شارپرێس: لە هەنگاوێكی بێهاوتادا، دۆناڵد تڕەمپی سەرۆكی ئەمریكا فەیلەقی پاسەوانی شۆڕشی ئێرانی كە نزیكەی 125 هەزار سەربازی دەبن خستە لیستی ڕێكخراوە تیرۆرستییە بیانییەكانی وەزارەتی دەرەوەی وڵاتەكەی. لە ڕاستیدا ئەمە یەكەمجارە ئەمریكا بە فەرمی سوپای دەوڵەتێكی دیكە وەك كۆمەڵێكی تیرۆرست پۆلێن دەكات. ئەو فەیلەقە بە یەكە ئاسمانی و ووشكانی و دەریاییە تایبەتییەكانیەوه، لە بەهێزترین كۆلەكەكانی هێزە چەكدارەكانی ئێرانە. ئامانجی بەشەكی (جزئی) ئەو بڕیارە بۆ جوانكردنی وێنەی تڕەمپە لەسەر ئاستی ناوخۆیی، ئەمەش هاوشانە لەگەڵ هەڵكشانی پشتیوانی دەنگدەرە ڕاستڕەووەكانی لایەنگری ئیسڕائیل، ئەمەش وادەكات بەردەوامی پەیوەندییەكانی لەگەڵ ئێران سەخت و دژوارتربن لە بەرامبەر ئەو لایەنە كارایانەی وەك یەكیەتی ئەوروپا كە لەو پرسەدا ڕۆڵیان هەیە. سەرباری ئەوەش، ئەو بڕیارە خەرجییە سیاسییەكانی پارێزگاریكردن لە ڕێككەوتننامە ئەتۆمییەكەی ساڵی 2015 بەرزتر دەكاتەوە كە لە لایەن حكومەتەكەی حەسەن ڕۆحانییەوە واژۆكراوە. ئامانجی سەربازی جیهانی تڕەمپ لە بریارێكی مێژوویدا لە ساڵی 2019 ، پاسەوانی شۆرشی ئێرانی خستە لیستی ڕەشەوە، داواشی كرد سزای قورسی بەسەردا بسەپێندرێت. بەڵام ئەو پۆلێنكردنەی وەزراەتی دەرەوە بە بە تیرۆرست ناساندنی ئەو فەیلەقە، وا دەكات هەر كەس و لایەنێك مامەڵەی لەگەڵدا بكات تووشی سزای لاوەكی بێت. ئەو بڕیارە‌ی تڕەمپ كاریگەری ئابووری گەورەی لەسەر ئەو فەیلەقە و ئێرانیش نابێت، بەڵكو ئەو دەزگایە و ئەندامەكانی بەهەمان شێوەی ڕێكخراوی قاعیدە و داعش، دەكاتە ئامانجێكی ڕەوایی سەربازی جیهانی. لە ڕاستیدا ئەم هەنگاوە چاوەڕوانی ئەوەی لێدەكرێت ببێتە هۆی زیادبوونی فشاری سیاسی لەسەر هێزە ئەورپییە گەورەكان وەك فەڕەنسا بەریتانیا و ئەڵمانیا بۆ دەستبەرداربوون لە ئێران لەسەر سەجەم پرسە سیاسییەكاندا. هەمان فشاریش بۆ سەر عێراق و لوبنان ڕاستە كە دوو نوێنەری هەرێمی كاریگەری نزیك لە تارانن. بەشێكی ئارەزووی ئەوروپاش بۆ بەردەوامی پەیوەندییەكانی لەگەڵ تاران بۆ پارێزگاریكردنە لە ڕێككەوتننامە ئەتۆمییەكە كە بە كشانەوەی تاكلایەنەی تڕەمپ لە مایۆی ڕابردوو، لێدانێكی كوشندەی بەركەوت و سزای گشتگیریش بەسەر تاراندا سەپان. جێی باسە كە یەكێتی ئەوروپا لە ساڵی 2010 لە ئاكامی چالاكییە ئەتۆمییەكانی ئێران سزای بەسەر پاسەوانی شۆڕشدا سەپاند، بەڵام لەگەڵ گۆڕانی ئاراستەی ئەمریكا و ئەگەر چوونەدەرەوە‌ی بەریتانیا لە یەكیەتی ئەوروپا، پشتیوانی لەو مامەڵە ئەتۆمییەی ئێران قورستر دەبێت لە ڕووی سیاسییەوە و خەرجی زیاتریشی دەوێت. سەرباری ئەمەش، ئەم پۆلێنكردنە تازەیه، كردەی دادگاییكردنی ئەو كەس و قەوارە نێودەوڵەتییانەی مامەڵە لەگەڵ ئێران دەكەن ئاسانتر دەكات. هەڵوەشاندنەوەی ڕێككەوتننامەكە توندڕەووە ئێرانییەكان كە ڕەخنەیان لە ڕێككەوتننامە ئەتۆمیەكە دەگرت، پاساوی تازەیان دەست دەكەوێت بۆ فشاركردن بۆ كشانەوە لە ڕێككەوتننامەكە. ئەو بۆچوونەی پابەندبوونی ئێرانی بەو ڕێككەوتننامەوە بەپێویست دەزانی، ئێستا لۆژیكی نەماوە، تەنانەت لە نێو ئەو لایەنە سیاسییانەش پشتیوانی نەماوە كە پاڵپشتی ئەو مامەڵەیە بوون. لە لێدوانێكیدا بۆ پێگەی "میدڵ ئیست ئەی" حەمزە غالبی كە كەسایەتییەكی چاكسازی ئێرانییە و سەرۆكی پێشووی هەڵمەتی هەڵبژاردنی جوڵانەوەی سەوز بوو بە سەرۆكایەتی حسین موسەوی ووتی: "هیچ ڕێككەوتننامەیەك نەماوە ئێران لێی بكشێتەوە". لە ڕاستیدا پۆلێنكردنەكەی پاسەوانی شۆڕشی ئێرانی لە لیستی تیرۆردا پاساوی متمانەدار دەداتە دەست توندڕەووەكان بەوەی ئێران مامەڵەكە هەڵوەشێنێتەوە و چالاكییە ئەتۆمییەكانی باشتر لە جاران دەست پێبكاتەوە، ئەمەش بە گوێرەی بەرژەوەندییە بنەڕەتییەكانی ئاسایشی نەتەوەیی ئێران. ئەو هۆكارەی تاوەكو ئێستا ئێرانی ڕاگرتووە لە ووڵامدانەوەی بڕیارەكەی تڕەمپ، خۆپارێزییە لەوەی ووڵامەكە ڕێخۆشكەر بێت بۆ پێكهێنانی هاوپەیمانییەكی نێودەوڵەتی لە دژ ی و ڕوسیا و چینیش بەشداری تێدا بكەن لە لێدوانێكیدا بۆ پێگەی "میدڵ ئیست ئەی" مەسعود بوستانی ڕۆژنامەنووسی پاڵپشتی چاكسازی و زیندانی سیاسی پێشوو ووتی: "هەندێك لە چاكسازانی دامەزرێنەران یان گەورە بەرپرسانی ئەندامانی پاسەوانی شۆڕش، سەرەتا بە سادەیی باوەڕیان وابوو بە گرتنەبەری چاكسازی بەسبوو دەتوانن پارێزگاری لە پاسەوانی شۆڕشی ئێرانی بكەن وەك پایەیەكی نیشتمانی، ئەم ژمارانەش ئەوە دەردەخەن كە پرۆگرامە ئەتۆمییەكەی ئێران و كردە و پڕۆسە دەرەكییەكانی كە یارمەتیدەرن بۆ بەرفراوانكردنی هەژموونی خۆی لە ناوچەكە، وەك دەمكوتكردنێكی بەرگریكار وان بۆ پاراستنی ئێران". واش چاوەڕوان دەكرێت ئەو قەدەغە‌كردنە گشتگیرەی سەر پاسەوانی شۆڕش، ببێتە هۆی گۆڕینی ووتاری ڕەخنەئامێزی باو سەبارەت بە پاسەوانی شۆڕش، بۆیە سەیر نییە زۆرینەی ئەوانەی ڕەخنەیان لەو دامەزراوەیە دەگرت بە خێرای لەسەر تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان كەوتنە پشتیوانیكردنی، دیارە ئەو ڕێوشوێنە سزاییە هەستی نەتەوەیی بەشێك لە سیستەمی سیاسی و كۆمەڵگای ئێرانی جوڵاندووە. كاریگەرییە دوورمەوداكان بە تەنیشت پشتیوانی تڕەمپ بۆ ئیسڕائیل و ئاسانكاری بۆ بردنەوەی هەڵبژاردنێكی دیكەی سەرۆك نەتەنیاهۆی وەزیرانی ئیسڕائیل، ئەو پۆلێنكردنە لە ئایندەیەكی دوورمەودا، كاریگەری دەبێت بۆسەر وویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا. دەستی تڕەمپی سەرۆك دەبەستێت لەوەی بگەڕێتەوە بۆ ڕێككەوتننامە ئەتۆمییەكە و كۆشش بۆ نزیكبوونەوە لە ئێران لەوەی گفتوگۆ و دبلۆماسییەت وا لێدەكەن باجە سیاسییەكەیان قورس بێت . بەڵام چۆن واشنتۆن دەتوانێت دانوستانێكی شەرعی لەگەڵ ئێراندا بكات، یاخود داواكارییەكانی خۆی له دەوڵەتی ئێران دەست كەوێت دوای ئەوەی سوپایەكی فەرمی بە ڕێكخراوێكی تیرۆرست لەقەڵەمدا؟ لیستە ڕەشەكە كار لەسەر ئەوە دەكات مۆركێكی دامەزراوەیی بە ڕوخساری كردووە دژمنكارییەكانی ئەمریكا دژ بە ئێران ببەخشێت و بیخاتە سەر ڕەوڕەووی پێكدادان. لەوانەیە لەبەر ئەو هۆیە بووبێت كە گەورە بەرپرسانی سەربازی ئەمریكا دژی ئەو پۆلێنكردنە بوون بۆ ماوەیەكی دوورمەودا و لە ترسی كاردانەوەی توند و زبری بەرامبەر. دوای چەند كاتژمێرێك لە ڕاگەیاندنی بڕیارەكەی كۆشكی سپی ، ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نەتەوەیی ئێران، سەركردایەتی مەركەزی ئەمریكی بەرپرسی كردە سەربازییەكان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیای ناوەندی بە ڕێكخراوێكی تیرۆرستی لەقەڵمدا. پەرلەمانیش خەریكی تاوتویكردنی پێشنیارێكە كە هەموو سوپای ئەمریكا بە قەوارەیەكی تیرۆرست لەقەڵەم بدات. سەرباری بارگرژییە هەڵكشاوەكانی نێوان واشنتۆن و تاران، كەچی هەلەكانی بەئامانجگرتنی هێزەكانی ئەمریكا بە شێوەیەكی ڕاستەوخۆ لە لایەن پاسەوانی شۆڕشی ئێرانییەوە ئێجگار كز و لاوازن، ئەمەش بە پێی قسە و لێدوانەكانی سەجاد عابدی شڕۆڤەكاری دیاری سەنتەری توێژینەوەی بەرگری و ئاسایشی نەتەوەیی ئێرانی كه زۆر بە توندی پەیوەستە بە نووسینگەی عەلی خامەنەئی موڕشیدی باڵای شۆڕشی ئیسلامییەوە. سەرەوژێركردنی بوونی ئەمریكا لە هەمان كاتدا لەوانەیە پاسەوانی شۆڕش پشت بەوە "هێزی خۆلەمێشی" ببەستێت كە نەیاری دوژمنەكانی ئێرانن - بەڵام مەرج نییە هاوپەیمانیبن- بۆ سەرەوژێركردنی بوونی سەربازی ئەمریكا لە ناوچەكە، ئەمەش بە گوێرەی لێداوانی شڕۆڤەكاری ئەمنی سەر بە پاسەوانی شۆڕشی ئێرانی بۆ پێگەی "میدڵ ئێست ئای" بەو مەرجەی ناسنامەی ئاشكرا نەكرێت. بە ڕێكەوت لە 8 ی نیسانی ئەمساڵ 3 سەربازی ئەمریكی و خانەنشینێكی سەربازی لە نزیك بنكەی سەربازی باگرام لە ئەفغانستان لە كردەیەكی تەقینەوەدا كوژران كە پێدەچێت تاڵیبان دەستی تێدا هەبێت، ئەمەش لە هەمان ئەو ڕۆژە بوو كە واشنتۆن پاسەوانی شۆڕشی ئێرانی بە ڕێكخراوێكی تیرۆرست لەقەڵەمدا. دوای دوو رۆژی دیكە سەرچاوە ناوخۆ ئەفغانییەكان ڕایانگەیاند كە گروپێكی توندڕەوو فڕۆكەیەكی جەنگی ئەمریكایان لە وویلایەتی هلمەندی باشووری ڕۆژئاوا خستۆتە خوارەوە كە چەند كاتژمێرێك لە سنوری ئێرانەوە دوورە، سەرباری ئەوەش ئەو ڕاپۆرتە متمانەدارییەكەی پشتڕاست نەكراوەتەوە. لە ڕاستیدا ئەو ڕووداوە نامۆییانە وامان لێدەكەن زۆر بیربكەینەوە، بە تایبەتیش لە سایەی ئەو دانوستانەی ئێستا لە نێوان تاڵیبان و واشنتۆندا هەیە لە دەوحە. لەم بارەوە غالیبی ووتی: "نەبوونی هیچ ووڵامێكی ئێرانی لە بەرامبەر ئەو هەنگاوەی ئەمریكا، لەوانەیە ئاراستەی بەیەكدادان و ڕووبەڕووبوونەوەی هەڵۆكانی ئەمریكا دژ بە تاران زیاتر بكات، هەڵوێستی ئەو كەسانەش لاواز بكات كە دژ بە جەنگن كە پێیان وایە خەرجییەكی زۆر تێدەچێت، بێ ووڵامی ئەو ڕەفتارە دوژمنكارییەی ئەمریكا لە لایەن ئێرانەوە هانی لایەنگرانی جەنگ دەدات لە واشنتۆن". سەرچاوە: ن بوست وەرگێڕان: لوقمان حاجی قادر