د. مەهدی ئەبوبەکر

بێلایەنیی حزبیی، واتای ئەوە ناگەیەنێت مرۆ لە روداوەکاندا بێ هەڵوێست بیت، یاخود لە ژێر پاساوی ئەوەی؛ چونكە وابەستەیی حزبیت نییە، ئیدی پێویستە لە ئاستی روداوە سیاسییەكاندا، وەکو نەعامە سەری خۆت لە زەوی بچەقێنیت، و قسە نەکەیت و هەڵوێستی سیاسیت نەبێت. 
پێمبڵین؛ چۆن دەكرێت، لە روداوگەلێکدا كە؛ ئەنجامەکانی کاریگەری راستەوخۆ لە سەر چارەنوسیی شارەکەت، ناوچەکەت و هەرێمەکەت دادەنێت بێ هەڵوێست بیت؟
كەی رەوایە؛ لە ترسی ئەوەی نەبادا، بە لایەندارو حزبیی وەسف بکرێیت، چاو لە هۆکارو ئەنجامی هەمو روداوە سیاسیانەی ژیانی قەوارە سیاسییەكەتی پێوە گرێدراوە بپۆشیت و لە دورەوە تەماشاچییەكی نەرێنی بیت؟
گەلۆ؛ جیاوازیەكی فرە گەورە لە نێوان بێ لایەنیی حزبیی و بێ لایەنیی سیاسییدا هەیە. بێ لایەنیی حزبیی دیاردەیەکی كۆمەڵایەتیی سیاسیی، زۆر ئاسایی و سروشتییە، بگرە یەكێكە لە مافە سیاسییەكان، كە مرۆ دەتوانێت مفەی لێوەربگرێت و وابەستەی هیچ رێكخستنێكی سیاسیی نەبێت. لێ بێ لایەنیی سیاسیی، واتە، بەشدارینەكردنی سیاسیی دەگەیەنێت، بە یەكێك لە دیاردە مەترسیدارەكان، بۆ سەر ژیانی سیاسیی وڵات دێتە ئەژماردن، چونكە دەبێتە هۆی گوێنەدان و خۆ لێنەبانكردن لەو كێشە سیاسیی و روداوگەلانەی كە كاریگەریی لەسەر خواست، ئامانج و ئاراستەی كۆمەڵگەو سیستمی سیاسیی دادەنێت. هۆكارێكیشە، بۆ گوڵڕێژكردنی رێگە لە بەردەم سەرهەڵدانی سیستمی سیاسیی سەرکوتکاردا، چونكە بێ لایەنی سیاسیی و بەشدارینەكردنی سیاسیی، بێ دەنگیی و چاوپۆشین، لەسەرجەم رەفتارو كردارەكانی پێكهێنەرەكانی سیستمی سیاسیی كە خۆی لە دامەزراوە فەرمییەكان و نیمچە فەرمییەكانی وەكو حزبە سیاسییەكان و رێكخراوەكاندا دەبینێتەوە، بەرهەم دێنێت.   
خۆزگە وا نەبوایە؛ لێ دەتوانم بڵیم، ئەو كەسانەی وای بۆ دەچن كە؛ هەڵوێست دەربڕین لە بارەی روداوە سیاسییەكانەوە، واتە؛ حزبیبون، وابەستەبون بە كەسایەتییەكی سیاسیی، سەرخستنی لایەنێكی کێشەکان و ئەفەرۆزكردنی لایەنەكەی دی، ئەوا بە دڵنیاییەوە بە هەڵەدا چون، چونكە لە ئامانجی سیاسەت و ئەلف و بێی حزبایەتیی تێنەگەیشتون، حزبایەتیی و سیاسەت، بێ لایەنی حزبیی و بێ لایەنیی سیاسیان تێكەڵاو بە یەكدی كردوە!
لە بەنەڕەتدا؛ حزبایەتیی، پابەندبونە بە بەرنامەی سیاسیی و پەیڕەوی حزبەوە. بڕوابونە بە فیکری سیاسیی و ئایدۆلۆژیایەكی سیاسیی دیاریكراوەوە. رێكخستن و گوێڕایەڵبونە بۆ بڕیارەكانی حزب و پەسندانی رەفتارەكانی حزبە. كۆی ئەوانە؛ راستەوخۆ کاریگەری لەسەر رەفتاری سیاسیی تاک دادەنێت، هەرگیز رەفتارێک ناکات دژی پەیڕە، بەرنامەی سیاسیی، فیکری سیاسیی و بڕیارەكانی حزب بێت.
لێ ئەوەی پەیوەستە بە؛ هەڵوێست دەربڕین، لایەنداریکردن لە کێشەیەك یان روداوێكی سیاسییدا، هەرگیز مرۆیەك ناکات بە مرۆیەكی حزبیی، بۆ نمونە؛ ئایا دەکرێت بە ناوی بێ لایەنییەوە، لە روداوێكی وەكو هێرشی سەربازیی تورکیا، مرۆ بێ هەڵوێست بیت؟ ئاخر كەنگێ رەوایە، تەنها بە هۆی رەتکردنەوەو لە دژ وەستانی ئەو هێرشانە، راستەوخۆ مۆری ئەندامبون و لایەنگریكردن بۆ " pkk" بە تەوێڵی كەسێكەوە بنرێت؟ بەپێچەوانەشەوە، چۆن دەبێت لە ئەگەری پشتیوانیكردنی كەسانێك بۆ هێرشەکانی توركیا، راستەوخۆ سیفەتی "جاش و خیانەت" بەو كەسانەوە بنرێت؟
 لە وڵاتانی دێمۆکراسیی و سیستمە دێمۆكراسییەكاندا، بە تایبەتیی، لە وەرزی هەڵبژاردندا؛ هەمو ئەو کەسانەی رو لە سندوقەکانی هەڵبژاردن دەکەن، ئەندامی حزب نیین، بە پێچەوانەوە، زۆرینەی رەهای دەنگدەرانی كۆمەڵگە دێمۆكراسییەكان لە روی حزبییەوە بێ لایەنن، لێ لەو روداوە سیاسییەی پێدەگوترێت؛ "هەڵبژاردن" لایەنگیریی حزبێک دەکەن، دەنگی پێدەدەن و متمانەی خۆیانی پێدەبەخشن. 
ئەگەر تاكەكانی ئەو كۆمەڵگانەی خاوەنی سیستمی دێمۆکراسیین؛ بە هەمان لۆجیکی لەمەڕ ئێمە لایەنگریی حزبیی و سیاسیی تێکەڵاوی یەکتر بکردایە، ئەوا دەبو تەنیا ئەندامانی حزب، مافی دەنگدانیان هەبوایە و ئەوانی دی بە بیانوی بێ لایەنیی حزبییەوە تەماشاچیی بونایە! بەو جۆرە؛ هەمیشە حزبێک براوە دەبو، حزبەكانی دی، دەست بەتاڵ و دۆڕاو بۆی دەردەچون! نهێنی سەركەوتنی سیستمی دێمۆكراسیی لەوەدایە؛ دەرگە لەبەردەم بەشداری سیاسیی  هەمواندا بە حزبییەكان و بێ لایەنەكانەوە ئاوەڵا دەكات، بەوەش دەنگدەر (حزبیی و بێ لایەن)، بڕیار لەسەر ئەوە دەدەن کام حزب براوە دەبێت و بڕیاری سیاسیی بۆ سێ تا چوار ساڵ بەدەستەوە دەگرێت، بۆیە هەمیشە نەخشەی سیاسیی وڵات بە گوێرەی بەرژەوەندییەکانی دەنگدەر  لە گۆڕانکاریی بەردەوام دایە. 
جگە لە هەڵبژاردن، دەیان دیاردەو روداوی دی هەن، کە خەڵکی ناچارە راو هەڵوێست لەبارەیانەوە بە قبوڵکردن یان رەتکردنەوە دەرببڕیت، بە بێ ئەوەی ترسی لەوە هەبێت بێ لایەنییە حزبییەکەی لە دەست بدات.
لە زانستی سیاسییدا؛ دیاردەی بێ لایەنیی حزبیی وەکو دیاردەیەکی ئاسایی سەیر دەکرێت، بەڵام دیاردەی بێ لایەنیی سیاسیی و بەشدارینەكردنی سیاسیی، وەکو دیاردەیەکی نێگەتیڤ چاولێكراوە، چونکە دوەمیان کارگەری راستەوخۆ لەسەر ئاستی دێمۆکراسیی و گەشەکردنی سیاسیی جێدەهێڵێت، بۆیە لە زانستیی سیاسییدا چەمکی (بێ باکیی سیاسیی) بۆ ئەو كەسانەی بێ لایەنی سیاسیین و بەشداری سیاسیی ناكەن بە کاردەهێنرێت.
لە سیستمە دێمۆکراسییەکاندا، هەمیشە هەوڵی ئەوە دەدرێت بێ لایەنە سیاسییەکان، واز لە بێ باکی سیاسیی بهێنن و راو هەڵوێستی سیاسیی لەبارەی دیاردەو روداوە سیاسییەکانەوە دەرببڕن و بەشداری كایەی گشتیی بكەن، بەڵام هەرگیز لەسەر ئاستی گشتیی هانی کەس نادرێت واز لە بێ لایەنیی حزبیی بهێنن و لە ریزی حزبەکاندا خۆیان رێکبخەن و بەرگی ئەندامێتیی حزبێك لەبەر بکەن.
بە کورتیی، بێ لایەنیی حزبیی، دیاردەیەکی پۆزەتیڤە، لێ بێ لایەنیی سیاسیی، دیاردەیەکی خراپەو دەچێتە چوارچێوەی (دەست بە کڵاوەکەتەوە بگرە با بانەیبات) ئەو پەندە کوردییەی کە ئێستا هەندێك "رۆشنبیر، رۆژنامەوان و چالاكەوان" خەریكن بە ناوی بێ لایەنییەوە بەسەر خەڵکیی بە گشتیی و رۆشنبیراندا بە تایبەتیی بیسەپێنن، وەكو ئەوەی لە روداوێكی وەكو روداوەكەی 8/ تەمموزو رۆژانی دواتری ناو یەكێتیی بینیمان" كە گەرەكیانە؛ بە ناوی بێ لایەنییەوە، دەمی خەڵكانی دەرەوەی بازنەی ئەندامانی یەكێتیی پێدابخەن و رێگەیان را دەربڕین و هەڵوێست وەرگرتن لە بەردەم زۆرینەی خەڵكییدا دابخەن!

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی