شارپرێس:
ڤیتۆ و ناڕەزای هاوپەیمانی فەتح، ترسی هەرەسهێنانی پێكهێنانی حكومەتە ڕاگوزەرییەكەی زورفی هێناوەتە ئاراوە، كە هاوپەیمانییەكە سوورە لەسەر چاوخشاندنەوە بەو میكانیزمەی عەدنان زورفی پێ ڕاسپردراوە، كە پێ وایە نادەستورییە، ئەمەش پێنوێنە دانوستانەكانی ڕاسپاردنی سەرۆكی حكومەت تەواو نەبوون، واتە كردەی ڕاسپاردنەكە هێشتا كۆتایی نەهاتووە‌ و گەلێك ئاڵێنگاری لەبەر دەمدا ماون،‌ لەوانەشە بە دەردی حكومەتەكەی عەلاوی بچێت.

هەرچەندە هاوپەیمانی فەتح بیانووی بە میكانیزمی ڕاسپاردنەكە گرتووە، بەڵام چاودێران پێیان وایە پێدراوە سیاسییە بابەتییەكان، ڕەنگدانەوەن بۆ ڕەتكردنەوەی خودی زورفی، كە جێگەی ڕەزامەندی دەوڵەتی یاسا و لایەنەكانی دیكەی حەشدی شەعبی نییە، مەزەندەكان دەڵێن ئێران زورفی پێباش نییە، چونكە هەڵگری ڕەگەزنامەی ئەمریكییە، بۆیە پاڵنەری ئێران لە پرسەكەدا، گەورەترین بەربەستی بەردەم عەدنان زورفی - یە لە پێكهێنانی حكومەتە ڕاگوزەرییەكەیدا.

لە ئێستادا دیمەنی سیاسی بەسەر دوو بەرەدا (سیناریۆ) دابەش بووە، یەكەم، شكستپێهێنانی هەوڵەكانی زورفی بۆ پێكهێنانی حكومەت و دەستپێلەكاركیشانەوەی، بە تایبەتیش نیوەی ئەندامانی پەرلەمان (نزیكەی  170 پەرلەمانتار)، بە بیانووی میكانیزمی ڕاسپاردنەكە،  جەختیان لە ڕەتكردنەوەی زورفی كردووەتەوە. 

ڕاپۆرتە میدیاییەكانیش دەڵێن، كە هێشتاش كۆبوونەوەكانی نێوان لایەنە شیعییەكان لەو بارەوە، بەردەوامن و تەواو نەبوون، پرسەكە بۆ هاوپەیمانی فەتح بووەتە ئاڵێنگاری، بەو پێیەی ئەوان هاوپەیمانییە هەرە گەورەكەن، بۆیە دەڵێن بە زورفی ڕازی نین و ناوی پاڵێوراوێكی دیكە دەخەنەڕوو، بەڵام بۆ سەركەوتنی ئەو نیازەیان، پێویستیان بە پشتیوانی فراكسیۆنی سائیرون هەیە.

دووەم، گەیشتن‌ بە یەكلاییكردنەوەیەكی سیاسی لە ڕێگەی ڕێكخستنەوەی ماڵی شیعەوە و ڕازی بوون بە زورفی، بەڵام تەنانەت ئەو سیناریۆیەش پێناچێت سەركەوتوو بێت، ئەمەش‌ بە هۆی ئەو نەریتە باوەی پڕۆسەی سیاسی لە عێراق پێ بەڕێوەچووە، چونكە لە دوای یەكلاییكردنەوەی بەشبەشێنەی تایەفی و پاڵاوتنی سەرۆك وەزیران، تەڵەزگەی بەركەوتی حیزبی دێتە پێشەوە.

ئەم 5 گرێكویرەی خوارەوە، گرێكوێرەی بەردەم پێكهێنانی حكومەتی تازەن:
پەرتبوونی ماڵی شیعە
لە دانوستانی سێ مانگەی پێشووی نێوان هێزە شیعییەكاندا، ناكۆكییەكانی نێوان ماڵی شیعە هەڵكشاون، زۆرینەی چاودێرانیش ئەو پەرتبوونە بە دۆخێكی سیاسی تەندروست نازانن، بەڵكو گرێكوێرەیەكی كاكڵەییە و ڕەهەندەكەشی دوور و قوڵە، وەك بەشبەشێنەی تایەفی، كە لایەنە شیعییەكان وەك دەستكەوتێكی مێژووی تەماشای دەكەن و هەوڵیش هەیە بۆ گۆڕینی ئەو هاوكێشەیە، هەروەها حسابی سەنگ و قورساییە سیاسییەكان، كە فەتح خۆی بە فراكسیۆنە هەرە گەورەكە دەزانێت، ئەمەش ڕێگەی پێ دەدات لە ڕووی سیاسی و یاساییەوە،‌ هەر خۆی مافی پاڵاوتنی بەربژێری سەرۆكی حكومەت بێت، دواتریش پرسی پەیوەندییە لەگەڵ ئێراندا، كە كارلێكێ گەورەی دەبێت لە ڕێكخستنی پەیوەندی نێوان ئەو هێزانەدا.

پەرەسەندنی بەیەكداچوونەكان
دۆخە سیاسییەكە بە چەندەها ئاراستەدا بەیەكداچووە، حكومەتەكەی پێشوو لەژێر فشاری كێشمەكێشمی گەنجاندا لەباربرا، ئێستا بە هۆی ترس لە كۆرۆناوە، ئەم فاكتەرە پاشەكشەی كردووە، بەڵام هێشتاش كاریگەری خۆی لەدەست نەداوە. 

هەروەها گۆڕاوی ئێرانی فاكتەرێكی یەكلاییكەرەوە دەبێت، چونكە ڕەهەندی سیاسی هەڵكشانی ڕووداوەكانی نێوان ئێران – ئەمریكا، بە تایبەتیش دوای كوشتنی قاسم سلێمانی، ئەو پاڵنەرە زیاتر زەق دەكەنەوە، كە ئەو هێزانە ڤیتۆیان خستووەتە سەر زورفی، هاوپەیمانی فەتحیش بە سەرۆكایەتی هادی عامریش سەرتۆپی ئەو هەوڵانەیە، هاوبەندی دەوڵەتی یاساشی لەگەڵ، كە نوری مالیكی سەرۆكایەتی دەكات، عەسائیبی ئەهلی هەقیش بەسەرۆكایەتی قەیس خەزعەلیلی، لە پاڵ ئەو دوو هێزەی پێشوودایە.

سرووشتی قۆناغەكە
ئەو حكومەتەی كار لەسەر پێكهێنانی دەكرێت، سرووشتە باوەكەی جارانی نییە، بەڵكو حكومەتێكی ڕاگوزەری و خاوەن ئەركی دیاریكراویش دەبێت، ئەمەش وا دەكات زۆربەی هێز و هاوپەیمانییە سیاسییەكان لەسەری پێكهێنانی توندبن، بەتایبەتیش لایەنە شیعییەكان، چونكە دەرهاویشتەی كاری ئەو حكومەتە، سرووشتی پڕۆسەی سیاسی و قۆناغی ئایندە دیاری دەكات، بۆیە ململانێكە بە پلەی یەكەم، لەم خاڵەدا چڕدەبێتەوە.

هەڵوێستی بۆگەڕاوەیی (مەڕجەعیەت)
سەرەتا دەمەتەقێیەكی گەرموگوڕ هەبوو، سەبارەت بە هەڵوێستی بۆگەڕاوەیی نەجەن لە پاڵاوتنی زورفی- دا، بە گوێڕەی هەندێك ڕاپۆرتی ناوخۆیی، هەندێك سیاسیش ئاماژەیان بەوە دابوو، كە بۆگەڕاوەیی نەجەف پشتیوانی باڵوێزخانەی ئەمریكا بۆ پاڵێوراوی سەرۆكی حكومەتی ئایندە ڕەتدەكاتەوە، كەچی سەرچاوەی دیكە دەڵێن بۆگەڕاوەیی نەجەف خۆی لەو پرسە بەدوور دەگرێت و نایەوێت ناوی بێتە ناو ناوانەوە، بۆیە زۆر لە ئاراستەكان پێیان وایە، بۆگەڕاوەی نەجەف یەكێكە لە گرفتەكان، چونكە گومانی تێدا نییە كە بۆگەڕاوەی نەجەف نزیك بووە لە دیمەنی سیاسی عێراقی، كاریگەری و سەنگی خۆشی هەبوو لە پشتیوانیكردن لە زۆرینەی هەڵوێستە سیاسییەكانی سەر گۆڕەپانی سیاسی. جا لە هەردوو دۆخەكەدا (ڕەتكردنەوە یان خۆبەدوورگرتن)، هیچ هەڵوێستێكی فەرمی و ئاشكرای یەكلاییكەرەوە، لە لایەن بۆگەڕاوەی نەجەفەوە گوزارە‌ی لێ نەكراوە.

مەشروعیەتی یاسایی
لەو گیرمەوكێشمەی ئێستادا، دەمەتەقێیەكی یاساییی قوڵ لە ناوجەرگەی دیمەنی سیاسی عێراقیدا خۆی مەڵاسداوە، كە گرفتێكی فشارهێنەری ئێستا و ئایندەیە، ئەویش پەیوەستە بە ڕۆڵی بەرهەم ساڵحی سەرۆك كۆماری عێراق، لە كردەی ڕاسپاردنی سەرۆك وەزیری ئایندە و هەڵوێستی هاوپەیمانی فەتح لەو بارەوە كە هەڕەشە بەوە دەكات لە بەردەم دادگایی فیدڕالیدا، تانە لەو بڕیارەی بەرهەم ساڵحی سەرۆك كۆمار دەدات.

هێشتا پرسی دیاریكردنی سەرۆك وەزیری عێراق یەكلایی نەبۆتەوە، هێشتا چەند گەڕێكی دیكەی ماوە، چونكە ڤیتۆكەی هاوپەیمانی فەتح، دەمەتەقێیەكی لەسەر ڕاسپاردنی زورفی دروست كردووە، بەو پێیەی ئەوان فراكسیۆنە شیعییە هەرە گەورەكەن، لەوانەیە ئەو دەمەتەقێیە بۆ ماوەی ئایندەش بەردەوام بێت، ئەمەش‌ بە هۆی ئاستەنگەكانی سازان لەسەر كەسایەتییەك لە ناو ماڵی شیعەدا، بەڵام هێشتا شیمانەی سیناریۆی چاوەڕواننەكراو له ‌ئاردان، كە گرێدراوی ئاراستە هەڵكشاوەكانی نێوان ئەمریكا – ئێرانن لە عێراقدا.

سەرچاوە: موستەقبەل
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر