(من = تۆ)!! هاوکێشەی مێگەل لەکۆمەڵگه‌ی مۆدێرندا

1 کاتژمێر پێش ئێستا

د. ئەمیر حسێن

لەسەردەمێکدا بەهای مرۆڤ چیتر وابەستەی وەڵامی ئەو پرسیارە کلاسیکیە نییە (من کێم یان من چیم؟)، بەڵکو لێرە بەدواوە بون گرێدراوی وەڵامی ئەو پرسیارە سێنترالیە مۆدێرنەیە: (من چیم هەیە؟)، لێرەوە مەترسیدارترین هاوکێشەی بیرکردنەوەی کاپیتالیزمی مۆدێرن خۆی مەڵاسداوە (من = تۆ)، هەرچەندە لەڕواڵەتدا ئەم هاوکێشەیە وەک بانگەشەی یەکسانخوازی خۆی نمایشدەکات، سەرەتا ئەستەم‌و تەنانەت مەحاڵ دەردەکەوێ، چۆن دەکرێ (من) بەم هەموو تایبەتمەندیەی ڕابردوو، یان جیاوازیە بنچینەییە فیزیکی‌و میتافیزیکیەوە، هاوتابم لەگەڵ (تۆ)؟، بەڵام لەواقعدا ئەمە دەستپێکە بۆ پرۆسەی ڕاگەیاندنی، سەرەتای کۆتایی، مردنی تاکگەرایی‌و داماڵینی فرە ڕەهەندی، تەنانەت سڕینەوەی تایبەتمەندیە جیاوازەکان‌و زاڵبونی بیرکردنەوەی مێگەل، بەسەر کۆمەڵگادا.  

هربرت مارکوزە لەتیۆرە بەناوبانگەکەیدا (مرۆڤی تاک ڕەهەند One – Dimensional Man) زۆر زوو لەم تێکشکانە مەترسیدارەی، لەبێدەنگیدا بەڕێوەدەچێت، بەئاگامان دەهێنێتەوە، بەدەنگێکی بەرز ئاگادارمان دەکاتەوە، مرۆڤ لەکۆمەڵگه‌ی پیشەسازی مۆدێرندا، بەتوندوتیژیی ڕام ناکرێ، بەڵکو کارکردن لەسەر چێژو ئارەزوو، چەکی یەکلاکەرەوەیە، لەخۆڕادەستکردن بەمێگەل.

پێشئەوەی جەستە کۆت‌و بەندبکات، ڕوحی سرک‌و بزێوی لەبازنەی بەکارهێنان‌و مەسرەفگەرادا، دەستبەسەر دەکات،  وەک چۆن تەکنۆلۆژیای پیشەسازیی، لەکارخانەکاندا کەلوپەلەکان بەرهەمدەهێنێ، هاوتەریب بەخەستی دەستیکردوە بەسەرمایەگوزاریی، لەوەبەرهێنانی چڕی حەزو ئارەزوەکانی مرۆڤیشدا، لێرەوە چێژو بەختەوەری بەبڕی توانای کڕین‌و بازاڕکردنەوە گرێدەدات، نەک بەتوانای بیرکردنەوە، یەکخستنی ئارەزوەکان‌و هاوتاکردنیان، لەڕێگەی بەرهەمهێنانی بەردەوامی پێداویستی ساختەوە، ئێستا پرسیارەکە ئەوەنییە (من چیم دەوێت؟)، بەڵکو گۆڕاوە بۆ (من پێویستە چیم بوێت؟).

ئارەزوە ساختەو دەستکردەکانی کۆمەڵگە دەیسەپێنێ بەسەرهەموماندا، هەمان جۆری مۆبایل، هەمان جۆری ئۆتۆمبێل، هەمان دیزاینی خانوبەرە، تەنانەت هەمان ستایلی ڕیش تاشین‌و نەشتەرگەری جوانکاریی‌و جلوبەرگ‌و پۆشاک، تادەگاتە خەونی هاوبەش بۆ بەسەربردنی پشوەکان، بەهەمان جۆرو لەهەمان شوێن‌و دورگە.

مەسافەی نێوان ئارەزوەکان هێندە کەمبوه‌تەوە، نزیکبوه‌تەوە لەخاڵی سفر، ئیتر زۆر بەئاسانی ئارەزوی شتێک ناکەین لەبەرئەوەی پێویستمانە، بەڵکو لەبەرئەوەی ڕیکلام‌و کەناڵ‌و شاشەکان دەخوازن‌و ڕامان دەکێشن، خۆ ئەگەر پێویستیشمان نەبێ، بەڵام هەر دەبێت هەمان بێت، لێرەوە ئیتر تاک، ئازادی‌و پێویستیەکانی تەسلیم بەهاتوهاواری بازاڕ دەکات، خۆ نواندن دەبێت بەپاڵنەری ئارەزوی ژیانکردن وەک ئەوانیتر، پاراستنی تایبەتمەندی‌و جیاوازی دەبێت بەجۆرێک لەگوناح‌و هەڵەی شەرمنانە.

لەم ماراسۆنە گەرم‌و گوڕەی ڕاکردن بەدوای ئارەزوە ساختەکان‌و حەزی بێدوایەکی بازاڕکردنەدا، (مارکوزە) ئاگادارمان دەکاتەوە، شارستانیەتی سەردەم نەک تەنها فرەیی لەنێوان من‌و تۆدا دەکوژێ، تەنانەت پەلاماری ئەو فەزا خودیەش دەدات، بەهاو واتا بەبونیادو بنەما ئەخلاقیەکان دەبەخشێ، هەوڵدەدات لەچوارچێوەی گوێڕایەڵیدا، جارێکی تر لەنوێ دایبڕێژێتەوەو تەڵقینی بداتەوە.

ئەمەش پرەنسیبی ترس لە بیرکردنەوەی دەرەوەی مێگەل وەک ترادسیۆن دەسەپێنێ ، لێرەدا (هایدێگەر) بیرمان دەخاتەوە ، مردن ترسناکترین تراژیدیای مرۆڤ نیە ، بە ڵکو فەرامۆشکردنی بوون ، یان لەبیرکردنی بوون ، لە ناو هەڵسوکەوتی ڕۆژانەی دوبارەدا ، گەورەترین مەترسیە بەرامبەر لەدەستدانی  تامەزرۆیی و سەرسامی ، لە مەڕ پرسیاری وجودی ( من بۆچی هەم ؟ ) سەرکێشی لەدەستدانی ئەم پرسیارە ، سەرەتای مردنی کلینیکی هزرینی ئازادو خۆ تەسلیمکردنە بە مێگەل .  چونکە قەڵاچۆکردنی جیاوازیەکان ، پێویستی بە بەکارهێنانی توندو تیژی نیە ، وەک چۆن سیستەمەکان بەدرێژای مێژو پەیڕەویان لێدەکرد ، تەنها ئیسفنجێک لە تەکنۆلۆژیای زیرەک ، لە ڕێگەی میدیاوە دەستکاری سیستەمی چێژو ئارەزوو پێداویستیەکان دەکا ، تادەگات بە قوتدان و هەڵمژینی جیاوازیەکان ، ئیترهەڵچون و ناڕەزایەتیەکان ، دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنەکان ، حزبە سیاسی و ڕێکخراوەکان ، من و تۆ لە یەکتر دەچین . تەنانەت ئەو ( نا ) یەی وەک ڕەتکردنەوە ،( کامۆ) بە پێش مەرجی بون دایناوە بەرامبەر هەموو جیهان ، دەبێت بە ( نا ) یەکی دەستەجەمعی بێ واتا ، بە یەک دەنگ و لە یەک کاتداو لە شوێنێکی تایبەت و دیاریکراو ، وەک پۆلێک قاز بەبێ مەبەست و دەرئەنجام دەردەبڕدرێ .

لە کۆتایدا ئەم جۆرە لە مرۆڤ ، تەنها شوێن ئاسودەیی دەکەوێ ، وەک چۆن لە شکست دەسڵەمێتەوە ، بە هەمان شێوە لە سەرکەوتن دەترسێت ، پێی چاکترە کۆپی ئەویتربێت نەک دەنگێکی نەشازو جیاواز، بەلای ئەوەوە پاراستنی تایبەتمەندیە ڕەسەنەکانی ، بۆتە جێگەی مەترسی ، تاکگەرایی جۆرێکە لە تۆمەت ، یان بیرکردنەوە ، ئەنجامدانی تاوانە ، دژی دۆخی گشتی دەرونی کۆمەڵگا ، بۆیە لەم سەردەمە جەنجاڵەدا ، ( من ) دەبێت ئاماژەی گێڕانەوەی ماف بێت ، بۆ تۆخکردنەوەی جیاوازیەکان ، بیرکردنەوەی عەقڵانی لەسەرخۆ ، لەسەردەمی تیژڕەویدا ، یان هەڵبژاردنی بێدەنگی ، لە کاتێکدا هەموان پڕ بە گەرویان دەقیژێنن ، ئەمەش تەنها قبوڵکردنی ڕەتکردنەوەی هاوشێوەیی ئەویترە ، شکاندن و ڕەتکردنەوەی هاوکێشەی ( من = تۆ ) ، جۆرێک نیە لە لوت بەرزی و خۆ بەزل زانین ، وەک دەردەکەوێ ، بەڵکو ڕزگاربونە لە کۆیلایەتی لێک چوون ( وەک یەکی ) ، ئەمەش بانگەوازی گێڕانەوەی دەنگ و سەنگی تاکە ، بۆ ئەوەی تۆ خۆت بی ، منیش خۆم ، بە پاراستنی جیاوازیەکانمانەوە ، گەورەیی و مەزنی مرۆڤ وەک ( نیچە ) دەڵێت : لە پابەندی بە مێگەلەوە بەرجەستە نابێت ، بەڵکو لە توانای پێچەوانە ڕێکردنەوە بەرهەم دێت ، هەتا ئەگەر تەنیاش بیت .

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی

بەپەلە