حەمە رەشید

گەر كتێبی "بۆ مێژوو" لە نوسینی مەسعود بارزانی بەراورد بكرێ‌ بە كۆی ئەو ساڵانەی كەسێكی دەستڕۆیشتوو، دواتریش كەسی یەكەمی حیزبەكەی بووە، هەروەها بەراورد بكرێ‌ لەگەڵ ئەو ساڵانەی كە كەسی یەكەم‌و بڕیاردەری هەرە سەرەكی هەرێمی كوردستان‌و یەكەم گەمەكار بووە‌و رەئی یەكلاكەرەوەی لەسەر زۆربەی هەڕە زۆری رووداوەكانی كوردستاندا هەبووە، ئەوا كتێبێكە هەم بە ناوەرۆك كتێبێكی زۆر لاوازە ‌و لە ئاست رووداوەكاندا نیە، هەم لە راستییە مێژووییەكانیش لایداوە‌و رووداوەكانی وەك خۆی باس نەكردووە، بە تایبەتی ئەو كاتەی كە سەرۆكی هەریمی كوردستان بووە، بۆیە ئەو كتێبە شایانی ئەوەیە دوور لە كاریگەری‌و لایەنگیری حیزبایەتی، هەڵوەستەی لەسەر بكرێ‌‌و شەنوكەوی هەمو كەموكورتییەكانی بكرێ‌.

 لە كتێبی "بۆ مێژوو"دا بە ناقەست دونیایەك پرسی گرنگ‌و چارەنووسساز فەرامۆش كراوە، لەوانە شەڕی ناوخۆی كورد بە هەر سێ قۆناغەكەیەوە، ئیدی چی قۆناغەكانی شۆڕشی ئەیلول‌و شۆرشی نوێ‌ بێت، یا قۆناغی دوای دامەزراندنی حكومەتی هەرێمی كوردستان، تەنانەت بە وشەیەكیش ئاماژەی پێنەداوە، هەروەها لەم كتێبەدا بە هیچ شێوەیەك باس لە رووداوەكانی "خیانەتی" 31ی ئاب نەكراوە، تەنانەت وەك شانازی پێوەكردنیش خۆی لە قەرەینەداوە، ئەو شانازیكردنەی لە دەزگاكانی راگەیاندنی پارتییەوە ساڵانە‌و لە بۆنە جیاوازەكاندا باسی لێوەدەكرێ‌. ئەمە لەگەڵ ئەوەی گەر چی خودی نووسەر زیاد لە دوازدە ساڵ سەرۆكی هەرێم بووە، بەڵام باسی لەو ئاڵنگارییانە نەكردووە كە نەیانهێشتووە دەزگا نیشتمانییەكان یەكبگرنەوە یا خۆی مەبەستی نەبووە یەك بگرنەوە، لەگەڵ نەبوونی پەیوەندییەكی تەندروست لەگەڵ حیزب‌و لایەنەكانی كوردستان لەلایەك، لە لایەكی دی لەگەڵ حكومەتەكانی عێراق‌و ناوچەكە، بە تایبەتی راگرتنی باڵانسێك لە نێوان ئێران‌و توركیا‌و بونیاتنانی پەیوەندییەكی تۆكمە كە لەسەر بەرژەوەندییەكانی خەڵكی كوردستان بونیاتنرابێت‌و نەبوونی پەیوەندییەكی دروست لەگەڵ وڵاتانی دەرەوە، بە تایبەتی ئەوروپا‌و ئەمەریكا، ئەمە و چەندین چەندین پرسی گرنگی دیكە كە پەیوەندییەكی راستەوخۆ‌و چارەنوسسازیان بە خەڵكی كوردستانەوە هەیە، لەگەڵ هەمو ئەوانەشدا، ئەم كتێبە چەندین پرسی دیكەی وروژاندووە كە شایانی ئەوەن هەڵوەستەی جیدییان لەسەر بكرێ‌، ئەوەش كارێكە لەلایەكەوە زیاتر دەكەوێتە ئەستۆی ئەو كەسانەی بەشدارییەكی راستەوخۆیان لەگەڵ ئەو پرسانەدا هەبووە، لەلایەكی دی خەڵكانی شارەزا‌و پسپۆر تا لەو روانگەیەوە هەمو لایەنە تاریكەكانی ئەوە پرسە بۆ هەمو لایەك روون بێتەوە، سەرباری هەمو ئەوانەش لێرەدا وەك هاوڵاتییەك كە ئەو رووداوانە كاریگەری راستەوخۆی لەسەر من‌و یەك بەیەكی هاونیشتمانەكانم هەبووە‌و هەیە، بە ئەركی خۆمی دەزانم هەڵوەستەیەك لەسەر چەند بابەتێكی ئەو كتێبەدا بكەم.

سەرەتا دەمەوێت ئەو راستییە بڵێم كە كتێبەكە بە كوردییەكی پاراو نوسراوە ‌و بە خوێندەوەی ماندوو نابیت‌و كەمترین هەڵەی رێنووسی تیایە، بۆیە شایانی ئەوەیە دەست خۆشی لە نووسەرەكەی بكرێت.
زۆربەی بابەتەكانی ئەم كتێبە بۆ ئەوە نەنوسراوە تا تەمومژ لەسەر رووداوەكانی رابردووی نزیكی كوردستان بڕەوێنێتەوە كە خودی نووسەر یەكێك بووە لە كاراكتەرە هەرە سەرەكییەكانی ئەو رووداوانە، هێندەی ئەوەی دەیەوێت بە شێوەیەكی ناراستەوخۆ چەند مەبەستێكی سەرەكیی خۆیمان پێ بڵێت: مەبەستی یەكەم، نووسەر ناراستەوخۆ پێماندەڵێت عەشیرەتی بارزانی بە گشتی‌و بنەماڵەكەی بە تایبەتی، لەسەرووی هەمو كوردەیە‌و خۆیان بەفریادڕەسی خەڵكی كوردستان دەزانن‌و خەڵكی كوردستانیش قەرزارباریانە، بۆیە دەبێ ئێمە گوێرایەڵ‌و ئەوانیش فەرمانڕەوا‌و حوكمڕان بن، ئیدی هەر ئەوجۆرە بیركردنەوەیەش وای كردووە رێگە بە هیچ كەس‌و لایەنێك نەدرێ‌ خۆی بە نوێنەرو دڵسۆزی كورد بزانێت‌و رۆژێك لە رۆژان بیر لە حوكمڕانی كوردستان بكاتەوە، بۆ نمونە، لەلاپەرە 21دا دەڵێت: "بەهاری 1907، بە بەشداریی شێخ عەبدولسەلامی دووەمی بارزانی لە ماڵی شێخ نوورەددین محەمەد بریفكانی، پێشەوای تەكیەی قادری لە (بریفكان) كۆبوونەوەیەك بەرێوەچوو...... لەو كۆبوونەویەدا ژمارەیەكی زۆر سەرۆك هۆزو گەورەی كورد لە بروسكەیكدا داوایان لە سوڵتانی عوسمانی لە ئەستەمبوڵ كرد تا رێگا بدەن"....

