شارپرێس:
سەیر نییە لیبییەكان بیانەوێت بگەنە كۆتایی خەونە ناخۆشەكەی براكۆژی و كۆتایی پاشاگەردانی هەشت ساڵەی ڕابردوو، هەروەها ئاوات بۆ دەوڵەتێكی یەكگرتووی و حكومەتێكی مەركەزی یەك سوپایی بخوازن.
لەگەڵ پێشڕەووەوییە خێراكانی سوپای نیشتمانی لیبیا، ئەو خەونە لەهەموو كاتێكی دیكە زیاتر لە واقع نزیكبووەتەوە، چونكە سوپا گەیشتووەتە تەرابلوسی پایتەختی قەڵای میلیشیاكان و چەند لایەنێكیشی ڕزگاركردوون.
بە تەنیا هەر لیبییەكان نین كە گەرەكیانە دەربازیان بێت لە مۆتەكەی جەنگ و میلیشیاكان و دامەزراندنی دەسەڵاتێكی مەركەزی یەكگرتوو، بەڵكو ئەوە ئارەزووی جیهانیشە، بەتایبەتیش هێزە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكان.
هەرچەندە زۆرینەی حكومەتەكان داوای چارەسەری ئاشتی و وەستاندنی كردە سەربازییەكان دەكەن، بەڵام لە ڕاستیدا زۆرینەیان پێیان ناخۆش نییە چارەسەرێكی سەربازی یەكلاییكەرەوەیە سەرۆكایەتی سوپاسالار خەلیفە حەفتر بەرێوە بچێت.
زمانی بەیاننانە سیاسییەكانی پاریس و واشنتۆن و مۆسكۆ و قاهیرە پەنایان بۆ هەڕەشەی سەپاندنی سزاكان نەبردووە، بەڵكو پەنایان بۆ زمانی گفتوگۆ و چارەسەری سیاسی بردووە كە بەڵگەنەویستە لەژێر سایەی هێزەكانی پێشوودا و پێش ئەوەی سوپا بگاتە تەڕابلوس، یارای (قابل) جێبەجێكردن نییە. چونكە دانوستانەكان چارەنووسیان شكستهێنانه، مادام میلیشیاكان مكوڕن لەسەر پارێزگاری لە چەكەكانیان ، بەشە نەوتەكە‌یان و ناوچەكانی هەژموونیان.
غەسان سەلامەی نێردەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ تەنگژەی لیبیا كە پێشتر مێزێكی گفتۆگۆكردنی سازكردبوو ووتی سەرباری پەرەسەندنەكانی ئەم دواییه، هێشتا مكوڕە لەسەر دانوستان و پاشەكشە لە گفتوگۆكان ناكەن، گفتوگۆش بۆ چارەسەر لە كات و شوێنی خۆیدا بەێوەدەچێت. ووتیشی: "دوای ئەوەی ساڵیك ماندووبووین تاوەكو گەیشتینە ئەم قۆناغە، دانوستانەكان هەڵناوەشێنینەوە". لە ڕاستیدا ئێستا كات لەبارترە لە جاران بۆ دانوستان، هەتا ئەگەر سوپا دەست بەسەر تەڕابلوسیشدا نەگرێت، تەرازووی هێزەكە بەلای سوپادا لاسەنگ بووە دژ بە میلیشیا چەكدارەكان كە ئێستا كەوتۆنەتەبەر ئاگربارانی هێزە سەربازییەكان.
میلیشیا چەكدارەكان لەم چەند ڕۆژەی ڕابردوودا مكوڕبوون لەسەر دووبارەكردنەوەی زاراوەی شەرعیەت وەك ڕیكلامێكی سیاسی، لەسەر ئەو بنەمایەی ئەوان هاوپەیمانی "حكومەتێكی لەسەرسازاون" بە سەرۆكایەتی فایز سەراج كە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی دانیپێدا نراوە. ئەوان شەرعیەت تەنها لەو حكومەتە لەسەرسازاوە وەردەگرن كە پشتیوانی خۆیانە، بەڵام خۆ خودی سوپاش كە حەفتەر ڕابەرایەتی دەكات، دامەزراوەیەكی شەرعییە و پاڵپشتی تەوای پەرلەمانی لیبیای هەیە و ئەویش هەر دامەزراوەیەكی شەرعییە.
گرنگتر لەوەش هەڵوێستی گەلی لیبیایە كە چۆنە لە شۆڕشی 2011 وە لە دۆخێكی دەستەوەستانیدایە؟ گومان لەوە‌دا نییە گەل پشتیوانی هەر دەسەڵاتێكی مەركەزییە كە ووڵات یەكبخاتەوە ، دەوڵەتە پارچە پارچەكراوەكە بدورێتەوە، ئاسایش و سەقامگیری جێگیر بكات و كۆتایی بە میلیشیاكان بێنێت و ئەو تاریكستانییە دوور و درێژە لەبەین بەرێت. لە سایەی پشێوی هەشت ساڵەی ڕابردوو، هیچ هێزیك جگە لە سوپا ناتوانێت زیاتر لە سوپای نیشتمانی لیبیا یەكبخاتەوە. زۆرینەی میلیشیا چەكدارەكان كە هەندێكیان گروپی توندڕەووی سەر بە قاعیدەن، چەند حكومەتێكیش هەن وەك قەتەر و توركیا كە پشتیوانیان لێدەكەن و هەروەك پشتیوانی هەمان ئەو گروپە توندڕەوانە بوون لە سوریا.
كاتێك قەتەرییەكان ئەو دەنگۆیەیان بڵاوكردەوە كە سعودیە پشتیوانی سوپای نیشتمانی لیبیایە بۆ رزگاركردنی تەڕابلوس ، بەڵام دەنگۆكان جێی باوەڕكردن نین و هەڵبەستراون. قەتەر هەر لە سەرەتای تەنگژەی لیبیاوە بوونی هەیە و بە ڕوون و ئاشكرایی پشتیوانی لە میلیشیاكانی لیبیا دەكات و ئێستاش هەر بەردەوامە. خۆزگە ئەو تۆمەتەی دەوحە لەوەی سعودیە پشتیوانی سوپای لیبیایە ڕاست و دروست بایە ، چونكە ئەو سوپایە شایستەی پشتیوانیكردنە، هەرچەندەش تۆمەتەكە ڕاست نییە، سعودیە جگە لە جەنگی یەمەن كە سەركردایەتی هاوپەیمانی عەرەبی دەكات، دەنا لەسەر شانۆی ڕووداوەكانی لیبیاوە دووره. زۆرینەی دەوڵەتانی ناوچەكەش دڵخۆش دەبن بە لەناوبردنی میلیشیا چەكدارەكانی لیبیا كە مایەی ترس و تۆقاندنن، هەڕەشە لە دەوڵەتانی دەوروبەری وەك تونس و جەزائیر و تشاد دەكەن، سەرچاوەی یەكەمی تیرۆریشن لە میسر.
هەڵوێستەكانیش سەبارەت بە لیبیا خۆشەویستی و دۆستایەتی نییە بۆ خەلیفە حەفتەر ، نەلاگیریشە بۆ ئەحمەد مسماری، بەڵكو خۆشەویستییە بۆ یەكپارچەی خاك و خۆڵی لیبیا و كۆتاییهینانیش بە قۆناغی پاشاگەردانی.
سەرچاوە: موستەقبەل
وەرگێران: لوقمان حاجی قادر
