زۆر لە سیاسەت مەدار و نوخبەی ڕۆشەنبیر و زۆرێكیش لە خەڵك شۆڕشی ١٤ی تەمووزیان بە گۆڕانكاریەكی ئەرێنی دەڕوانێ و هەندێكیش بە سەرەتای نەهامەتێكانی باشوری كوردستان و عێراق دەڕوانێتە ئەم ڕۆژە.
تێڕوانینی جیۆپۆلتیك لە سەر ١٤ی تەمووز بۆ كورد بە ڕای بەندە هیچ سوودێكی پێنەگەیاندین جگە لە نەهامەتی گۆڕینی دیموگرافی كوردستان نەبێ،تاكە گرفتی كورد لە گەڵ حكومەتەكانی مەملەكەتی عێراق كە وەك خاڵی یەكەم هەژمار دەكرێ بنیاتنانی كۆمپانیای نەوتی كەركوك بو كە بوە هۆ و بناغەی دەستپێكردنی شاڵاوی تەعریب و دواتر خانەقین و ناوچەكانی تری گرتەوە.
مەملەكەتی عێراق تا ١٩٢٨ لە سەدا سەد بە تەواوەتی گەرەنتی ئەوەی نەدرابویە كە ویلایەتی موصڵ ئەكەوێتە سەر خاكی عێراق هەر چەندە زۆر جار مس بیڵ متمانەی داوە بە شا فەصڵی یەكەم بەڵام لە ڕووی یاساییەوە واژوو نەكرابوو لە نێوان حكومەتی بەڕیتانیا و حكومەتی عێراق، بۆیە رەفتاری لە گەڵ دانیشتووی ناوچەكانی ویلاەتی موصڵ جیاوازی هەبوو تا سەربەخۆیی عێراق و دەرچونی لە ژێر چاودێری نێردراوی تایبەتی حكومەتی بەریتانیالە ساڵی ١٩٣٢.
لە دوای رۆخانی مەملەكەتی عێڕاق و بەو شێوە دڕندانە و تا ئەمڕۆ ئەم چوار چێوە سیاسیە بە هیچ جۆرێك ئاشتی سیاسی و ئاشتەوایی كۆمەڵایەتی تیایدا بە تەواوەتی سەقام گیر نەبوە و گۆڕانكارێكانی دوا بە دوای ١٤ی تەمووز هەمووی خوێناوی بووە تەنها یەك حاڵەت ئەویش ئینقلابی احمد حسن بكر بە سەر عبدالسلام عارف نەبێ.
سەبارەت بە كورد لە دوای حوكومڕانی مەلەكی شاڵاوەكانی تەعریب بەر فراوانتر بوو دژایەتی و پەیدانوونی شۆڤێنی نەتەوایەتی عەرەب دژی كورد زێدەتر ڕووی لە هەڵكشانكرد ناوچەی زێدەتر خرایە ژێر دەسەڵاتی بارێزگا عەرەبێكان وەك موصڵ و صلاح الدین و دیالی. بەڵكو لە ژێر سایەی حوكمی بەعس ناخۆشترین كاتی بەسەر برد شۆڤێنیەتی عەربی گەیشتە ئەوپەڕی دڕندەیی و دەرئەنجام گەورەترین جینۆسایدی بە سەر كورد هێنا لە ژێر حوكمی صدام و بەعسی عەرەبی وەك كیمابارانی هەڵبجەو ناوچەكانی بالیسان و قەڵاسێوكە و گەرماین و دواتر بادینان و بەوەش نەوەستایەوە پرۆسەكانی ئەنفالی یەك و دوو و سێی دەست پێكرد.
باردۆخی سیاسی كورد لە گەڵ هەموو حكوماتی عێراق تا ئەمڕۆ گۆڕانكاریەیك وەها ڕووینەداوە كە بە كاتی ئاڵتونی هەژمار بكەین و بڵێن كە كورد لە كۆتایدا كاتی پشوودانی لە شەڕ و ململانێ هاتوە و هەر چەندە تۆزقڵێك بارودۆخەكە ئەمڕۆ جیاوازترە لە رژێمەكانی پێشو، بەڵام هیچ ئاسۆیەك نابینی و رۆژ دوای ڕۆژ ئەمانیش ڕووكەكەی دیكە نیشاندەدەن بە تایبەت كە باسی جێبەجێكردنی مادەی ١٤٠ی دەستووری عێراق دەكەی.
لەوانەیە ئەگەر عێراق مەلەكی بوایە كێشەكانی كورد ڕووی نەكردە هەڵگرتنی چەك و ئەو هەموو نەهامەتی ودەربدەرییەی تووشنەبوایە، ئەوەی لای بەندە گرنگە عێراق مەلەكی بێ یا كۆماری ڕاست بێ یا چەپ، ئەوەیە كورد دەبێ واز لە لەتلەتكردنی یەكتر و شكاندی ناوماڵی خۆی بهێنێ و ئەوانەی كە هاندەری ناكۆكی و گەندەڵین جا هەر كەس و لایەنێك بێ دەبێ وەلابندرێن هەموو بە یەك دەنگ و یەك ڕەنگ و یەك دەست.. یەك داواكاری لە جیهان بكەین ئەویش ئێمە كوردین و یەك پارچەین قەد نابین بە چوار دەوڵەتی كوردستان ئەمڕۆ بێ یا سبەی هەر دەبێ سەر دەرهێنێ و ئاڵاكەی بەر هەموو كوردستانا بەرز و پیرۆز بكرێ.
شەپۆل عەسكەری
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی