شیكاری.. لوقمان غەفوور
رێكەوتێكی سەیرە، ئەم كۆرسە وانەیەكم هەیە بەناوی "بەڵێنی ئەمریكی، مێژووی ئەمریكا لە سەدەی 20دا". رۆژی 16 جێنیوەری یەكەم رۆژی دەسپێكردنی وانەی كۆرسەكە بوو. 

یەكەم بابەتیش كە مامۆستا (ترۆی رایسنار) هەڵیبژارد بوو، قسەكردن بوو لەسەر پێشكەوتنخوازی و ریفۆرمخوازی و گۆڕان لە كۆمەڵگەی ئەمریكی-دا.

باسەكە دوور و درێژە و لێرەدا كاتی نییە تێكڕای باسكەم، چونكە بەشێكی كتێبەكەی داگیركردووە، كە نزیكی 40 لاپەڕەی كتێبەكەیە، لەكاتێكدا كتێبەكە خۆی هەزار و سەد لاپەڕەیە. 

ئەوەی بۆ من گرنگ بوو، كە ریفۆرم و پێشكەوتن و گۆڕان لە كۆمەڵگەدا بە كاوەخۆ دروستدەبێت و هەنگاو بەهەنگاو واتە تەدریجی دەبێت، بەڵام لەو گرنگتر پێویستی بەكاركتەری لە خۆبوورد و خۆنەویست و ژیر و تێگەیشتوو هەیە. لەسەروو ھەمووشییەوە پێویستی بە پشتیوانی كۆمەڵگە ھەیە.

لەنێو ئەو كەسانەدا، كە سەرنجی راكێشام لە ئەمریكا بە رائیدی ریفۆرمخوازی ناسراوە و مامۆستا (ترۆی رایسنار) بۆی باسكردین خاتوو جەین ئادەمس-ە. ئەم خانمە تێكۆشەرەی بزووتنەوەی ریفۆرم تەنیا كاری بۆ ژن نەكردووە بەڵكو كاری بۆ تەواوی كۆمەڵگە كردووە.

جەین لەساڵی 1889 یەكەمین (Settlement House) سێتلێیەمێنت هاوس لە ئەمریكا دروستدەكات. بۆ ئەوەش خانووەكەی خۆی هەڵەبژێرێت. (Settlement House) كەی بریتی بوو له رێكخراوێك لە شاری شیكاگۆ –ی ویلایەتی ئیلینۆیە. خزمەتگوزارییەكانی خوێندن و فێركردنی پێشكەش بە خەڵك دەكرد و بەخێوكردنی منداڵانی ژنانی كرێكار و خەڵكی چینی ناوەند و كەمدەرامەتی لەئەستۆگرتبوو، بێئەوەی بیر لەوە بكاتەوە حكومەت هاوكاری بكات. یەكێكی تر لە (Settlement House)كەی خاتوو جەین رێنمایكردنی پەنابەران بوو كە ئەندێشەیان هەبوو لەگەڵ خۆگونجاندنی ژینگەی نوێدا.

بیرۆكەی پشت بنیاتنانی ئەم كارە پەیوەندی بە كاری خێرخوازییەوە نەبوو، بەڵكو بیركردنەوە بوو لە ریفۆرمی كۆمەڵگە لەلایەن ژنێكی توێژی مامناوەندی كۆمەڵگەی ئەمریكی. چونكە لە خانووەكەیدا چەندین بەشی جیاجیای كردبۆوە: فێربوونی وێنەكێشان، فێربوونی میوزیك، هۆڵی فێركردن و خوێندنەوە، بەخێوكردنی منداڵان، كۆبوونەوەی گەڕەك و كافێیەك بۆ پشوو بۆ ئەوانەی كە دێن بە خۆبەخش كاردەكەن.

جەین دركی بەوەكرد كە پێویستە كۆمەڵایەتیبوون و خزمەتی كەڵچەری لە رێگەی چالاكی سیاسییەوە زیادبكات بۆ باشتركردن و خزمەتكردنی خەڵكی كەمدەرامەت.

بۆیە كارەكەی جەین وایكرد لەگەڵ كۆمەڵێك ژنی تر لە شیكاگۆ، حكومەت یاسایەك دەركات بۆ پارێزگاریكردن و نەفەوتانی مافی كرێكارانی رستن و چین، لەیاساكەدا رێگری لە فەوتانی مافی منداڵانی كرێكار بكات.

كارە ریفۆرمخوازییەكەی جەین بووە هۆی ئەوەی كە لە ساڵی 1931 خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی پێبدرێت. سەركەوتنەكەی هیوای بەخشی بە هەزاران ژنی چینی ناوەند و وایكرد بە هەزاران (Settlement House) لەئەمریكا دامەزرێت كە كارەكانیان لەچوارچێوەی بواری خزمەتكردنی كۆمەڵایەتی بنیاتنرێت.

كۆتایی ئەم نووسینە رەنگە قسەكردنێكی تر بێت بۆ كۆمەڵگەی كوردی لە باشوری كوردستان. باشور لە ژیانێكدایە كە هەموو ریفۆرمێكی كۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابوری رەتدەكاتەوە. 

رەنگە هۆكار زۆر بێت و بەشێكی گەورەشی پەیوەندی بە سایكۆلۆژیای كوردەوە هەبێت. رەوانشاد نەوشیروان مستەفا نموونەیەك بوو لەو رائیدانەی كە لە 2009 كە پێشكەوتنخوازییەكی گەوەری كرد لە ژیانی سیاسی بەڵام بەداخەوە بێ چانس بوو. 

لەكۆمەڵگەیەكدا نەبوو شوێن پێی هەڵگیرێت وەك ئەوەی جەین ئادەمس لە كۆمەڵگەیەكی وەك كۆمەڵگەی ئەمریكی بواری بۆ رەخسا و بەسەدان ژنی خۆبەخش پاڵپشتیان كرد. 

بەداخەوە ئەو سەركردەو كەسانەی لەگەڵ (مستەفا) بوون نەیانتوانی درێژە بە رەوتەكەی بدەن و بیگەیەننە مەنزلێكی ئارام، بۆیە دەشێت كۆمەڵگەی كوردی بۆ ریفۆرمخوازی پێویستی بە هەزاران جەین ئادەمس بێت جا نێر بێت یان مێ