هیوا ئەحمەد

بۆ خوێندنەوەی ئەو داینەمیكە سیاسییانەی ڕۆڵیان هەیە، لە ئاڕاستەی ڕوداوەكان و بەڕێوەبردنی جیهاندا، نا واقیعییە تەنها ڕەهەندە نەریتییەكانی وەك(دارای ڕۆڵی یەكلاكەرەوە دەبینێت لە دەستڕۆیشتندا بەسەر داهاتووی جیهاندا و وزە و خۆراك و سەرچاوەی ئاو،...هتدد) لە بەرچاوبگیرێت، لە دونیای ئەمڕۆی سیاسەتدا ڕەهەند گەلێكی نوێ ڕۆڵ دەبینن و هەماهەنگن لەتەك ئەو ڕەهەندە نەریتییانەی كاریگەرییان هەیە، لە خوڵقاندنی ئەو فاكتانەی سیاسەتی نوێی جیهان لە قاڵب دەدەن. بۆ ئەوەی بزانرێت ڕەهەندە نوێیەكان كاریگەری و ئەدایان (پێرفۆڕمانس) لەسەر ڕەوتی ڕووداوە سیاسی و تەكنیكییەكانی جیهان چەندە، خوێندنەوەی ورد  و فرە لایەنی پێویستە. لەم وتارەدا باسی سێ لەو ڕەهەندە نوێیانە دەكەین ئەوانیش، كاریگەری و لێكەوتەكانی كێبڕكێ لەسەر چیپ، دراوە دیجیتاڵییە سەربەخۆكان و گەمەی ناو مەتبەخە سیاسییەكان(ڕاشناڵ).
چیپ یەكێكە لە رەهەندە كاریگەرە ناباوەكان، كە بووە بە فاكتەری كێبڕكێی لە نێوان چین و ئەمریكادا. چیپەكان بنەمایەكی سەرەكین لە توانای دەستگرتن بەسەر بازاڕی تەكنەلۆژیادا. ڕۆڵی گەورە دەبینن، لە دەستڕۆیشتندا بەسەر داهاتووی جیهاندا، چیپە پەرەسەندووەكان لای كێبێت داهاتووی تەكنەلۆژیا و ئابوری و ئاسایش و تەندورستی قۆرخ دەكات ، چینییەكان پێیان وایە چەند هەنگاوێك لە پێش ئەمریكاوەن لە دەستەبەركردنی چیپی پێشكەوتودا.
كایفو لی سەرۆكی پێشووی (بایدو)گوگڵی چینی، لە پەرتوكەكەیدا كە لەبارەی توانای بایۆتەكنەلۆژیاوە نوسیویەتی، شرۆڤەی كێبڕكێی چین و ئەمریكا دەكات، لەسەر زیرەكییە دیجیتاڵییەكان(Ai)و پێشبینی دەكات چین بتوانێت دەستی بگات بە چیپە پێشكەوتووەكان، بە پشت بەستن بە كۆمەڵێك فاكتەر كە لە چیندا ئامادەگییان هەیە. بە دیدی ئەو لەم كایەدا چین براوەی یەكەمی كێبڕكێی چیپە زیرەكەكانە. كارەكەی كایفو لی هاوكارە بۆ تێگەیشتن لە توندی كێبڕكێی بەدەستهێنان و گرنگی چیپ لە داهاتوودا.
لە پاش چیپەكان دراوی دیجیتاڵی سەبەرخۆ  ڕەهەندێكی كاریگەرە كە لەناو نوخبەی سیاسی و ئەكادیمیستانی دارایدا  قسەی جدی لەسەرە و بە تەحەدای داهاتووی بەردەم سیستمی دارایی جیهان دادەنرێت.
ئایە دراوە دیجیتاڵییە سەربەخۆكان شۆڕشە بەسەر سیستمی دارایی جیهاندا؟ بەرسڤی پرسیارەكە دەكەوێتە سەر چەندیەتی سەركەوتنی ئەو ڕیفۆرمەی داوا دەكرێت لە سیستەمە دارایەكەدا بكرێت. شارەزایانی ئەو بوارە نیگەرانن لە بەرزبوونەوەی خواست لەسەر دراوەكە، هۆكاری بەرزبوونەوەی خواستیش ئەوەیە كە ئاسان دەگوازریتەوە و ڕەقابەكردنی لەلایەن دارایی جیهانەوە ئەستەمە و دەتوانێت بەكارهێنەر ببەستێتەوە بە سیستمی داراییەوە، لە دەرەوەی ڕێسای بانكەكان. چاودێرانی بازاڕی دارایی لامەركەزیەتەی دراوی دیجیتاڵی سەربەخۆ بە هەرەشەی جدی دەزانن، چونكە پێیان وایە دراوە سەربەخۆكە توانای دەست ڕۆیشتووی بانكەكان سنوردار دەكات، گورزە لە دۆلاری ئەمریكی، دەبێت بە بەدیلی سیستمی سویفت. هەروەها دەرفەت دەڕەخسێنێت بۆ بازرگانی نا ئاسایی.
لە پاڵ ئەم ڕەهەندانەی باسكران، تێگەیشتن لە گەمەی سیاسی سەرۆكی ئەمریكا و تیمەكەی (كۆرت) یارمەتی دەرە لە خۆێندنەوەی ستراتیژیەتی بەڕێوەبردنیان،كە سیاسەتەكانیان كاریگەری گەورەی لەسەر جیهان هەیە، بەلێكدانەوەی( س و ص)ی سیاسەتی ڕابردوو و خوێندنەوەی بەرژەوەندییە تەقلیدییەكانی ئەمریكا، ئاسان نییە پێشبینی بۆ جوڵەكانی سەرۆك ترامپ بكرێت.
هەرچەندە دەربڕینێكی ناسیاسییە بەڵام دروستە بوترێت سەرۆك ترامپ و تیمەكەی وەك كۆمپانیایەكی سەوداگەری بازرگانی كاردەكەن، بۆ  تێگەیشتن لە دونیا بینی ترامپ و چۆنێتی ستراتیژیەتی كاری،  پەرتوكی(هونەری گرێبەست) یارمەتی دەرێكی باشە، كە لەلایەن (دۆناڵد ترامپ و تۆنی شوارتز)وە نوسراوە، پەرتوكەكە دیدی ترامپە بۆ بەڕێوەبردن، كە سەركەوتنی سیاسەت بە بڕی بازرگانی دەپێوێت، جەخت دەكاتەوە لە سوود بینین لە هەوڵە بازرگانییەكان بە لە بەرچاوگرتنی كات و شوێنی ڕاست. بە دیدی ئەو هەموو ڕێگەیەك دروستە بۆ بەدەستهێنانی زیاتر، كتێبەكە بە لێهاتووی ترامپدا هەڵدەدات كە دەتوانێت  دانوستانە سەركەوتوەكان بكات بە ئەمری واقیع، ئاماژە بەوە دەكات چەرخی گەورە لەسەر دەستی سەرۆك ترامپ بەدی دێت. جەوهەری ( هونەری گرێبەست)ڕیتۆری ترامپە بۆ سیاسەت بەڕێوەبردن.

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی