شارپرێس:
سەرچاوە سیاسییەکان ئاماژە بەوە دەکەن كە نوری مالكی سەركردەی هاوبەندی دەوڵەتی یاسا، لە سەردانەكەیدا بۆ ئێران
نەیتوانیوە پشتیوانی تاران بەدەست بێنێت
لەوەی سیستەمی هەڵبژاردنی ئایندەی عێراق لە هەر پارێزگایەكدا یەك بازنەیی بێت،
چونكە لە بەرامبەردا موقتەدا سەدر و هێزە سونییەكانی دیكە پشتگیری لە سیتسەمی
فرەبازنەیی دەكەن كە پێشتر پەرلەمان لە ساڵی رابردوودا پەسەندی كردووە.
پەرلەمانی عێراق
لە ژیر فشاری خۆپێشاندانە جەماوەرییەكانی پێشوو كە چەند مانگێكی خایاند و سەدان كوژراو و بریندرای لێكەوتەوە ئەو هەمواركردنەوەی پەسەند كرد کە تیایدا هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانى عێراق بە سیستەمى فرەبازنەیی بەڕێوە دەچێت.
هەفتە رابردوو نوری مالكی سەردانى ئێرانى کردو دوور لە چاوی میدیاکان چاوی بە بەرپرسانى ئەو وڵاتە کەوتووە، ئەو سەردانە مشتومڕێكی زۆری لێكەوتەوە و پرسیارگەلێكی زۆری
بەدوای خۆیدا هێنا سەبارەت بە ڕەفتاری سیاسی ناوبراو و نیەت و نیازەكانی بۆ قۆناغی
ئایندە.
سەچاوە
سیاسییەكان لە بەغداوە دەڵێن ئامانجی سەردانەكەی مالكی بۆ ئێران بە پلەی
یەكەم پرسی هەڵبژاردنەكان بووە، بەڵام لە
هەوڵ و كۆششەكانیدا سەركەوتوو نەبووە،مالكی نەیتوانیووە بەڵێنی ئەوە لە ئێران وەگرێت كە هەڵبژاردنەكانی ئایندە بە سیستەمی یەك بازنەیی بۆ هەر پارێزگایەك بەڕێوەبچن.
هەروەها چاودێران ئاماژە بەوە دەکەن کە ئێران نایەوێت لەوە زیاتر شەقامی عێراقی ( بە تایبەتیش شەقامی شیعی) نیگەران و
توڕە بكات، چونكە لە خۆپێشاندانەكانی ئۆكتۆبەری ساڵی رابردوودا دەركەوت پارتە
شیعییەكان ئاستی جەماوەریان زۆر دابەزیووە.
مالكی كە لە دوو
خوولدا (2006-2014) سەرۆك وەزیری عیراق بووە، زۆرترین سوودمەندی سیستەمی یەك
بازنەی هەڵبژاردنەكانی پێشوو بووە، بۆ لە هەڵبژاردنەكانی ساڵی (2010 و 2014) دا
ئەنجامی باشی بەدەستهێنان، بەڵام هەڵبژاردنەكانی 2018 بۆ ئەو شۆكهێنەر بوو كە
نزیكەی دوو لەسەر سێی (2/3) كورسییەكانی لە دەستدا.
چەند مانگێكە
مالكی لە ترسی ئەوەی شكستەكانی لە هەڵبژاردنەكان دووبارە نەبنەوە، لە هەوڵ و كۆشش
دایە، بەڵام خۆپێشاندانە جاوەرییەكان كە داوای یاساییەكی دادپەروەرانە دەكەن بۆ
هەڵبژاردنەكانی ئایندە، داواكارن سیستەمەكە فرە بازنەیی بێت، ئەمەش هەموو ڕیسەكەی
مالكی كردەوە بە خور.
مالكی ئەوە
دەزانی كە فرەبازنەیی هەڵبژاردنەكان لە یەك پارێزگادا كۆتایی بە بەرزەفڕییە
سیاسییەكانی دێنیت لەوەی دووبارە لە ڕێگەی پەرلەمانەوە بگاتەوە بە كورسی دەسەڵات،
چونكە جەماوەرەكەی لە نێوان پارێزگاكانی باشووردا دابەش بوون، بۆیە پێویستی بەوەیە
ئەو دەنگانەی جەماوەرەكەی كۆبكاتەوە سەر یەك، ئەمەش بە پێچەوانەی سەدر- ەوەیە كە
لە هەموو پارێزگاكان جەماوەری پێویستی هەیە و دەتوانێت كورسییەكانی پەرلەمان
بباتەوە.
سونەكانیش
پشتیوانی لە سیستەمی فرەبازنەیی دەكەن كە داواكاری خۆپێشاندەرانە، چونكە دەتوانێت لە
هەڵبژاردنی ئایندەدا كورسییەكانی پەرلەمانیان زیاد بكات، بە تایبەتی لەو
پارێزگایانەی زۆرینەی دانیشتوانەكەی شیعەن.
ئەو تیمەی لە
مالكییەوە نزیكە دەڵێن پەرلەمانی عێراقی لە ژیر فشاری خۆپێشاندەران بڕیارەی فرەبازنەیی
پەسەند كردووە، دەنا نیازی ڕاستەقینەی نییە لە بواری كردەییدا كاری پێ بكات.
محەمەد حەلبوسی-
یش چەند هەفتەیەكە ئەو دووبارە دەكاتەوە كە پەرلەمان پاشەكشە لە سیستەمی
فرەبازنەیی ناكات، داواكاریشە ئەوانەی نەیاری ئەو سیستەمەن لە ڕێگەی دادگاوە تانەی
لێ بدەن.
هەوڵەكانی مالكی
لە پێناو بەرژەوەندی سیاسی خۆیدان، ترسەكانیشی لەسەر بنەمای چەند ڕاستییەكی
تەكنیكی و یاسایی بنیاتناوە.
سیستەم
فرەبازنەیی ئەوە دەكاتە مەرج كە سنوری نێوان قەزا و ناحییەكان بە ڕوون و ئاشكرایی
دیاری بكرێن، بەڵام ئەمە لە عیراقدا بوونی نییە.
ناكۆكی هەیە لەسەر سنوری نێوان
پارێزگاكان، بۆ نموونە كورد عەرەب ناكۆكیان هەیە لەسەر سنوری پارێزگاكانی باكور،
شیعە و سونەكانیش ناكۆكن لەسەر پارێزگاكانی دیكەی خۆرئاوای عێراق.
بۆیە وەزارەتی
پلاندانانی عێراقی دەستەوەستانە لیستی كۆتایی ناوی قەزا و ناحییەكانی هەموو عێراق
پێشكەش بكات، چونكە بۆچوونی هێزە سیاسییەكان لەوبارەوە ناكۆك و ناتەبایە.
چاودێران دەڵێن
پراكتیزەكردنی شێوازی هەر كورسییەك بۆ هەر بازنەیەكی هەڵبژاردن كارێكی نیمچە
مەحاڵە و ئاڵۆزی زۆری تێدایە، لەوانەش ڕێگە لە ئەنجامدانی خودی هەڵبژاردنەكان
بگرێت، بۆیە بەدوای چارەسەرێكی ناوەندا دەگەڕێن كە سیستەمەكە فرەبازنەیی بێت،
بەڵام هەر بازنەیەك كورسییەكی هەڵبژاردنی بۆ دیاری نەكرێت.
لە ئێستادا
شارەزا یاساییەكان و ڕاوێژكارە سیاسییەكانی لایەنەكان و ڕێكخراوە سەربەخۆكان لە
لایەن نەتەوە یەكگرتووەكانەوە پشتیوانیان لێ دەكرێن بۆ دیاریكردنی باشترین بژاردەكان
لە هەڵبژاردنەكانی ئایندەی عێراقدا.
مستەفا كازمی
سەرۆك وەزیران لەگەڵ ئەوەیە بۆ هەر كورسییەكی پەرلەمانی بازنەیەكی هەڵبژاردن
هەبێت، بەڵام بەوەش ڕازییە گفتوگۆ لەسەر ئەوە بكرێت كە هەر پارێزگایەك 4 بازنەی
هەڵبژاردن بێت، یان هەموو عێراق بكرێتە 80 بازنەی هەڵبژاردن، هەر بازنەیەك 4 كورسی
پەرلەمانی بەرهەم بێنێت، بەمەش ژمارەی پەرلەمانتارانی عێراق دەبنە 320 ئەندام و
دواتریش نوێنەری كەمینەكانی دەخرێتەپاڵ.
كۆمیسیۆنی باڵای
هەڵبژاردنەكانیش دەڵێت ئەگەر بە خیرایی یاسای هەڵبژاردن هەموار نەكرێتەوە و پەسەند
نەكرێت، لەوانەیە نەتوانی لەو وادەیەی حكومەت دیاری كردووە (1 یۆنیۆی 2021) هەڵبژاردنەكان ئەنجام بدات.
سه‌رچاوه: پێگەی ئەلەكترۆنی عەرەب وه‌رگێران: لوقمان حاجى قادر