شارپرێس: نیقاش
دوای چەند سەعاتێك لەراگەیاندنی كۆتاییهاتنی شەڕ لەدژی داعش، گروپە شیعەكان رایانگەیاند، ئامادەن چەكەكانیان رادەستی حكومەت بكەن، بەڵام لای‌ هەندێ‌ گروپ شەڕ هەر بەردەوامە.

دوای بیستنی دەنگی تەقەیەكی زۆر، حاڵەتێك لە ترس‌و تۆقین باڵی بەسەر دانیشتووانی ناوچەی دۆرەی باشووری بەغدای پایتەختدا كێشا، پاش چەند دەقیقەیەك دەركەوت سەرچاوەی تەقەكان رێوڕەسمی بەخاكسپاردنی مردوویەك بووە، چونكە نەریتێكی عەشایرییە بۆ دەربڕینی دڵتەنگی تەقە بە ئاسماندا دەكرێت.

بەڵام سوپرایزەكە ئەوەبوو رێوڕەسمی بەخاكسپاردنەكە هی چەكدارێكی گرووپە شیعەكان بوو، خەڵكی ناوچەكە دەیانپرسی، كوا كوژراوەكە؟ خۆ حكومەتی عێراق كۆتاییهاتنی شەڕەكانی لەدژی "داعش" راگەیاندووە، بەڵام دواتر دەركەوت ئەو كەسە لە سوریا لە میانی شەڕەكان لەدژی "داعش" لە شارۆچكەی ئەلبوكەمال كوژراوە، بۆیە شەڕ بەلای هەندێك لە گرووپە شیعە عێراقییەكان هێشتا بەردەوامە، ئەگەرچی لە عێراق كۆتاییهاتووە.

لەنۆی ئەم مانگەدا حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران كۆتاییهاتنی شەڕی لەدژی "داعش"‌و سەركەوتنی هێزە ئەمنییەكانی عێراقی بەسەر ئەو ڕێكخراوەدا راگەیاند كە لە هاوینی ساڵی 2014دا سێیەكی خاكی وڵاتی داگیركرد، لەو رۆژەشەوە كوژرانی هیچ ئەندامێكی هێزە ئەمنییەكانی عێراق رانەگەیەندراوە.

وەك پێشبینیش دەكرا عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعە لە عێراق لە نوێژی هەینی رابردوودا رایگەیاند كە پێویستە گرووپە شیعەكان تێكەڵ بە هێزە ئەمنییەكانی عێراق بكرێن، هۆشداریشیدا لەبەشداریكردنیان لەهەڵبژاردندا، بەڵام ئەوەشی دووپاتكردەوە كە مەترسییەكانی سەر وڵات هێشتا بەردەوامن، وەك لەراگەیەندراوەكەیدا هاتبوو كە لەلایەن عەبدولمەهدی كەربەلائی نوێنەریەوە خوێندرایەوە.

چەند رۆژێكە سیاسییەكان سەرقاڵی گفتوگۆن سەبارەت بە ئایندەی ئەو گرووپە شیعانەی شانبەشانی سوپای عێراق لەدژی "داعش" جەنگاون، ژمارەیەك لە فەرماندەكانیشیان ئامادەییان دەربڕیوە چەكەكانیان رادەستی دەوڵەت بكەن‌و چەكدارانیشیان بخەنە ژێر فەرمانی حكومەتەوە، بەڵام لە واقیعدا هەموو چەك‌و چەكدارەكانیان نییە.

گرووپە شیعەكان دابەشبوون بۆ سێ بەش، بەشێكیان سەر بەئێرانن‌و لەڕووی ئاینییەوە پەیوەستن بە عەلی خامنەیی رابەری ئێرانەوە، بەشێكیشیان سەر بە عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەن لە نەجەف‌و خواستی سیاسیان نییە‌و شەڕكردن لە دەرەوەی وڵات رەتدەكەنەوە، بەشێكیشیان سەر بە حزبە شیعە عێراقییەكانی وەك رەوتی سەرد بە سەركردایەتی موقتەدا سەدر‌و "ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی"ن.

"گرووپەكانی مقاوەمە" یان "گرووپەكانی حەشدی وەلائی" چەند ناوێكن لەو گرووپە شیعانە نراون كە بەر لە هێرشی "داعش" دروستبوون، خاڵی هاوبەشیشیان دڵسۆزیانە بۆ عەلی خامنەیی مەرجەعی ئاینی لە شاری قوم‌و رابەری ئێران نەك بۆ مەرجەعیەتی ئاینی لە نەجەف بە سەركردایەتی سیستانی، بەدرێژایی دەیەی رابردووش ئەو گرووپانە رۆڵیان لە دۆسێی ئەمنی وڵاتدا هەبووە.

هەر كە سیستانیش لە حوزەیرانی ساڵی 2014دا فەتوای جیهادی لە دژی "داعش" دەركرد، ئەو گرووپە دێرینانە چوونە پاڵ هەزاران خۆبەخش كە بەدەنگ فەتواكەی سیستانیەوە چووبوون، لەبەرئەوەش كە ئەو ژمارە زۆرەی چەكداران پێویستیان بە رێكخستن هەبوو، حكومەتی عێراق دەستەیەكی رەسمی دامەزراند‌و ناوی "حەشدی شەعبی" لێنا.

گرووپی "سەرایا خۆراسانی" یەكێكە لەو گرووپانەی حەسەن تەقەوی فەرماندە لە "سوپای پاسدارانی ئێران" پێكیهێناون كە لە لەكانوونی یەكەمی 2014دا لە شەڕەكانی سامەڕا لەدژی "داعش" كوژرا، ئەم گرووپە وێنەكانی عەلی خامنەیی بە بارەگا‌و ئۆتۆمبیلەكانیدا هەڵدەواسێت.

عەباس محەمەداوی كە یەكێكە لە ئەندامانی "سەرایا خۆراسانی" لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا لەگەڵ "نیقاش" وتی: "جیاوازی هەیە لە نێوان حەشدی شەعبی‌و گرووپەكانی مقاوەمە، ئەوەی یەكەم تەنیا لە عێراق دەجەنگێت‌و لەژێر فەرماندەیی حكومەتی عێراقدایە، بەڵام ئەوانەی دووەم ئامانجی گەورەتریان هەیە، چونكە ئێمە لە هەر خاكێكدا شەڕ دەكەین كە تیرۆریستانی تێدابێت لە سوریا‌و ناوچەكانی دیكە".

"سەرایا خۆراسانی" لیوایەكی جەنگاوەری لە "حەشدی شەعبی"دا هەیە، ئەمە جگە لە دوو لیوای دیكە لەگرووپەكانی مقاوەمە، لەو بارەیەشەوە محەمەداوی دەڵێت "بڕیاریارمان داوە ئەو جەنگاوەرانەمان كە لەژێر سایەی حەشدی شەعبیدان بخەینە ژێر فەرمانی حكومەت‌و ئەو چەكانەش بگێڕینەوە كە لە دەوڵەت وەرمانگرتوون، بەڵام ئەوە جەنگاوەرانمان لە سوریا ناگرێتەوە".

محەمەداوی دەشڵێت: "گرووپەكانی مقاوەمە ئامانجی گەورەتریان هەیە، ئێمە ئامادەیەن لە هەر خاكێكدا بجەنگین كە بەدەست ستەم‌و تیرۆریستانەوە بناڵێنێت، لە سوریا یاخود لوبنان‌و تەنانەت لە یەمەنیش ئەگەر پێویست بكات، ئەو هێزە سەربازییانەشمان كە لە سوریادان جەنگاوەری سوریشیان تێدایە نەك تەنیا عێراقی".

گرووپەكانی "بەدر"‌و "عەسائیب ئەهللحەق"‌و "كەتائیب حزبوڵڵا"‌و "سەرایا خۆراسانی"‌و "نوجەبا"‌و "كەتائیب سەیدولشوهەدا" لە دیارترین ئەو گرووپانەن كە بە "گرووپەكانی مقاوەمە" ناسراون، هەندێكیان چەند دەیەیەك لەمەوبەر دروستبوون وەكو "بەدر"، هەندێكی دیكەشیان لەدوای داگیركاری ئەمریكا بۆ عێراق لە ساڵی 2003 دامەزراون، هەندێكی دیكەشیان لە دوای قەیرانی سوریا لە ساڵی 2011 دروست بوون‌و لەوێ شانبەشانی رژێمی سوریا لە ژێر سەركردایەتی "حزبوڵڵا"ی لوبنانیدا شەڕیان كردووە.

كاتێكیش "داعش" دزەی كردە ناو عێراق‌و شاری موسڵی داگیركرد، سیستانی داوایكرد جیهادیان لەدژ بكرێت، ئەو گرووپانەش دەرگای خۆبەخشییان لە ریزەكانیاندا كردووە شانبەشانی جەنگاوەرە سەرەكییەكان كە بە دڵسۆزی زۆر‌و باشترین شارەزایی سەربازیی ناسراون، بەڵام ئەمڕۆ دوای لەناوبردنی توندڕەوان لە عێراق ئەوا تەنیا دەستبەرداری خۆبەخشە نوێیەكان دەبن نەك جەنگاوەرە دێرینەكانیان، چونكە ئامانجی ئەم هێزانە لە "داعش" دوورترە.

یەكێك لە ئامانجە جێمشتومڕەكانی "گرووپەكانی مقاوەمە" دژایەتیكردنی هێزەكانی ئەمریكایە بەپێی قسەی ئەبو فاتیمە دەراجی یەكێك لە ئەندامانی "كەتائیب سەیدولشوهەدا"، ئەو لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا لەگەڵ "نیقاش" وتی: "گرووپەكانی مقاوەمە دژی ئەمریكای داگیركارن، لە ساڵی 2006وە بەشداریمان لە شەڕ لەدژیان كردووە‌و زیانی زۆرمان پێگەیاندوون، هەتا ئەمڕۆش بە دوژمنیان دادەنێین".

لە ئابی رابردووشدا دەیان جەنگاوەری "كەتائیب سەیدولشوهەدا" لە ناو خاكی سوریادا لە پشتێنەی سنووری لەگەڵ عێراق كوژران‌و بریندار بوون، سێ مانگ بەر لەوەش ژمارەیەك لە جەنگاوەرەكانی لە دەروازەی تەنەف لە خاكی سوریادا برینداربوون، ئەم دوو رووداوەش بەگوێرەی قسەی دەراجی بەهۆی هێرشی ئاسمانی ئەمریكاوە بوون.

دەراجی دەشڵێت: "لەدژی تیرۆریستان لەسوریا شەڕمانكرد بەر لەوەی دزە بكەنە ناو عێراق‌و بەشداریمان لە شەڕەكانی غوتەی خۆرهەڵات‌و ریفی دیمەشقدا كردووە‌و لەوێ چەندین شەهید‌و بریندارمان بەخشیوە، لەپاش كەوتنی موسڵیش بەدەستی تیرۆریستان، بەسەدان جەنگاوەرمان گەڕانەوە بۆئەوەی شانبەشانی خۆبەخشە نوێیەكان بەشداری شەڕ بكەن، سەركەوتنیشمان لە دیالە‌و سەڵاحەدین‌و موسڵ بەدەستهێنا‌و تیرۆریستانمان لە دەوروبەری یەغدا دەركرد".

گرووپەكانی مقاوەمە تێكەڵبوون بە هێزە ئەمنییەكان رەتدەكەنەوە‌و هەوڵدەدەن هێزێكی سەربەخۆبن لە دەوڵەت وەك نموونەی "حزبوڵڵا" لە لوبنان، هەروەها خواستی ئەوەشیان هەیە بەشداری لە هەڵبژاردندا بكەن، هەڵوێستی سیاسی توندیش رادەگەیەنن كە هەندێك جار پێچەوانەی هەڵوێستی حكومەتی عێراقە، بۆ نموونە فەرماندەكانی هەڵوێستی دژ بە هەرێمی كوردستان رادەگەیەنن‌و نزیكبوونەوەی دیپلۆماسی لەگەڵ سعودیە‌و دەوڵەتانی گەنداو رەتدەكەنەوە.

شەممەی رابردوو قەیس خەزعەلی سەركردەی "عەسائیب ئەهللحەق" لە میانی ئاهەنگێكدا لە شاری كەربەلا كە بەبۆنەی سەركەوتن بەسەر "داعش" رێكخرابوو، وتی: "دوای لەناوبردنی داعش سێ دوژمنمان لەبەردەمدا ماوە، ئیسرائیل‌و ویلایەتە یەكگرتووەكان‌و شانشینی عەرەبی سعودی كە دەیەوێت لەڕێی هەڵدانەوەی پەڕەیەكی نوێوە بمانخەڵەتێنێت".

خەزعەلی ئەوەی لەبیر نەكرد سوپاسگوزاری‌و ستایش پێشكەشی ئێران‌و "حزبوڵڵا" بكات كە لەپاڵ عێراقدا وەستاون، هەموو گرووپەكانی نزیك لە تارانیش ئەو هەڵوێستە دەنوێنن.

دوو رۆژیش دوای ئەوەی خەزعەلی رایگەیاند جەنگاوەرەكانی دەخاتە ژێر فەرمانی حكومەتی عێراقەوە، بە جلوبەرگی سەربازیەوە لە گرتەیەكی ڤیدیۆییدا لەسەر سنووری باشووری لوبنان لەگەڵ ئیسرائیل دەركەوت‌و لەبارەی بڕیارەكەی دۆناڵد ترامپ سەرۆكی ئەمریكا بۆ داننان بە قودس وەك پایتەختی ئیسرائیل وتی:" لەسەر سنوور لەگەڵ ئیسرائیل گرووپەكانی مقاوەمە ئامادەیی خۆیان رادەگەیەنن بۆ پشتیوانی گەلی لوبنان‌و فەلەستینییەكان لەدژی داگیركاری ئیسرائیل".

چەند مانگێك لەمەوبەریش لە ئازاری رابردوودا گرووپی "نوجەبا" بەسەركردایەتی ئەكرەم كەعبی پێكهێنانی هێزێكی سەربازی بەناوی "لیوای ئازادكردنی جۆلان" راگەیاند‌و دووپاتیشی كردەوە كە ئامانجی ئازادكردنی ناوچەی جۆلان لە سوریاو دژایەتیكردنی ئیسرائیلە، ئەوەش ئاماژەیەكە بۆ ئەوەی گرووپە شیعەكان تەنانەت دوای لەناوبردنی توندڕەوانیش هەر دەمێنن، لەكاتێكدا مانگی رابردوو كۆنگرێسی ئەمریكا بڕیاری دا "نوجەبا" بە رێكخراوێكی تیرۆریستی بناسێنێت.

لە دوای بڕیارەكەی دۆناڵد ترامپ سەرۆكی ئەمریكا "گرووپەكانی مقاوەمە" لە راگەیەندراوێكی رەسمیدا داوای شەڕیان كرد، لە كاتێكدا هەڵوێستی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران ئیدانەكردنی بڕیارەكەی ترامپ بوو، دووپاتیشی كردەوە كە حكومەتی عێراق دژی بەكارهێنانی توندوتیژییە.

دژبەیەكی هەڵوێستی گرووپەكانی نزیك لە ئێران ئاڵنگارییەكی گەورەیە لەبەردەم حكومەتی عێراقدا، سەرەڕای ئەوەش كە هەفتەی رابردوو سەعد حەدیسی وتەبێژ بەناوی حكومەت وتی: "حەشدی شەعبی دەستەیەكی رەسمییە‌و بەشێكە لە سیستمی ئەمنی عێراق، بەڵام ئەو گرووپانەی سەر بە حەشد نین هیچ پاساوێكی یاساییان نەماوە" ئەویش لە ئاماژەیەكی رووندا بۆ ئەو گرووپانەی بە "گرووپەكانی مقاوەمە" ناسراون.

عێراقییەكان لەبەردەم ئاڵنگارییەكی گەورەدان لە مامەڵەكردن لەگەڵ گرووپەكانی سەر بە ئێران كە لەدەرەوەی سنوور شەڕ دەكەن، لەكاتێكدا دەستووری عێراق رێگە بەوە نادات‌و لە ماددی 8یدا دەڵێت"عێراق پابەندە بە دەستوەرنەدان لە كاروباری ناوخۆی دەوڵەتانی دیكە‌و هەڵدەدات ململانێكان بە شێوازی ئاشتیانە چارەسەر بكات"، بەڵام ئەو گرووپانە سەرۆك وەزیرانی عێراق لەبەردەم كۆمەڵی نێودەوڵەتیدا ئیحراج دەكەن‌و پێویستە چارەسەرێك بۆ ئەم كێشە قورسە بدۆزێتەوە، ئەگەرنا عێراق لە ململانێی هەرێمی نوێوە دەگلێت.