەندان كراوەو هەموویان كۆكن لەسەر ئەوەی رێكارێكە بۆ گەیشتن بە ئامانجێك، مێژووی ئەم چەمكەش هاوشێوەی مێژووی سەدان چەمكی تر بۆ سەردەمی یۆنانییەكان دەگەڕێتەوە.

 ستراتیژ لە (strato) وەرگیراوە بە مانای سوپا دێت، ستراتیژ بە مانای هونەری سەركردایەتی كردن دێت. لیدل هارت دەڵێ، ستراتیژ رێگایەكە هێزی سەربازی تێیدا بەكار دەهێنرێت بۆ بەدەستهێنانی ئامانجێكی سیاسی.

ئەگەر لەوە بڕوانین تێدەگەین كە سەركردایەتی سیاسی كوردستان هیچ ستراتیژێكیان نیە، هیچ ئامانجێكی سیاسییشیان نیە تا پلان و بەرنامەی بۆ دابڕێژن، ئەوەی هەیە بەرژەوەندی كەسی و بنەماڵەیی و حزبیە.

دەسەڵاتدارانی بەغدا لەو كاتەی لە لاوازترین دۆخ بوون دوای 2003 تا ترۆپكی بەهێز بوون، سازشێكی ئەوتۆیان لەسەر مافەكانی كورد نەكرد، چونكە تیمی بەرانبەری، تیمێكی لاوازی بێ بەرنامەی نەتەوەیی بوو، تیمێك بوو تەنیا گیرفانی خۆیانیان دەبینی نەك ئایندەی میلەتێك، ئەوان لە تیمی كۆمپانیایەكی بەرژەوەندخواز دەچوون، ئەمەش وایكرد ئەو مادانەی لە دەستووردا باسی مافەكانی كورد دەكات تۆزی لەسەر بنیشێت و تەرجەمە نەكرێن بۆ لە قالبدانیان لە چوارچێوەیەكی قانونی، نەك هەر ئەو مادانە بەڵكو مادەكانی تریش كە كۆڵەكەی عێراقێكی فیدڕاڵ بە مانای فیدڕاڵ كە لە دەستووردا هاتووە، ئەوانیش نەكران بە قانون، كۆی ئەمانە هۆكاری سەرەكین لە كەڵەكە بوونی كێشەكانی نێوان هەولێرو بەغدا، كێشەكانی ناوخۆی عێراق لەنێوان سوننەو شیعەو پێكهاتەكانی تریش.

كێشەكانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ بەغدا، لە ئێستادا گەیشتووەتە ئاستێكی زۆر نزم و بێ بەها لە دیوە نەتەوەییەكەی، ئەویش مووچەی فەرمانبەران! ئێستا دەسەڵاتدارانی كورد لەبیریان چووە كە ئێمە كێشەی خاكمان لەگەڵ بەغدا هەیە، كێشەی بەشدار لە بڕیاری سیاسی، كێشەی بەشدار لە بڕیاری ئابووری.

ئێستا شاندەكانی دەچنە بەغدا باسی جێبەجێكردنی مادەی 140 ناكەن كە تەواوی كێشەكانی ئێمەی لەگەڵ بەغدا لەوێوە چارەسەر دەبێت، تەنانەت ئاسانكاری زۆریش دەكات بۆ پرسی جیابوونەوەو دەستنیشانكردنی سنوور، ئەوانەی ئێستا دەچن باسی هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەكانی رژێمی بەعس ناكەن، بەڵكو باسی موچە دەكەن!

ئەگەر سەرنج لەسەر موچە بدەین، دیوەكەی تر شكستێكی زۆر گەورەو بێ ئابووڕی بنەماڵەو حزبە دەسەڵاتدارەكانی هەرێمی كوردستانت بۆ دەردەكەوێت، دەسەڵاتێك دوای 28 ساڵ لە حوكمڕانی، حكومەتەكەی رەسیدی یەك ساڵ دابینكردنی موچەی فەرمانبەرەكانی نەبێت، كەچی دوو حزبی دەسەڵاتدار رەسیدی سەد ساڵ ژیانیان هەیە.
لەم ماوەی رابردوو پەرلەمانتارێكی هاوڕێم لە باسی كەركوك دوای 2003، بۆی گێڕامەوە كە سەرۆك هۆزە عەرەبەكانی شارەكە ئەوانەی بە عەشرە ئالاف ناسراون و بەعس سەپاندبوونی بەسەر شارەكە، دوای 2003 خۆیان سەردانی پارتی و یەكێتییان كردووە كە پارەیان پێ بدەن ئامادەن شارەكە چۆڵ بكەن، دواتر پارتی و یەكێتی بۆیان دەركەوتووە پڕۆسەكە پێویستی بە 70 ملیۆن دۆلارە، لەنێوان خۆیان رێكدەكەون كە هەر لایەنێك 35 ملیۆن بدات، دۆخی ئێستای كەركووك پێمان دەڵێ شارەكەیان بۆ پارە فرۆشت، نەك وەك جووەكان، وڵاتێكیان بە پارە لە فەڵەستینییەكان كڕی!

هەموو ئەوانە پێمان دەڵێ، ئەوەی ئیسڕائیلی كردە دەوڵەت، ستراتیژ بوو پاش دەستنیشانكردنی ئامانج و ئامادە بوون بۆ قوربانی بە ماڵ و گیان، دیوەكەی تریش پەیوەند بە خۆمان پێمان دەڵێ، هەموو ئەوەی لەدوای ئەو دەرفەتە زێڕینەی پاش رووخانی رژێمی بەعس هاتە پێشەوە، ئەوانەی نوێنەرایەتی كورد لە باشووری كوردستان دەكەن، مافی میلەتێكیان بۆ بەرژەوەندی گیرفان و بنەماڵە و حزبەكانیان فرۆشت.

فەرمان سادق

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی