شارپرێس:
بەدرێژایی چاخەكان، لە رووداوە جیاوازەكانی قۆناغی و وەرچەرخاندا لە مێژووی گەلاندا، لە پشت گۆڕانكاریە مەزنەكانەوە سەركردەكان رەگەزی دیاربوون لە دروست كردنی ئەو گۆڕانكارییانەدا، كە خاڵی یەكلاكەرەوە بوون لەو مێژووەدا. 

ئەگەر تەماشای لاپەڕە جیاوازەكانی مێژوو بكەین ئەمە دەبینین، بەڵام لە وتارەدا دیارترین كۆمەڵە سەركردەی دیار لە مێژووی نوێ و هاوچەرخەدا دەخەینە روو، ئەوانەی خاڵی یەكلاكەرەوە بوون بۆ گەلەكانیان، یان لە مێژووی مرۆڤایەتیدا بە شێوەیەكی گشتی، جا گۆڕانكاریەكە پۆزەتیڤ بێت و بەشداری كردبێت لە گەشەسەندنی وڵات و گەلەكانیان یان كاریگەری كردبێت بە شێوەیەكی پۆزەتیڤ لە سەراپای جیهان، یاخود نێگەتیڤ بێت و بەشدار بوبێت لە وێرانكاری و هەڵوەشانەوەی ولات و كۆمەڵگاكەیان و پاشان جیهانیش، لەو سەركردانە بە گوێرەی مێژووی لە دایك بوون و ماوەی مانەوەیان دەخەینە روو:

جۆرج واشنتۆن
گرنگترین سەركردەی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكاو سەرۆكەكەیەتی ، و دیارترین دامەزرێنەرەكەیەتی سەرەرای ئەوەی باوكی رۆحی ئەمەریكیەكانە، جگە لەوەش بەوە دەناسرێ كە لە تاجی بەریتانی رزگاریكردن، دەستووری بۆ دانان، ئەو سەركردەیەیە لەلایەن سەرجەم چینەكانەوە قبوڵكراو بوو، ئەو كەسەیە لەكاتی سەركردایەتی كردنی ئەمەریكادا ژمارەیەك خوونەریتی حكومی دروست كرد كە تاكو ئێستاش لەو ولاتەدا بەكاردەهێنرێ (وەك سیستەمی ئەنجومەنی وەزیران و سوێند خواردنی سەرۆك و نازناوی بەڕێز سەرۆك). لەگەڵ ئەوەشدا بنەمای گواستنەوەی ئاشتیانەی دەسەلاتی داهێنا لە سەرۆكایەتیەكەیەوە بۆ سەرۆكایەتی جون ئەدامز و پاش دوو خول خانەنشین بوو، ئەو كەلتورەی وەك یاسایەكی جێگیر لە دەستوری ئەمەریكیدا تا ئێستا ماوەتەوە.

جۆزیف ستالین
پیاوی ئاسنین و سەركردەی دووەمی یەكێتی سۆڤیەت، ئەو پیاوەی یەكێتی سۆڤیەتی لە كۆمەڵگەیەكی كشتوكاڵیەوە گواستەوە بۆ كۆمەڵگەیەكی پیشەسازی، ئەوەی وای كرد سەركەوتن بەدەست بهێنی بەسەر بەرەی میحوەردا لە جەنگی جیهانی دووەم، و پاشان هەلكشانی بە شێوەیەك ململانێی ئەمەریكا بكات لە جەنگی سارددا لە نیوەی دووەمی سەدەی بیستەمدا، لەگەڵ ئەوەدا بە شێوەیەك سوڵتەوی و توندوتیژ بە رادەیەك سیاسەتەكانی بوونە مایەی كوشتنی ملیۆنان كەس لە گەلەكەی.

مهاتما گاندی
باوكی میللەتی هیندی، سەركردەی سەرەكی بۆ جولانەوەی سەربەخۆیی هیندستان، ئەندازیاری سەرەكی شێوەیەك لە شێوەكانی خۆپیشاندانی مەدەنی و ناتوندوتیژی كە بوە مایەی سەربەخۆیی هیندستان لە ژێر دەستی بەریتانیادا، سەرەرای ئەوەش ئەم بزوتنەوە مەدەنیە زۆربەی بزوتنەوەو جولانەوە رزگاریخوازەكان و مافی مەدەنی و ئازادی لە سەراپای جیهاندا سوودیان لێ وەرگرت، لە هەمان كاتدا ئەو سیاسیە بوو سەركردایەتی ئەو هەڵمەتە نیشتمانیانەی دەكرد بۆ سووك كردنی رێژەی هەژاری و هەژاران لە كۆمەڵگەكەی و پشت بەستن بە خود لە رووی ئابوریەوە، جگە لەوەش سیاسەتەكەی دابەش كردنی هیندستانی رەت كردەوەو داوای دووبارە یەكێتی نیشتمانی و رێزگرتنی مافی كەمینەی موسڵمانی دەكرد لەلایەن زۆرینەی هیندۆسیەوە.

ئەدۆلف هیتلەر
یەكێك لە دیارترین دەم و چاوەكانی دیكتاتۆریەت و رەگەز پەرستی لە مێژووی مرۆڤایەتیدا و داگیرسێنەری گەورەترین جەنگەكان (جەنگی جیهانی دووەم) كە بوە مایەی كوشتنی زیاتر لە 60 ملیۆن مرۆڤ لە سەرجەم كیشوەرەكانی جیهاندا. جگە لەوەش جەنگەكانی بوە هۆی پێكهێنانی نەخشەی جیهانی نوێ و ململانێی نێوان دوو جەمسەر. هەروەها سەركردەی حزبی نازی ئەڵمانی ناسراو بە رەگەز پەرستی و بیرۆكە توندرەوەكانی بوو. بەلێ هیتلەر ویستی دۆخی سیاسی و ئابوری ولاتەكەی بگۆڕێ و ببێتە وڵاتێكی زلهێز، بەلام ئەو رێگایەی هەڵی بژاردبوو هەڵە بوو.

نیلسۆن ماندیلا
یەكێك لە دیارترین فاكتەرەكانی خەباتكردن لە جیهان، سەركردەی ئەفریقی پاڵەوان كە چەندین ساڵ خەباتی كرد بۆ بەرگری كردن لەو بنەما و بەهاو مافانەی گەلەكەی كە بڕوای پێبوو. ئەو كەسەی ماوەی 27 ساڵ لە زینداندا بوو بەهۆی خەباتكردنیەوە كاتێ كیشوەری ئەفریقیا لە ژێر دەستی ئیستعماردا بوو، هەرچی مافی سیاسی و كۆمەلایەتی و ئابوری بوو لێیان زەوت كرابوو، ئەمەش بوە مایەی دەركەوتنی جولانەوە رزگاریخوازەكان و لە خۆگرتنی كەسایەتیە خەباتكارو ئازاكان لە نێویشیاندا ماندیلا، بە شێوەیەك جێپەنجەی لە مێژووی مرۆڤایەتیدا ناسڕێتەوە، سەرەرای ئەوەش بە یەكێك لە گرنگرترین ئەو كەسانە دادەنرێت كە داوای مافی رەش پێستەكانی كردوە، جگە لە دژایەتی كردنی رەگەزپەرستی لە جیهاندا. 

سەرچاوە: الجزیرە
وەرگێڕان: حلمی رەسول رەزا