لە رێگەی بروسكەیەوە چەند داواكارییەكیان ئاراستەی سوڵتانی عوسمانی كردووە لە ئەستەمبوڵ كە خۆی لە چوار خاڵدا دەبینێتەوە. لێرەدا نوسەر ناوی ئەو سەرەك هۆزو گەورانەی نەهێناوە كە لەو كۆبونەوەیەدا ئامادەبوون‌و سەر بە چ ناوچە‌و دەڤەرێك بوون، هەروەها دەقی سوێندخواردنەكەش لە كتێبەكەدا نەهاتووە‌و ئەو دەقە تا ئێستا ماوە، گەر ماوە بۆچی وەك خۆی بڵاو نەكراوەتەوە. دواتر نوسەر دەڵێت: "بەم بۆنەیەوە، لە كۆتایی ساڵی 1907 دا هێزێكی بە فەرماندەیی محەمەد فازڵ پاشای داغستانی ناردە سەریان. هیچكام لە سەرۆك هۆزەكان بەرگریان نەكرد‌و هەموو قورساییەكەیان خستە سەر بارزان. شێخ عەبەدولسەلام فەرمانی بەرگریكردنی دا‌و بارزانییەكان بۆ ماوەی دوو مانگ بەرگرییان كرد. سەرئەنجام شێخ ناچار كرا ناوچەكە بەجێ بهێڵێت‌و پەنا بۆ مارشەمعونی ئاشوری ببات".

بۆ مێژوو، ل22. واتە جارێكی دی كورد بێئەوەی هێزو توانای خۆی هەڵسەنگێنێت، بڕیاری بەرگریكردن دەدا‌و دواتر دوای چەند تەقەوتۆقێك ناوچەكە بە جێدەهێڵێت‌و را دەكات، ئەم رەفتارەش بۆتە پیشەیی زۆربەی هەرە زۆری هێزە چەكدارەكان، كاتێك چەند چەكدارێك لە دەوری سەرەك چەكدارێك یا سەرەك خێڵێك كۆدەبنەوە، ئیدی خۆی لێ دەگۆڕێت‌و پێیوایە بەو چەند چەكدارە دەتوانێت دونیای ژێرو ژوور بكات، بێئەوەی هێزو توانای بەرامبەرەكەی هەڵسەنگێنێت. لێرەدا پرسیارەكە ئەوەیە بۆچی ئەو سەرەك هۆزانە بڕیاری بەرگری‌و شەڕكردنیان نەدا، ئایا هێزو توانای بەرامبەرەكەیان تاقیكردبووەوە یا خیانەتیان لە ماڵباتی بارزانی كرد، یا بنەماڵەی بارزانی دەیویست بەزۆر شەڕێكی نابەرامبەر بەسەریاندا بسەپێنێت‌و خیانەتی لە دەقی سوێندخواردنەكە كردووە، ئەمە و چەند پرسی دی كە هەمویان لەو كتێبەدا ونن‌و باسیان لێوەنكراوە، چونكە مەبەست لە هێنانەوەی ئەو رووداوەی ناوچەیەكی بچوكی كوردستان‌و گشتاندنی بەسەر هەمو خەڵكی كوردستاندا، تەنها بۆ ئەوەیە پێمان بڵێت، تەنها بارزانییەكان بەرگری لە كورد‌و مافەكانی دەكەن‌و گەر ئەوان نەبن، ئەوا هیچ هێزو لایەن‌و عەشیرەتێكی دی، نەدەتوانێت بەو كارە هەڵسێت‌و نە مافی كارێكی لەو جۆرەشی هەیە، بۆیە دەبینین لە دوای ئەو مێژووە هیچ هێزو رێكخراوێك دروست نەبووە لەلایەن بارزانییەكانەوە دژایەتی نەكرێت‌و شەڕی ناوخۆی زیاتر لە نیو سەدەش لە نێو ماڵی كورددا، هەر بۆ ئەم بۆچوونە دەگەرێتەوە، بەوەی یا دەبێت لە ژێر باڵی ئێمەدا بن، یا مافی ئەوەتان نیە دەم لە مەسەلەی كورد بدەن، هەر ئەو بیركردنەوەیەك بووە مایەی ئەوەی دەیان جار شەڕ لە نێو ماڵی كورددا هەڵگیرسێت‌و لەوەش خراپتر بۆ یەكلاكردنەوەی شەڕەكانیش پەنا بۆ داگیركاران ببرێت. چونكە هەمومان بە جۆرێك لە جۆرەكان خیانەتمان لەو بنەماڵەیە كردووە‌و هەموشمان قەرزابارین‌و دەبێ گوێرایەڵ‌و ملكەچیان بین، یا دوژمن دەهێننە سەرمان‌و ئوباڵەكەشی لە ئەستۆی خۆمان دەبێت. بەڵام لە راستیدا ئەو نارەزایەتییەی ئەو دەمەی ناوچەی بارزان، نارەزایەتی ناوچەیەك بووە، چونكە گەر لەسەر ئاستی كوردستان بوایە‌و تەبایی‌و هاوئاهەنگی لەنێوان هێزو رێكخراوەكانی كوردستان هەبوایە، ئەمە ئەگەر لە واقیعدا شتێكی لەوجۆرە لە سەرتاسەری كوردستاندا هەبووبێت، ئەوا لە شوێنێك بەرگە ناگرێت‌و دەشكێیت، شەڕەكە دەگوێزێتەوە بۆ ناوچەیەكی دیكەی كوردستان، چونكە كوردستان زۆر لەم ناوچە‌و ئەو دەڤەرە گەورەترە، نەك نیوەی رابكات‌و نیوەكەی دیكەشی خۆی رادەست بكات، هەروەكو نوسەر دەڵێت؛ "مستەفا بارزانیی تەمەن سێ ساڵانی لەگەڵ دایكی بەدیل گرت‌و، بۆ ماوەی یەك ساڵ لە بەندیخانەی مووسڵدا بەندكران". بۆ مێژوو، ل22.

 هەروەكو پێشتر وتمان یەكێك لە مەبەستەكان لە نوسینی ئەم كتێبە ئەوەیە كە خەبات‌و فریادەڕەسیی بارزانی لەسەرووی هەمو كوردەوە دابنرێت، تەنانەت كار دەگاتە ئەوەی لە دەرخستنی مەبەستەكەیدا بیری دەچێتەوە رووداوەكان بەجۆرێك تێهەڵكیش بكات كە بتوانێت مەبەستەكەی بپكێت‌و نەكەوێتە هەڵەی زۆر زەق‌و سەیرەوە بۆ نمونە: لەلاپەرە 30دا  دەنوسێت؛ "شێخ ئەحمەدی بارزان بەنامەیەك سەرۆك هۆزەكانی ئاگادار كردەوە كە یارمەتی شێخ مەحمود بدەن ‌و بۆ خۆیشی هێزێكی چەكداری بە سەرۆكایەتی مستەفا بارزانی بۆ یارمەتیدانی شێخ رەوانەی دەڤەری سلێمانی كرد". سەیرە گەر پێشتر سەرەک هۆزەکان خیانەتیان کردبێت، چۆن جارێکی دی متمانەیان پێ دەکرێ و داوایان لێ دەکرێ یارمەتی شێخ مەحمود بدەن، هەروەها پێشتر دەڵێت لە كۆتایی 1907دا شێخ عەبدولسەلام بۆ ماوەی دوو مانگ بەرگری كرد...‌و مستەفای بارزانی تەمەن سێ ساڵان‌و دایكی بەدیل گیران، واتە كۆتایی ئەو ساڵە‌و دوو مانگ بەرگری كردن، دەكاتە ساڵی 1908، بەڵام لە ساڵی 1919دا هێزێك بە سەرۆكایەتی مستەفا بارزانی دەچێت بۆ یارمەتیدانی شێخ مەحمود، واتە ئەو كاتە مستەفا بارزانی تەمەنی تەنها چواردە ساڵان بووە‌و سەرپەرشتی هێزێكی عەشیرەتی بارزانی كردووە، ئەو گێڕانەوەیە پێمان دەڵێت رۆڵێك دەدرێتە مستەفا بارزانی كە رۆڵی ئەو نەبووە، بەڵام مەبەستەكە تەنها گەورەكردنی مەلا مستەفا‌و پێشاندانی ئەو عەشیرەتەیە وەك فریادرەسی هەمو خەڵكی كوردستان.

دواتر باس لە دوو روبەروبونەوەی نێوان حكومەتی تازە دروستكراوی عێراق بە پشتیوانی ئینگلیز لە ساڵەكانی 1931 ‌و 1932، هەروەها ساڵەكانی 1943‌و 1945 دەكات كە دیسانەوە هەر شكستیان هێناوە‌و دووبارە بەرەو ئێران ڕایان كردووە. لێرەدا نوسەر بە هیچ شێوەیەك باس لە حیزب‌و رێكخراوەكان‌و چالاكییەكانی ئەو سەردەمەی كوردستان ناكات‌و پەیوەندییان لەگەڵیاندا چۆن بووە‌و بۆچی هاوكاریی لە نێوانیاندا نەبووە، بەڵكو تەنها دەیەوێت پێمان بڵێت هەر ئێمە شۆڕشمان كردووە ‌و دەربەدەر بوین ‌و هەر خۆشمان مافی حوكمڕانی كردنمان هەیە، لەلایەكی دیكەوە هەر بەرەو ئێران رایان كردووە‌و كوردانی رۆژهەڵات باوەشیان بۆیان كردۆتەوە، بەڵام دواتر پشتیان لەوانیش كردو دەستیان لەگەڵ رژێمی شا‌و خومەینی تێكەڵ كرد‌و كەوتنە لێدانی كوردانی رۆژهەڵات، ئەمە سەرباری ئەوەی دیسانەوە بە مەبەست لەم كتێبەدا بەهیچ شێوەیەك باس لە رووداوەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان نەكراوە، ئیدی چ لە سەردەمی شا بێت، یا لە سەردەمی خومەینی كە چۆن شانبەشانی پاسدار شەڕی براكانیان لە رۆهەڵاتدا كردووە".
لە خاڵێكی دیكەدا، نوسەر باس لە شۆڕشی ئەیلول دەكات، شۆڕشێك لە 1961 دەست پێدەكات‌و لە 1975دا بەبێ بەرگریكردن بڵاوەی پێدەكرێ‌‌و كارەساتێك لە دوای خۆی بەجێدەهێڵێت، بەڵام تەنها كەمتر لە شەش لاپەرەی بۆ تەرخان كردووە، ئەویش چۆن باس كردنێك تەنها بە وشەگەڵێك كە بۆ داڕشتنیش ناگونجێت، ئەمە لە كاتێكدا كەسێكی وەك سەلاح رەشید كە نە بڕیار بەدەست بووەو نە كەسێكی بنەماڵە بووە‌، نە قسەی یەكلاكەرەوەی لەسەر رووداوەكاندا هەبووەو نە سەدان بەڵگەنامەی لەبەردەست بووە، لە كتێبێكدا بەناوی "شەڕی ناوخۆی كورد" زیاد لە 120 لاپەرەی بۆ شۆڕشی ئەیلول تەرخان كردووە. هەر لە هەڵسوكەوتی بارزانییەوە تا دروستكردنی حیزب‌و ناكۆكی‌و جیابوونەوە‌و شەری ناوخۆ‌و كوشتنی دەنگە نارازییەكانی ناو حیزب‌و گفتوگۆكان‌و پەیوەندی بارزانی بە عێراق‌و ئێران‌و موساد‌و رادەستكردنی شۆرشگێڕەكانی پارچەكانی دیی كوردستان بە دەوڵەتە داگیركارەكان‌و دڕندایەتی‌و دڵڕەقی بەرامبەر بەیەكتر‌و نەرمی نواندن بەرامبەر بە دوژمنانی كورد، كەچی بارزانی بەلای هیچ یەكێك لەو پرسە گرنگانەدا نەچووە‌و وەكئەوەی لە مۆزەبیق روویان دابێت.

بەشێكی دیكەی كتێبی "بۆ مێژوو"، بە ناوی پلانی لە ناوبردن‌و تواندنەوەی گەلی كوردە لە ناو دەوڵەتی عێراقدا، نووسەر باس لەو كردەوانە دەكات كە دژ بە میللەتی كورد گێراونەتەبەر وەك پلانێك بۆ لەناوبردن‌و توانەوەی، بۆ نمونە لە لاپەرە 40دا دەڵێت "لە سالی 1963‌و دوای هاتنی بەعسییەكان بۆ حوكم، پلانی راگواستن‌و عەرەباندن‌و بە بەعسیكردن كەوتە قۆناغێكی بەرفراوان‌و توندترەوە. لەو ماوەیەدا 42% خاكی كوردستان کەوتە بەر شاڵاوی راگواستن‌و هەڵقەندنی دانیشتوانەكەی لەسەر زێدی باب‌و باپیرانیان". هەروەها نوسەر باسی راگواستنی زۆرەمڵیی هەزاران كوردی فەیلی‌و وێرانكردنی گوندەكان‌و تاوانی ئەنفال‌و كوشتنی بارزانییەكان دەكات‌و تێكدانی ژینگەی كوردستان‌و مینرێژكردن‌و قەلادزێ‌‌و زێوە، چەندین تاوانی دی.

گەر چی بارزانی زۆر راگوزەرانە باس لەو تاوانانە دەكات، بەڵام هەر ریزكردنی ئەو تاوانانە موچرك بە لەشی مرۆڤدا دەهێنێت‌و بەرامبەر بەو دوژمن‌و دەوڵەتەش رق ئەستورتر دەبێت، كەچی هەر خودی بارزانی دەستی ئەو سوپا دڕندەی گرت‌و هێنایە لەسەر هەرێم بە خاتری ئەوەی ركابەرێكی لە ناوخۆی كوردستاندا لەناوبەرێت یا بە لانیكەمەوە بۆ هێزو بێ ئیرادەی بكات، لە دوای ئەوەش هەر خودی بارزانی لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا دەڵێت، سەدام حسێن پێشتر دوژمن بوو، بەڵام ئێستا نا، واتە گرنگ نیە چەند سیاسەتی كوردقرانی گرتۆتەبەر، گرنگ ئەوەیە یارمەتی منی داوە بۆ ئەوەی بەسەر ركابەرەكانی ناوخۆدا سەركەوتن بەدەست بهێنم، ئیدی لێرەوە هەمو دروشمە زل‌و قەبە‌و بێناوەرۆكەكان دەبنە بڵقی سەر ئاو، ئەوەی مەبەست نەبێ كورد‌و هاوڵاتیانی كوردستان‌و خاكی كوردانە، ئەوەی مەبەستیش بێت بارزانی‌و بنەماڵەكەیەتی، واتە یا ئێمە یا وێران كردن‌و كاوڵكردنی كوردستان. 
ئەو بەشەی بۆ راپەرین تەرخانكراوە تەنها 3 لاپەرەیە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا دەهێنێت هەڵوەستە لەسەر چەند بڕگەیەكی بكرێ‌، لە لاپەرە 43 دا

نوسەر دەڵێت: "ئێمە لەگەڵ خوالیخۆشبوو مام جەلال كە بۆ دانوستان چوین بۆ بەغدا، لە راستیدا هەموو ئەو تاوانە دڕندانەمان لەبەرچاوبوو كە دەوڵەتی عێراق لە دژی گەلی كوردستان ئەنجامی دابوون‌و، بە نێو رووباری خوێندا رۆییشتین‌و تۆقەمان لەگەڵ ئەو دەستانەدا كرد كە بە خوێنی گەلەكەمان سوور بوون. بەڵام نیەتی سەرەكی ئێمە كردنەوەی لاپەرەو قۆناغێكی تازەو بەدیهێنانی ئاشتی بوو، ئەو بڕیارەش سەختترین بڕیاری ژیانم بووە". سەیرە لە كاتێكدا تەواوی میللەتێك كۆڕەو دەكات، تۆش دانوستان بكەیت بۆ ئەوەی میللەتەكەت لە كارەساتی گەورەتر دوور بخەیتەوە‌و لەوە زیاتر نەخۆشی‌و برسێتی تەنگی پێهەڵنچنێت، كەچی بە سەختترین بڕیاری ژیانتی بزانیت، بەڵام هەر هەمان دوژمنە‌و خۆی وتەنی دروستكەری روبارێك خوێن، كەچی زۆر بێمنەتانە برۆیت دەستی بگرێت‌و بیهێنیتە سەر حیزبێكی هاوسەنگەرو هاوخەباتی خۆت‌و نەك بە سەختترین بڕیاری ژیانتی نەزانیت، بەڵكو شانازیشی پێوە بكەیت. هەروەها لە لاپەرە 45دا دەنوسێت "لە دوای راپەرینی گەلی كوردستان لە ژێر كاریگەری دۆخی تازەو شكستی سەربازی لە دەربەندی كۆڕێ‌". دیسانەوە نوسەر هەمو سەروەرییەكانی گەلی كوردستان بۆ خۆدی خۆی‌و بنەماڵەكەی دەگەرێنێتەوە، وەك ئەوەی لەو كاتەدا هەر لە كۆڕێ‌ شەڕ كرابێت، بەڵام بۆچی تەنها كۆڕێ‌، چونكە ئەو شەڕە، بە شەڕی خۆی ناوزەدەی كردووە، ئەمە هەر چەندە هەمو ئەوانەی بەشداریییان لەو شەڕەدا كردووە، راستی شەڕەكە دەزانن كە بەوجۆرە نەبووە، نووسەر خۆیشی باش دەزانێت كە بەوشێوەیە نەبووە، بەڵام لەبەر ئەوەی بە ناوی خۆیەوە تۆماریان كردووە، بۆیە بۆ گەورەكردنی خۆیان ‌و بچوكردنەوەی غەیرە خۆیان بەكاریدەهێنێت، لەوەش سەیرتر، بەدرێژایی مێژووی ئەو بنەماڵەیە هیچ شەڕێكیان هەڵمەت‌و پەلامار‌و هێرش نەبووە بۆ سەر دوژمن، بەڵكو هەر بەرگرییەكی ناچیز بووە‌و دواتریش راكردنی بەدوادا هاتووە، شەڕی خواكورك، شەڕی روباری ئاراس، خودی نوسەریش ئاماژەی بە چەند شەڕێكیان داوە، بە پێچەوانەشەوە هەمیشە لە ناوخۆدا هێرش‌و پەلاماریان داوە.
نوسەر لە لاپەرە 47 دا دەنوسێت: "بیرۆكەی فیدراڵی بۆ كاتی كۆتاییەكانی شۆرشی ئەیلوول دەگەڕایەوە.

ئەو كات جەنابی بارزانی، ئیبراهیم ئەحمەد‌و جەرجیس فەتحوڵڵا‌و چەند پسپۆرێكی تری راسپارد كار لەسەر ئەو پرۆژەیە بكەن". هەروەكو پیشتر باسم لێوەكردووە نوسەر دەیەوێت هەمو بیرۆكە‌و هەڵوێست‌و كردارێكی نیشتمانی بۆ كەسایەتی خۆیان بگێڕێتەوە‌و تەواوی خەڵكی كوردستان بە پاشكۆی كردارو هەڵوێستەكانی خۆیان لە قەڵەم بدات، لێرەشدا دەیەوێت بیرۆكەی فیدراڵی بە دەسكەوتێكی بنەماڵەی خۆیان دابنێت‌و پێمان بڵێت، ئەوەی ئێوە لە سەرەتای نەوەدەكاندا وەك فیدراڵی شانازی پێوە دەكەن، ئەوە بیرۆكەی ئێمەیە پێشتر ئێمە دامانڕشتووە، بۆیە هەر بۆ مێژوو لێرەدا چەند بەڵگەیەك دەهێنینەوە. لای كەس شاراوە نیە كە پارتی لە یەكەم هەڵبژاردنی ساڵی 1992 پارلەماندا بە دروشمی ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستان بەشداری لە هەڵبژاردن كرد‌و یەكەم كۆبونەوەی پارلەمان ئاڵای عێراقیان بردە ناو هۆڵی پارلەمان‌و دواتریش هەڵڵایەكی گەورەیان لەسەر ئەو ئاڵایە دروست كرد، هەروەها سەلاح رەشید لە كتێبی "شەڕی ناوخۆی كورد"، لە لاپەرە 82 دا لە زمانی مەلا مستەفا وە بۆ مام جەلال دەڵێت: "(من رەئی خۆمت بە رونی پێ دەڵێم، من پێموایە وەكو خۆت ئەزانی، لە یەكەم رۆژەوە ئێمە شۆڕشمان نەویستوە، حكومەت بەسەریدا سەپاندین، ئێستا هەلێك هاتۆتە كایەوە، رێمان ئەدەن خەڵكەكە بچێتەوە سەر كاروباری خۆی، ئێمەش دائەنیشین، ئەوە دوكانمان بۆ چۆڵ ئەكەن ‌و ئەماندەنێ، ئەچینە دوكان دائەنیشین، ژیان ‌و گوزەرانمان تەئمین ئەبێت، بزانین دوای ئەوەش خوا چی ئەكات)! منیش گوتم: (ئەی مەسەلەی حوكمی زاتی‌و دەوری حیزب؟) گوتی (وەڵڵاهی جەلال خۆت رەئی من ئەزانی، من حوكمی زاتی بە خەیاڵ ئەزانم‌و نایەتە دی! حیزبیش وەڵڵاهی من بە زۆر كرام بە سەرۆك، عەبدولكەریم قاسم‌و ئێوە بە زۆر منتان كرد بە حیزبی، دەنا من نە حیزبی بوم، نە باوەڕیشم بە حیزب هەیە، لەبەر ئەوە سیاسەتی من ئەوەیە، من رێكەوتنەكەم پێ راستە)". سەیرە ئەوە رەئی مەلا مستەفا بێت‌و ئۆتۆنۆمی بە خەیاڵ بزانێ، دەبێ فیدراڵییەت لەلای ئەو چی كوفرێك بووبێت، كەچی بڵێیت بیرۆكەی فیدراڵی بیرۆكەی ئێمەیە، بە تایبەتی مەلا مستەفا.

بەشێكی دیكەی كتێبەكە بۆ شەڕی داعش تەرخانكراوە، هەر چەندە تەنها چەند لاپەرەیەكی كەمی بۆ ئەو شەڕەو لێكەوتە‌و دەرئەنجامەكانی تەرخان كردووە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا پێویستە هەڵوەستە لەسەر خاڵێكی بكرێ‌، نوسەر سەرەتای نوسینكەی بەمجۆرە دەست پێدەكات: "سیاسەتە هەڵەكانی حكوومەتی عێراق وڵاتی بەرەو لێواری رووخان برد. سیاسەتی تایەفەگەری‌و تاكڕەویی‌و پەراوێزخستنی پێكهاتەكان‌و گەندەڵی، عێراقی لە مانای دەوڵەتبوون بەتاڵ كردبووەوە. سوپا‌و هێزە ئەمنییەكان لەسەر بنەمای وابەستەیی بۆ شەخس‌و نەك ئینتما بۆ نیشتمان رێك خرابوون" . بۆ مێژوو، ل53. وشە بە وشەی ئەو وتانە بە شێوەیەكی خراپتر لە سەردەمی حكومڕانی نوسەردا روویداوە، هەر دەرئەنجامی ئەو خراپ بەكارێهێنانی دەسەڵاتە، كوردستان‌و هەرێمی گەیاندە ئەو دۆخە نالەبارەی ئەمرۆ كە خەڵكی كوردستان ژیانی تیا دەگوزەرێنن، سەیرە باس لە تاكڕەوی بكەیت، گەچی خۆت تا سەر ئیسقان كەسێكی تاكڕەو بێت، باس لە پەراوێزخستن بكەیت‌و گەندەڵی بكەیت، كەچی هەمو حیزب‌و رێكخراوەكانی كوردستان‌و پێكهاتەكانی نەك هەر پەراوێز بخەیت، بەڵكو تەنها بە شێوەیەكی كارتۆنی بەشداری بەو لایەنەنانە بكەیت كە كتومت دید‌و سیاسەتەكانی تۆ پیادە دەكەن، كەچی لەگەڵ ئەوەشدا متمانەیان پێنەكەین‌و هەمیشە بە چاوی گومانەوە تەماشایان بكەیت.

یا لە ئێستادا چەند كەس‌و گروپ‌و لایەن لە كوردستاندا دەبینین كە ئینتمایان بۆ كوردستان‌و پرسە رەواكەی هەبێت، چەند كەس هەیە ئاواتەخوازی سەردەمی حیزبێكی ستەمگەری وەك بەعس نەبێت، چەند كەسی وڵاتپارێز هەیە رۆژانە سوكایەتیان پێدەكرێ‌، یا بە كوڵەمەرگی ژیان نەگوزەرێنن‌و چەند خائین‌و ناپاك هەیە بەدەیان خەڵكی ماندوو لە بێچارەییدا پاسەوانیان بۆ نەكەن، چەند دەزگای هەواڵگری وڵاتانی دەوروبەرو ناوچەكە‌و جیهان هەیە بە ئارەزوی خۆیان لەسەر ئەم خاكە تەراتێن نەكەن، بەڵام ئایا لە سایەی حوكمڕانی سیاسەتێكی لەوجۆرەدا كوردستان بەم دۆخەی ئێستای نەگەیشت؟، پێموایە گەر سیاسەتێكی تەنانەت رادەیەكیش ماقوول لە كوردستان پیادە بكرایە، ئەوا نەك داعش، بەڵكو هیچ هێزێك نەیدەتوانی بەوشێوەیە‌و لە ماوەیەكی كەمدا ئەو هەمو شوێنە داگیر بكات‌و ئەو كوشتوبڕەش پیادە بكات. هەروەها نوسەر باس لەوە دەكات كە چەند مانگێك بەر لە كەوتنی موسڵ دەسەڵاتدارانی عێراقی لەو مەترسییە ئاگادار كردۆتەوە كە تیرۆریستان لە جموجۆڵدان، سەیرە ئاگاداری كەوتنی موسل بیت، بەڵام بێئاگا بیت لەوەی داعش پەلاماری تۆش بدات، یا بە لانیكەمەوە خۆت بۆ ئەگەرێكی لەوجۆرە ئامادە نەكەیت، لەوەش سەیرتر باس لە دۆخی جوگرافی شەنگال بكەیت‌و فەرماندەی هێزە چەكدارەكان بیت، بەڵام هیچ موشورێكی ئەو دۆخە نەخۆیت. هەروەها باس بێچەكیی پێشمەرگە دەكات، لای كەس شاراوە نیە كە داعش لە رووی چەكەوە زۆر لە پێشمەرگە پۆشتە‌و پەرداخ‌و پرچەكتر نەبوو تا بەو ئاسانییە خۆت بە دەستەوە بدەیت‌و دواتر بیانوی نابەجێ بۆ شكستەكەت بهێنیتەوە، یاخود ئەوەندە خوێندنەوەت بۆ رووداوەكان نەبێت كە عێراق لە دوای ریفراندۆم پەلاماری كوردستان نەدات.

نووسەر لە لاپەرە 65دا دەڵێت "لە 2ی شوباتی 2015 لە كۆنفراسی میوشن، ژمارەیەك لە سەركردەكانی وڵاتانم بینی. لە نێوانیاندا خاتوو ئەنگێلا میركڵا، راوێژكاری ئەڵمانیا‌و جۆ بایدن، جێگری سەرۆكی ئەمەریكا. سەرۆك‌و سەركردەكانی وڵاتان هەر هەموویان سەرسام بوون بە سەركەوتن‌و قارەمانێتیی پێشمەرگە لە شەڕی تیرۆر. هەستم كرد وەك پێشان باسكردنی سەربەخۆیی بۆ كوردستان بەلای كۆمەڵگای نێودەوڵەتییەوە تابۆ ‌و قەدەغە نیە". سەیر لەوەیە كەسێك خۆی بە سەرۆك‌و سەركردە بزانێت‌و لە كۆنفراسێكی لەوجۆرەدا چاوی بە ئەو كەسایەتی‌و خاوەن دەسەڵاتانە بكەوێت، كەچی بڵێت هەستم کرد، چارەنووسی میللەتێك بە هەست كردنێك بخەیتە گرەوێكی دۆڕاوەوە، بەبێ ئەوەی پێمان بڵێت لەگەڵ ئەو كەسانە باسی چی كردووە، هەروەها لە درێژەی نوسینەكەیدا دەڵێت بابەتی هەنگاونان بەرەو سەربەخۆییم لەگەڵ عەبادی باس كرد، ئەی لەگەڵ ئەوانی دی، بۆ نمونە، بایدن‌و مێركڵا‌و سەركردەكانی دی باسی چیتان كرد‌و ئەگەر باست كردووە، رەئی ئەوان چی بووە، هەروەها رەئی عەبادی چی بووە، كەس نازانێت، بەڵكو تەنها قسە لەسەر "هەستم كرد" دەكات.

لە بابەتی سەردان بۆ ئەمەریكا، نوسەر باسی سەردانەكەی دەكات بۆ ئەمەریكا كە چۆن چاوی بە ئۆباما‌و جێگرەكەی كەوتووە، هەروەها چاوی بە چەندین كاربەدەستی دیكەی ئەمەریكا كەوتووە. لە قسەكانی نوسەردا دەردەكەوێت هیچ بەڵێنێكی وەرنەگرتووە، راستە دژایەتی سەربەخۆی كوردستان نەكراوە، بەڵام دژایەتی نەكردنی بەمانای پشتگیری‌و پەسەندكردنی ناگەیەنێت، ئەوان زۆر بە راشكاوانە شاباشی پێشمەرگەیان كردووە، چونكە لە جیاتی ئەوەی خوێنی رۆڵەكانی خۆیان برێژن، خوێنی رۆڵەكانی ئێمەیان رشتووە‌و شاباشیان كردوین‌و ئێمەش پێی سەرسام بوێن، زۆر بە خۆنازینەوە پێمان وابووە لە جیاتی جیهانی شەڕی داعش دەكەین، كە وانەبووە، بەڵكو ئەوان شەڕی داعشیان بە ئێمە كردووە، هەروەها لەو نوسینەی بارزانیدا دوو بابەت زۆر بە زەقی دەردەكەوێت‌و خۆیشی دەركی پێكردووە، بەڵام هیچ هەنگاوێكی بۆ چارەسەركردنیان نەناوە، ئەو دوو بابەتەش، ئەوەی پێیان وتوە كە كاتی ریفراندۆم گونجاو نیە، دەبێ لەو كاتەدا ئەنجام نەدرێ‌، دواتر ئەنجامەكەیمان بینی كە چۆن كەوتەوە، بۆیە دەبو سەرۆك لە دانیشتنەكانیدا ئەو مەسەلەی بقۆزتایەتەوە بۆ ئەوەی پشتگیرییەكی كۆنكرێتی بۆ كاتێكی دی مسۆگەر بكات، كەچی لە جیاتی ئەوە زۆر بێمنەتانە لەبەرچاوی هەمو دونیا دەیوت حیساب بۆ كەس ناكەین، بابەتی دووەم، ناتەبایی ناوخۆ بووە كە خۆی دەڵێت "ترسم لێی هەبووە"‌و هەر واشكەوتەوە، سەیرە كەسێك بەرپرسیارییەتێكی لەوجۆرە لە ئەستۆ بگرێ‌‌و بییەوێت سەروەرییەكی مێژوویی بۆ خۆی تۆمار بكات، كەچی نەیەت ئەو لایەن‌و كەسانە رازی بكات، هیچ نەبێت بۆ ئەوەی دژایەتی پرۆژەكەی نەكەن، بەڵكو پشتگیری لێ‌ بكەن، بۆیە سەروەری بوو بۆ كەسێكی وەك مەسعود بارزانی لەو پێگەیە‌و لە هەرێمێكی بچوكی وەك كوردستان كە بە دوژمن دەورەدراوە، نەك هەر گفتوگۆ لەگەڵ ركابەرەكانی بكات، بەڵكو بەرنامەكانی ئەوانیش پیادە بكات، كەچی حیسابی نەك هەر بۆ ئەوان نەكرد، بەڵكو هیچ حیسابێكی بۆ هەمو دونیا نەكرد‌و خەڵكی كوردستانیش باجی ئەو هەڵوێستەیان دا، بۆیە هەمو پەرچەكرداری ئەو كەس ‌و لایەنانە، هەر خاوەن پرۆژەكە لێی بەرپرسیارە كە نەیتوانیوە لە مەترسی قۆناغەكە تێبگات.  
هەروەها ئەم كتێبە بە هیچ شێوەیەك خۆی لە قەرەی شەڕی نێوان پارتی‌و یەكێتی‌و هیزەكانی دی كوردستان نەداوە، هەر لە دوای هەڵگێرسانەوەی شۆڕش لە ساڵی 1976دا هەتا راپەرین‌و لە داوی راپەرینیشەوە تا كەوتنی رژێمی بەعس، لەو ماوەیەدا روبارێك خوێنی كورد بە دەستی بەیەكتری رژاوە‌و سێ دەوڵەتی داگیركار بۆ دژایەتی كردنی یەكتری‌و بە چاوساغی كورد، هێنراوەتە سەر خاكی كوردستان، كەچی لە دوورو نزیكەوە باسی لێوە نەكردووە‌و كتێبێكیش بە ناوی "بۆ مێژوو" بنوسیت، ئەمە چ مێژوویەكە كەسێك بێت‌و زۆربەی هەرە زۆری بڕیارەكان بە فرمانی ئەو بدرێت‌و بەشێك بێت لە ململانێ‌و شكستی حوكمڕانی، كەچی خۆتی لێ لابدەیت، دەیان رووداوی گرنگ لەو ماوەیەدا روویداوە‌و چەندین كارەسات بەرۆكی هەرێمی گرتووە‌و خۆت بە شێك بیت لە هەمو ئەو قەیران‌و كارەساتە، كەچی خۆتی لێ بدزیتەوە باسی لێوە نەكەیت، بەڵام روداوێكی بچووك لە ناوچەی بارزان‌و شەڕی كۆڕێ‌ بكەیت بە مەسەلەیەكی گرنگ‌و روداوێكی مێژوویی تەنها لەبەر ئەوەی بتەوێت لەو رێگەیەوە خۆت‌و بنەماڵەكەت وەك قارەمان‌و فریادەڕەس نیشان بدەیت.
كتێبی "شەڕی ناوخۆی كورد" لە نوسینی سەڵاح رەشید، بە دەیان لاپەرەی بۆ شەڕی نێوان حیزبەكانی كوردستان تەرخان كردووە، بە تایبەتی پارتی‌و یەكێتی، هەر لە قۆناغی سەرهەڵدانەوەی شۆڕش تا راپەرین لە دوای راپەرینیشەوە تا رووخاندنی بەعس‌و بە ئێستاشەوە سێبەری شەڕی ناوخۆ لە یەخاڵدانی هەموماندا هەیە‌و بچوكترین رووداو ئەگەری شەڕێكی قورسی لێدەكەوێتەوە، هەر لەو كتێبەدا بە دەیان بەڵگەنامە خراوەتەوە ڕوو كە ئەو كەسانە خۆیان بەرپرسن لە كوشتنی دەیان پێشمەرگەی ئەم میللەتە، ئەمە جگە لە چەندین سەرچاوەی دی، بە تایبەتی كتێبەكەی ئەیوب بارزانی بە هەر سێ بەشەكەیەوە بەرچاو روونییەكی زۆری تیایە كە ناكۆكی نێوان سەرانی كورد، ماڵوێرانی بۆ كورد‌و دۆزەكەی هێناوە، لەوەش خراپتر نە لە شۆڕشی ئەیلول‌و نە لە شۆڕشی نوێ‌‌و هەڵگیرسانەوەی شۆڕش تا دەگات بە ئەمرۆ هیچ كاتێك سەرانی ئەو بنەماڵەیە خۆیان بە هەڵە نەزانیوە‌و بچووكترین رەخنەیان لە خۆیان نەگرتووە‌و هەمیشە  ئوباڵی شكستەیان خستۆتە سەر لایەنێكی دی، شكستی شۆڕشێكی چواردە ساڵ‌و رشتنی خوێنی سەدان پێشمەرگە‌و روخان‌و كاولكردنی دەیان گوند، كەچی هەر خۆت بە راست بزانیت، لە دوای راپەرینەوە گەڕێكی دیكەی شەڕی ناوخۆ هێنانی لەشكری داگیركەران بە توركیا‌و ئێران‌و عێراقەوە، كەچی وشەیەكی لەسەر نوسیت‌و دواتریش شانازی بەهێنانی ئەو داگیركارانەوە بكەیت، لە ریفراندۆم‌و ئابوری سەربەخۆ شكست بهێنێت كەچی هەر خۆت بە راست بزانیت.
هەروەها مەبەستێكی دیكە لە نوسینی كتێبی بۆ مێژوو؛ دەیەوێت پێمان بڵێت ریفراندۆم سەركەوتوو دەبوو گەر خیانەتی ناوخۆ نەبوایە، واتە پێمان دەڵێت لە سەرەتای سەدەی بیستدا كۆمەڵێك سەرەك هۆزو عەشیرەت خیانەتیان لە ماڵباتی بارزانی كرد‌و بەو هۆیەوە دەربەدەر بوون، لە چارەكی یەكەمی سەدەی بیست و یەكیشدا گروپێكی خائین خەونی دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستانیان لە بار برد‌و بوونە هۆی ئەوەی ریفراندۆم بە ئاكامی خۆی نەگات.
خاڵێكی دی، سەرانی كورد ئەوەندە رق‌و كینەیان بەرامبەر بەیەك هەیە گەر یەك لە سەدی بەرامبەر بە دوژمنی دەرەكی رق ئەستوربوونایە‌و گەر ئەوەندەی تەنازولیان بۆ دەرەوە كردووە، یەك لەسەر سەدی ئەو تەنازولەیان بۆ یەكتری بكردایە، ئەوا دەمێك بوو دۆزی كورد گەیشتبووە كەناری ئارام، هەر بۆ نمونە: “دارا توفیق لەو سەفەرەیدا لە23/12/1969 نامەیەك بۆ بارزانی دەربارەی ئەنجامی گفتوگۆكانی لەگەڵ حیزبی بەعس دەنێرێت‌و جەخت لەسەر دژایەتی پارتی (م.س) دەكات‌و دەنوسێ یەكێك لەو قسانەی ئەحمەد حەسەن بەكر پێی وتم، ئەوە بوو كە جەلالیەكانیش برامانن‌و منیش بە هەمو رونییەك بەرپەرچمدایەوە‌و وتم: ئێمە ئەوانە بە دوژمنی خۆمان دەزانین‌و چاوپۆشیان لێناكەین – شەڕی ناوخۆی كورد، سەلاح رەشید 109 كە لە زیارە للماضي القريب وەرگیراوە”. عەزیز محەمەد بەهۆی شكست‌و هەرەسی شۆڕشی خەڵكی كوردستان دەڵێت: "پیرۆزبایی لە حیزبی بەعس دەكەم بۆ هەمو ئەو سەركەوتنە پێشكەوتوخوازانە كە لە ساڵی رابردوو بە دەستیهێناوە، بە تایبەتی سەركەوتن بەسەر "تمرد الرجعی" لە كوردستاندا – هەمان سەرچاوە، ل144 - لە طریق الشعب، العدد 24 ، 25/9/1974. هەروەها لە هەوڵێكی توركیا بۆ ئاشتكردنەوەی یەكێتی‌و پارتی، مەسعود بارزانی ئامادە نەبووە راستەوخۆ لەگەڵ مام جەلال گفتوگۆ بكا. توركەكان بە جیا مەسعود بارزانی‌و مام جەلالیان بینی‌و گفتوگۆیان لەگەڵ كردن‌و سوربون لەسەر راگرتنی شەڕو چەسپاندنی ئاشتی. هەمان سەرچاوە ل.330. هەروەها حەمەی حاجی مەحمود دەڵێت : "زۆر قسەم لەگەڵ كاك مەسعود كرد، لەو روەوە كاك مەسعود دەیوت ئەم جارە خۆم دەچمە شەڕەوە و وتی سەدام حسێن و هەمو كەس قبوڵ دەكەم، بەڵام جەلال قبول ناكەم.. كەرامەتی پارتی شكاوە لە كەلارو كفری‌و دەربەندیخان، ئالای پارتیان داگرتوە‌و خستویانەتە ژێر پێوە، كورد چیە؟ من سەركەوتنی كورد لە پارتییەوە دەبینم". هەمان سەرچاوە ل. 344 لە محەمەد حاجی مەحمود، رۆژژمێری .. بەرگی 4، ل413. دواتر مەسعود بارزانی قسەكەی خۆی بردەسەرو دەستی سوپای داگیركاری بەعسی هێناو لەبەرامبەر ئاڵایەكی پارتی چاوی لە ئاست خوێنی زیاتر لە هەشت هەزار بارزانی نوقاند، بە براكانی خۆیشییەوە، یاخود لە ساڵی 2014وە حكومەتی عێراق بودجەی هەرێمی بڕیوە، بەڵام پارتی، نەك هەر لە حكومەتی عێراق نەكشاوەتەوە، بەڵكو لە دوای ریفراندۆمی سەربەخۆیی، شەڕی دەكرد بۆ ئەوەی پۆستی سەر كۆماری وڵاتێكی داگیركار بەدەست بهێنێت.  
            لە كۆتاییدا دروشمێکی جەنگاوەرەكانی نیمچە دورگەی كۆریا بە نمونە دەهێنمەوە تا بزانین چەند لەو سیفەتانە لە نوسەری كتێبی "بۆ مێژوو"دا دەبینرێ‌ كە بەر لە هەمو شتێك خۆی بە پێشمەرگە دەزانێت‌و لە چەندین بۆنەدا پێداگری لە پێشمەرگە بوونی خۆی کردووە. دروشمەکەیان دەڵێت: "ئەگەر ناتوانی هێرش بكەیت، بەرگری بكە، ئەگەر بەرگری ناكەیت، پاشەكشێ بكە، ئەگەر پاشەكشێ ناكەیت، خۆت رادەست بكە، ئەگەر ناتوانی خۆت رادەست بكەیت، بە شكۆمەندی بمرە".                                                                       حەمە رەشید

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی