جەنگ‌و دژواریەکانی داهاتوو

09/07/2024

فەرەیدون کونجرینی

هەواڵ و زانیاری  جەنگ و  ڕوو بەڕووبونەوەکانی گەریلا دژی داگیرکارو بەکرێگیراو  لە مێدیاکانی بەئــاگا لە *گەریلا)  دەبیستن کەبۆنەتە یەکەمین مێدیای کوردی و  سەرچاوەی ڕووداوەکانی کوردستان بەتایبەت داگیرکارییەکانی دەوڵەتی ترک بۆ سەر خۆرئاواو باشوری کوردستان, ‘وەك چۆن لە پێناسەی خۆیاندا هاتوە، بۆ پێکهێنانى ئه‌و پێویستییه‌ سه‌ره‌کییەى مرۆڤه‌کان به‌ بێ جیاوازیی (باوه‌ڕ، زمان، ڕه‌نگ و ڕه‌گه‌ز) کار دەکات، له‌سه‌ر هێڵ و بناغه‌ى ماف و ئازادییه‌ سه‌ره‌کییه‌کان به‌ شێوه‌یه‌کى یه‌کسان و دیموکرات.

بەهۆی بێدەنگی دەوڵەتی ئێراق و ڕێگەخۆشکاری بەکرێگیراوان لە باشوری کوردستان دەیان ساڵە دەوڵەتی ترک بە ویستی خۆیی و بەناوی ناتۆوە هێرش و پەلاماردانەکانی زیاترکردوە  زۆرێک لە خاکی باشوری کوردستانی داگیرکردوە، لە وەرزی پایزو زستاندا بەهۆکاری سەختی و زۆری بەفربارینی ناوچەکە تەنها لە ئاسمانەوە  بۆمباران دەکات، هێرشی زەمینی لەوەرزی بەهارو هاویندا ئەنجام دەداو هەندێک جار هێزەکانی لەناوچەکان دەهێڵێتەوە  هەروەک» لە ١٠ رۆژى رابردوودا سوپاى ترکیا ٣٠٠ تانک و زرێپۆش و زیاتر لە ١٥٠٠ سەربازی هێناوەتە هەرێمى کوردستان لەنێوان گوندەکانی بابیرێ و کانیـبەلاڤێ و چەند ناوچەیەکی  بادینان سەر بەپارێزگای دهۆک و  خاڵێکی پشکنینی لە ناوچەکە جێگیرکردووە و رێگا بە تێپەڕبوونى هاونیشتمانیان نادات و  زیاتر لە  ٢٥كیلۆمەتر هاتۆتە ناو خاكی هەرێمی باشوری کوردستان.

ترکیای داگیرکار پرسی هێرشەکانی تاکڕەوی نییەو وابەستەی نێودەوڵەتی کردوە لە ماوەی ڕابوردودا سوریاو ئێراق و ئێرانی ئاگادارکردۆتەوە لە پیلانگێڕیەکەو پرۆسەکە تەنها لەلایەن ترکیاوە نیە.

لایەنەکانی  ترکیا  دووچاری لەیەکترازان بوون  بەهۆی  فشاری شۆڕشگێڕانی کورد لە چیاو خۆرئاواو دەرەوەی وڵات لەم ساڵدا سەدان سەربازیان لێ کوژراوەو چەندیین فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانیان تێکشکاوەو زیانی مادی زۆریان پێگەیشتووە" لە هەوڵی چارەسەردان " بەڵام سوپا لە پێشڕەویدایە بەهاوکاری بەکرێگیراوانی باشورو  ئێراق لەم وەرزەدا  ڕێکەوتنی ژێربەژێری لەگەڵ  دەوڵەتی ترک ئەنجامداوەو ڕێگەی بە دەوڵەتی ترکداوە خاکەکەی بکاتە مەیدانی جەنگ!؟

لەم ساڵدا گۆڕانکاری  لەڕووی دەرەکییەوە ڕوونادات جگە لە پیلانەکانی سوپای ترکیا لە خۆر ئاواو باشوری کوردستان" بەهۆی ئەوەی  دەوڵەتی ترک  کێشە ناوخۆییەکانیان زیادی کردوەو هەوڵی هەڵوەشاندنەوەی سیستەمی کۆماری دەدرێ  وەک (دەولەت بهچەلی) دەڵێ نەمانی سیستەمی کۆماری باشنیەو بونیشی هەرباشنیە"  ئەوەی سیستەمی کۆماری گەشە پێدا ئاکپارتی نەبوو بەڵکو سیاسەتی دەوڵەت بەپێویستی دەزانی کەسایەتییەکی دیکتاتۆری وەک ئەردۆغان بکرێتە تاکڕوی وڵات و ڕووداوە داگیرکارییەکانی خۆرئاواو باشوری کوردستان و گەشەی بازرگانی بەهۆی بوونی نەوتێکی زۆری ژێرزەوی لەباشوری کوردستانەوە پێبخرێتە ناو گەمە سیاسسییەکەیان کەتا ئێستا سیستەمی کۆماری توانیەویەتی ئامانجەکەی بپێکێت و لە داگیرکاری بەردەوامە و لە کۆتایدا شکستە بۆ دەوڵەتی ترک" لە ئێستاشدا داوادەکرێ سیستەمی کۆماری بگۆڕدرێ بۆ پەرلەمانی، ئەوەی ئاڵۆزییە بۆ لایەنەکان بۆ یەکەمین جارە زۆرینەی پێشنیارەکاندا ئاماژەدراوە مافی کورد " دەبێت لە ناو ئەو دەستوورە نوێیەدا ناسنامەی و مافی کورد جێگیربکرێت واتە پاش جێگیربوون بەناچاری و بەپێی دەستور کێشەکان بەئاشتی چارەسەردەبێت و دەگەڕێنەوە بۆ پەیامە ئاشتی خوازو دیموکراتیەکەی بەڕێز ئەبدوڵا ئۆ»جالان.

سیاسییەکانی ترک دڵنیایی ئەوەیانداوە کە سیستمی سەرۆکایەتی لە ترکیا " زیانێکی زۆر بە ترکیا دەگەیەنێ و سیستەمی دیکتاتۆری بەرجەستەدەکات، وە هەر ئەو سیاسیانەبوون کە دژی دەسەلاتی پەرلەمانی بوون و گۆڕیان بۆ سەرۆکایەتی!؟

سیستمی سەرۆکایەتی و سیستمی نا سەرۆکایەتی. ئەمە لە کاتێکدایە پارتی داد و گەشەپێدانی دەسەڵاتدار لە تورکیا دەخوازێ پاڵپشتی پارتی نەتەوەیی لە پەرلەمان بەدەستبێنێ بۆ هەموارکردنەوەی دەستوور و پەیڕەوکردنی سیستمی سەرۆکایەتی کە رێگە بە سەرۆک کۆماری ترکیا دەدات پەیوەندی بە حزبەکەیەوە هەبێ بەمجۆرە دەسەڵاتی فراوانتر دەکات لەسەر حیسابی دەسەڵاتی سەرۆک وەزیران.

دەگوترا لە پاش هەڵبژاردنەکانی ترکیا پیلانەکانی داگیرکاری سوپای ترک  هەڵدەوەشێتەوە بەهۆی لاوازبون و نەمانی دەسەڵاتەکانی ئەردۆغان" بەڵام پێچەوانە بۆتەوەو سوپای ترک لە ئامادەییدایە هێرشبکات بۆ باشورو خۆرئاوای کوردستان" پیلانگێڕیەکانی ئاک پارتی و جەهەپە"  ڕوداوی زۆر خراپتر لە ڕابووردو  لێدەکەوێتەوە و ئەگەری مەترسی زۆردەبێت بۆسەر خۆرئاوا و باشوری کوردستان و ئێرانیش بەشێک دەبێ لە پیلانگێڕیەکە"

هەردو لایەن  جەهەپە 35.2%ی دەنگەکان و ئاک پارتی گەیشتە 34.3%  واتە هەموو شتێک بە ڕەزامەندی یەکتری ئەنجام دەدەن، لایەنەکانی ترک تەنها لە ناو گەلی ترکدا ڕاستگۆن" ئاشکرایە جیاوازی زۆر دەکەن لەگەڵ گەلانی تر  خۆ ئەگەر پەیوەندیش دروستبکەن بەرژەوەندی حزب و  دەوڵەتی تێدانەبێت ئەنجامی نادەن" بزانە" بەر لە هەڵبژاردنەکان  سەرۆکی پێشوی  جەهەپە هاوشێوەی تانسۆچیلەری کرد!؟  دەیان بەڵێنیدا بە کوردەکان و  خۆنزیکردنەوەو پێکەوە کارکردن،  لە گەمەی هەڵبژاردنەکان دەرچوو  بایدایەوەو  پشتگیری سوپا دەکات، لەکاتێکدا ڕەچەڵەکی کوردە!؟

"وەبیرهێنانەوەیەکی چەندین ساڵە
لە مێژووی دەوڵـەتی ترکدا  بۆیەکەمجار  چەندساڵێك ژنێک بەناوی تانسۆ"چیلەر فەرمان ڕەوایی کرد" بەرلە هەڵبژاردنەکان و کاتێک چیلەر خۆی کاندیدکرد"  هەردوو لایەنی دەسەڵاتداری ئەوکاتی باشوری کوردستان و زۆرێک لە کورددان دەیانگوت خانمێکی بەزەیی و مرۆڤدۆست و ئاشتیخوازە " بەڵام  پاش تێپەڕاندنی چەندمانگێک لە خولی دەسەلاتیدا" لەناو سوپادا   گوتی<  ئەگەر لە ئوستڕالیا کورد ئیدارەیەکى سەربەخۆى هەبێ دەییـڕوخێنین" پاشان  

بەر لە هەڵبژاردنەکان و دەسپێکی بانگەشەکان بۆ شارەوانییەکان لە باکوری کوردستان و ترکیا!؟  ئاماژمدابوو کە ئاک پارتی تیرۆرست بچێ" جەهەپەی تیرۆرست دەسەڵاتی دەبێت یان پێکەوە هەوڵی بەردەوامی جەنگ دژی گەلی کورد دەدەن"  هەرکامێکیان بێت بۆ کورد جیاوازی نییەو ڕوداوەکان بەردەوام دووپات دەبنەوە" جەهەپە  بەهەمان سیاسەتی ئەردۆگانی تیرۆرست داوای ئاشتی کات و  پاشان تێکیبدەداتەوەو هەمان قۆناغی دوای ساڵی ٢٠١١ دووپات دەبێتەوە بەڵام گۆڕینی کۆماری بۆ پەرلەمانی ئاشتی و ڕێککەوتن دەکاتە ناچاریی، ئەو ئەگەرەش دەکەوێتە پێش کۆتایی خوڵی یەکەمی دەسەڵات  بۆ مەرامی خۆیان کوردەکان بەکاردێنن و بابەتی ئاشتی  بەڕێز ئەبدو"ڵا ئۆ"جالان و دانوستاند دوپات دەکەنەوە هاوشێوە سیاسەتی ئەردۆغان"و لە کۆتایدا تێکی دەدا  یان ڕاستەوخۆ هەردوولا پێکدێن بۆ بەردەوامی پڕۆسەی داگیرکاری"  دڵنیاشم جەهەپە ناتوانێ پیلانەکانی سوپای ترک ڕابگرێت بەڵکوو دەبێتە  پشتیوان و  هێرشەکان بەردەوام دەبن.

دەسەڵاتی باشوریش وەک چۆن لەگەڵ تانسۆ چیلەر تا ئەردۆگان جاشایەتیان کردوەو هێزی ترکیان هێناوەتە خاکی کوردستانی باشورو بۆ ئەم دەسەڵاتدارییە نوێیەی ترکیا دوپات دەکەنەوە و  تاوان و بەکرێگیراویان بەردەوامدەکەن "

ترکیا بە کۆماری بمێنێتەوە» بەپێی پیلانگێڕییەکانی لەگەڵ سوپادا ئەنجامیداوە دژ بە گەریلا تا ساڵی 2030 ململانێی جەنگ بەردەوامدەبێت لەم نێوەندەدا داگیرکار تێکدەشکێ بەهۆی فشارو کوشتارو هێرشی تۆڵەو توڕەیی کوردو گەلانی ناوچەکە»  ڕادەپەڕین  لە ناوشارەکان و ئەگەری سەرهەڵدانی سەرکەوتوی  باکوری کوردستان  بکەن،

لەم ساڵی ٢٠٢٤ تا ٢٠٢٦ دەسەلاتی ترک هێرش و پەلامەردان و داگیرکارییەکان زیاتردەکات و مەترسی لەسەر هاوڵاتیان دروستدەبێت کەبەهۆیەوە داگیرکار بە تانک و زرێپۆش  هێرشی ئاسمانی پیلانی داگیرکاری خۆرئاوای کوردستان و باشوری کوردستانی هەیە " ئەوەی ڕووبەڕووی ئەم داگیرکاریانەیە " 1 گەریلا لە چیاکان و سنورە کێشەلەسەرەکان 2 هاوڵاتیان و وڵاتپارێزان لە ناوەو دەرەوەی کوردستان بە خۆپشاندان و دەنگی ناڕەزایی دژی دەوڵەتی ترک و داگیرکارییەکان ڕووبەڕوو دەبنەوە " چەمکێکیتر کەبە خەباتی ئەلکترۆنی ناوزەنگ دەکرێ پشتوانی نوسەرو ڕوونابیرانە دیدوبۆچونەکان دەکەنە بەربەست بۆ بەکرێگیراوانی ناو وڵات بە تەنزو ڕەخنەکانیان شەرمەزاریان دەکەن.

سەرچاوەی ڕووداوەکان لە مێدیاکانی نزیک لە قەندیل دەگوازرێتەوە" با هەموومان پشتیوانی لێبکەین و بڵاوکراوەکانی بگەیەنیین بە کوردستانیان و جیهانی دەرەوە. دۆخی سیاسی و سەربازی دەوڵەتی ترکی فاشست ژیانی هاوڵاتیانی گوندنیشین و  شارۆچکەکانی  لەهەرێمی کوردستان سەخت و دژوار کردوەو بێدەنگی ڕێکخراوو لایەنەکان دەرفەتی زیاتر بۆ داگیرکار بەرپادەکات و  دۆخی ناوچەکە  دژوارترو خراپتری لێدەکەوێتەوە،

مەترسییەکانی  شەڕ و  داگیرکاری و شاڵاوی تركیا لە خۆرئاواو باشوری کورستان رۆژ بە ڕۆژ زیاتر دەبێت، ئاشکرایە ناوچە سنوورییەكانی باشوری کوردستان  بەتایبەت بناری قەندیل و  گوندنشینان و شۆڕشگێڕانی گەلەکەمان، ڕۆژانە لە لایەن تركیایەوە بۆردومان دەكرێن و  بە ئاشكرا سنوری هەرێمی کوردستانی بەزاندوەو سەروەری  گەلی پێشێلکردوە و لە خۆرهەڵاتی کوردستان تۆپباران و موشەكبارانی ئێرانیش بۆتە مەترسییەکی تر کە پیلانگێڕی هەردو  دەوڵەتی داگیرکار لە ئارادایە.

پێویستە  هەموو هێز و لایەنەكان + وڵاتپارێزو ڕێکخراوەکان لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوە، ڕێگای توند و یەكلاكەرەوە بگرنە بەر  ببن بە بەربەست تا ڕوداوی خراپتر ڕونەدات و   چارەسەری هەموو كێشە  ناوخۆییەكان بە زمانی گفتوگۆ و ئاشتی و بەتوندی دژ بە ئاگری شەڕ و داگیرکاری لە خۆرئاواو باشوری کوردستان بوەستنەوە.

داوابکرێ لە  وڵاتانی دەرەوە   هەموو بۆردومان و پێشێلكارییەك ڕابوەستێ و    هێزی داگیركاری تركیا  هێزەو و سەنگەرەكانی بپێچێتەوەو لە سنورە ئازادکراوەکانی کوردستان بچێتە دەرێ و  بەهەموو شێوەیەك ڕێگیری لە دەسدرێژی و پەلامار و بۆردومان و دەستێوەردانەكانی تركیا و ئێران بگیرێت.

 پێویستە وڵاتپارێزان لە سەر ئاستی ناوخۆ و ڕووی دەرەکی بەتایبەت وڵاتانی ئەوروپا، هەوڵی تەواوی خۆیان بخەنەگەڕ  بە خۆپیشاندان و داواکاری لە کۆنسوڵی وڵاتان و پەرلەمانی ئەوروپاو ناتۆو   لەشكركێشی و داگیركاری بوەستێنن، داوابکرێ هەر هێرش و پەلامارێك بۆ سەر خاكی كوردستان بە هەر بیانووی  پاراستن!؟ بوەستێنن"   ئاسایش و سەلامەتی  گەلانی ناوچەکەو پاراستنیان لە جەنگ و داگیركاری لە پێش هەر پرسێكی دیكەوە ببینن، نەک بەدیوێکی تر و ئامانجی داگیرکاری سنور ببەزێنن و زیان بە موڵکی هاوڵاتیان و گیانیان بدەن.

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی