دیدارى شارپرێس:
پشکۆ نەجمەدین نوسەرو ڕۆژنامەنوس له‌دیدارێكدا له‌گه‌ڵ شارپرێس ئاشكرایده‌كات، بەهەرێمکردنی سلێمانی‌و پساندنى په‌یوەندییەکانی لەگەڵ هەولێرو به‌ستنه‌وه‌ى بەبەغداوە، ئەمە نەک هەر قەوارەی سیاسی‌و ئیداریی هەرێم هەڵدەوەشێنێتەوە، بگرە ئەنجامێکی باشیشی بۆ خەڵکی ئەم زۆنە لێناکەوێتەوەو مێژووی ئیمارەتەکان دووبارە دەکاتەوە"، ده‌شڵێت:"کورد لەباشوور، پاش ڕووخاندنی سەدام، دەرفەت‌و دۆخێکی زێڕێنی بۆ ڕەخساو سیاسەتی نامەنتیقیانەی حیزبەکان، لەدەستیاندا!"، به‌پێویستى ده‌زانێت، "دەسەڵاتی چاوچنۆکانەی حزب لەپرۆسەی ئابوریدا، بکێشرێتەوە".
شارپرێس: ئێستا جگەلەوەی دۆخی سیاسی ناوخۆی هەرێم باش نییە، پەیوەندی هەرێم‌و بەغدادیش ئاڵۆزیەكی زۆری تێكەوتوە، بەڕای ئێوە ئەم ئاڵۆزیانە ڕوو لەكوێ ئەكەن، ئایا هەرێم توانا ئەوەی هەیە بەبێ بەغداد ئیدارەی خۆی بدات لەڕووی ئابورییەوە؟
پشکۆ نەجمەدین: دۆخی نێوخۆی هەرێم ئاڵۆزەو پێموایە ئاڵۆزتریش دەبێ، چوون هێزە کاراو ڕووداوخولقێنەرەکانی نێو فەزای سیاسیی هەرێم، چ بۆ نێوخۆو چ بۆ دەرەوەی خۆی، ستراتیژێکی هاوبەش‌و یەکگرتوویان نییە، یاخود بەرنامەیەکی کاری سیاسی، ئابووری‌و بەڕێوەبردنیان نییە، ئەم ناڕوونییە لەپرۆسەی کاری سیاسی‌و ئیداریدا، دۆخەکە بۆ شوێنێکی نەخوازراو دەئاژووێت!
ئەوەی کە قەیرانی سیاسی‌و ئابووریی نێوان هەرێم‌و ناوەند، لەگەڵ زەمەندا قووڵ‌و ئاڵۆزتردەبن، پێشینەیەکی هەیەو سەروکاری لەگەڵ زەمەنی ڕووخاندنی بەعس‌و دروستکردنەوەی دەوڵەتی نوێی ئێراقدا هەیە کە کوردو هێزە سیاسییەکانی، بەشدارییەکی کاراو کاریگەریان لەسەرلەنوێ بنیاتنانەوەی دەوڵەتی ئێراق‌و نووسینەوەی دەستوورێکدا کردووە کە لانی کەمی مافە نەتەوەیییەکانی کوردیان بەڕۆشنی نەچەسپاندووەو ئەویشی هەیە، بەپێی خەسڵەت‌و ڕوانینی هەردولا بۆ دەستوورو چۆنییەتی جێبەجێکردنی، کێشەو ئاریشەی قووڵی لێکەوتووەتەوە!
ئێمە، لەساڵی 2003وه تا ڕۆژگاری ئەمڕۆ، ئەگەر بەوردی خەسڵەتی ڕووداوو پێشهاتە سیاسی‌و ئابوورییەکان‌و کێشەکانی نێوان هەرێم‌و ئێراق، بخوێنینەوە، ڕەنگە بەو ڕاستینەیە بگەین، کە بەپێی سروشت‌و بیرکردنەوەی هێزە سیاسییە عەرەبییە ئێراقییەکان‌و هێزە کوردییەکانیش، دامەزراندنی دەوڵەتێکی فیدراڵ لەئێراقدا کە دەستەبەری چارەسەرکردنی کێشە سیاسی‌و ئابوورییەکان بکات، جگە لەئەفسانەیەک هیچی تر نییە!
پێموایە، تەنیا ڕێگایەک (دیارە ڕێگای دیکەش هەبووەو ئێستا ئیدی درەنگەو دەرفەتەکان لەدەستچوون)، بۆ هەرێم مابێتەوە، هەوڵدانە بۆ ئیدارەدانی هەرێم، لەدەرەوەی ئێراق‌و پشتبەستنە بەتواناو توانستی ئابووریی نێوخۆی هەرێم!
شارپرێس: داخۆ هەرێم توانای ئەمکارەی هەیە؟
پشكۆ نه‌جمه‌دین: بەڵێ پێموایە توانای هەیە! ئابووریی هەرێم‌و سەرچاوەکانی داهات، زۆر لەوە زیاترن کە ژیانێکی خۆشگوزەران بۆ خەڵکی کوردستان دابین بکەن، بەمەرجێک کە:
ـ نییەتێکی جدیی بۆ وەگەڕخستنی پرۆسەی ڕیشەییی چاکسازی، لەسەرەوە بۆ خوارەوە، لەسیستەمی حکومەت‌و ئیدارەدا هەبێت، ئەو داتاو ژمارانەی کە بەدواداچوون‌و کەسانی شارەزا، لەمەڕ داهاتی فرۆشتنی نەوت، گومرگ‌و باج‌و خەراج، کۆمپانیاکان (کە زۆرینەی موڵکی حیزب‌و دەستەڵاتدارانی نێو حیزبەکانن)، پێمان دەڵێن، داهاتێک لەکوردستاندا هەیە کە دەکرێت بوودجەو مووچەی کوردستان دابینبکات.
ـ نییەتێکی لێبڕاوانە، بۆ بنبڕکردنی قاچاخچییەتی‌و کۆنترۆڵکردنی هاوردەی مەرزە ڕەسمی‌و ناڕەسمییەکانی سنوورەکان، هەبێت.
ـ پرۆسەی دەرهێنان‌و هەناردەکردنی نەوت، فرۆشتنی تاڵانکارییانەی نەوت، چاکسازیی گرێبەستەکان، وەلانانی کۆمپانیاکانی سکوریتی‌و هەناردەکردنی نەوت، کۆنترۆڵ بکرێن‌و دەستەڵاتی چاوچنۆکانەی حیزب‌و دەستەڵات، لەپرۆسەی ئابووریدا، بکێشرێتەوە!
بەکورتیەکەی، حیزبەکانی دەستەڵات، دەبێت کۆتایی بەکردەی مشەخۆریی خۆیان، لەئابووریی وەڵاتدا بهێنن، دەیکەن یان نا؟ من بەئەستەمی دەزانم.
شارپرێس: لەزۆنی سەوزو ناوچە نفوزی یەكێتی باس لەلامەركەزی‌و بەهەرێمكردنی ئەم ناوچەیە ئەكرێت، بەرای ئێوە ئەمجۆرە چارەسەرانە هەرێم دوو لەتناكات، یان دوای ئەو بەرنامانە شتێك ئەمێنێتەوە بەناوی هەرێمەوە؟
پشکۆ نەجمەدین: چەمک‌و تێگەیشتنی لامەرکەزی‌و بەهەرێمکردن، جیاوازن‌و ماناو مەغزاو مەبەستی جیاوازیان هەیە.
لامەرکەزیی دەستەڵات، لەپارێزگایەک یاخود دەڤەرێکدا، دەشێ شێوازێکی باشبێت بۆ ئیدارەدانی وەڵات‌و دادوەریی دابەشکردن‌و سەرمایەگوزاریی ئابووری، نموونەکەیشی، لەوەڵاتانی دونیادا زۆرەو ئەنجامی دڵخوازی لێکەوتووەتەوە، بەڵام ئەمشێوازە، ڕاستەوخۆ پێوەندیی لەگەڵ جۆری سیستەمی ئیدارەو حوکمڕانیدا هەیە، بەبێبوونی حکوومەتێکی دامودەزگایی‌و ڕوون‌و شەفاش، کە لەسەر ڕۆشنایی یاساو ڕێساکان کاربکات‌و دووربێت لەدەستێوەردان‌و میزاجی ئەم یان ئەو دەستەڵاتدار، کارێکی پڕ گاڵتەجاڕی دەبێت!
بەهەرێمکردنی سلێمانی‌و زۆنی سەوز مانای دروستکردنی ئیدارەیەکی سیاسی‌و بەڕێوەبردن، کە په‌یوەندییەکانی لەگەڵ هەولێر بپسێنێت‌و بەبەغداوە ببەسترێتەوە، ئەمە نەک هەر قەوارەی سیاسی‌و ئیداریی هەرێمی کوردستان هەڵدەوەشێنێتەوە، بگرە ئەنجامێکی باشیشی بۆ خەڵکی ئەم زۆنە لێناکەوێتەوەو مێژووی ئیمارەتەکان دووبارە دەکاتەوە!
ئەگەر سیاسییەکانی ئەم دەڤەرە، لەئەنجامی بێهیواییان لەناعەدالەتیی دابەشکردنی سامان لەدوو زۆنەکەی هەرێمدا بەم بیرۆکەیە گەیشتون، یا خود ئەوەی کە هەولێرو دەستەڵاتەکەی، سەرچاوەی گەندەڵی‌و خراپ دابەشکردنی ئابووری کوردستانن، ئەوە ئێراق‌و حکومەتەکەی، زۆر لەدەستەڵاتی هەرێم گەندەڵترن.
ئەگەر کەسێک یاخود گرووپێک، پێیوابێت، لەحاڵەتی بەهەرێمبوونی زۆنی سەوزدا، ئیدارەیەکی دامودەزگایی‌و دروستتر دروستدەبێت‌و دۆخی ئابووری‌و سیاسیی هەرێمەکە تۆکمەترو جێگیرتر دەبێت، بەهەڵەداچووە، چونکە لەو حاڵەیشدا، هەر هەمان ئەم هێزە سیاسییانەی ئێستا، زۆنەکە بەڕێوەدەبەن‌و ئیتر نموونەی ئەزموونی ئیدارەو بەڕێوەبردنی ئەمانیش، لەم 30 ساڵەدا، شتێکی دیارو ئاشکرایە!
کورد گوتەنی، ئەسپەکە لەشوێنێکی دیکە گلاوە، کێشەکان هەر لەسەرەتاوە خولقاون‌و ئاوەکەش لەسەرچاوەکەیەوە لێڵە!
شارپرێس: ئێستا پەیوەندی ناو پارتەكان لەناوخۆشیاندا گرفتیان هەیە، بەڕای ئێوە هۆكاری ئەوە بۆ چی دەگێڕێتەوە، ئەوانە تاچەندە پەیوەندیان بەو شكستەوە هەیە كە توشی هەرێم بووە؟
پشکۆ نەجمەدین: خەسڵەت‌و سروشتی حیزبە کوردییەکان، پێکهاتەی ئەقڵی‌و کەلتووری سیاسسییان، توێژینەوەو لێکۆڵینەوەیەکی زۆریان لەسەرکراون، ئێستا لەبەر ڕۆشناییی ئەو توێژینەوانەدا، دەشێ ڕوون بێت، کە ئەم حیزبانە بۆچی وەها پەرتەوازەو لێکدابڕاون، حیزبگەلێک، کە خەمی سیاسیی هاوبەش‌و ستراتیژو ئامانجی نەتەوەییان نەبێت‌و پێچەوانەی پێڕەوی ناوخۆی ڕێکخراوەییی خۆیان، هەرگیز بەرژەوەندیی خەڵک‌و نەتەوەیان، پێش بەرژەوەندیی دەستەڵاتی حیزب‌و سەرکردەکانی حیزب نەخستبێت، ئیدی دۆخی کارو خەبات‌و ئامانجەکانیان، زۆر ڕۆشنە!
ئەو شکستە هەمەلایەنەی دووچاری هەرێم هاتووە، بەرئەنجامی نەبوونی ئایدیاو تێنەگەیشتن‌و خەمساردیی حیزبەکانە، لەئاست دۆزو مەسەلەی ڕەوای میللەتێک کە ئەقڵ‌و دونیابینیی ئەوان، لەئۆدەی نایێ!
کورد لەباشووردا، پاش ڕووخاندنی سەدام، دەرفەت‌و دۆخێکی زێڕێنی بۆ ڕەخساو سیاسەتی نامەنتیقیانەی حیزبەکان، لەدەستیاندا، ئەم شکست‌و دۆخە شپڕێوەی ئێستای هەرێم، کەڵەکەبوونی سیاسەتی هەڵەو چاوچنۆکیی حیزبی کوردییە!
بەشێکی زۆری ئەم شکستانە (ئەگەر سیاسەتی ئێراق‌و وڵاتانی دراوسێ‌و هێزە نێودەوڵەتییەکانی، لێ وەدەرنێی)، دەسەڵاتی سیاسیی خۆماڵیی کورد، لێی بەرپرسیارە!
ئەگەر ئێمە میللەتێکی بێیادگە نەبین، چاوخشاندنەوە بەسیاسەتی حیزبی کوردیدا، لەهەموو مەسەلە جدییەکاندا، هەقیقەتی بەرپرسایەتیی حیزبی کوردیمان، لەم شکستەدا، پێ دەڵێت!
دەستپێکی شکستی سیاسەتی کوردی، لەساڵی ٢٠٠٥وە ڕێچکە دەگرێ، ساتێک کار بۆ ڕیفراندۆمی دەستووری ئێراق دەکەن‌و دەنگی پێدەدرێ، لەدەستوورێکدا، لەچوارچێوەی ماددەیەکدا، کە نزیکەی لە51%ى خاکی کوردستان، بە"ناوچە ناکۆکی لەسەرەکان" ناودێر دەکات‌و بەکردەوە، دەوڵەتی ناوەند بەڕێوەی دەبات!
تۆ بڕوانە! ئەگەر ئەم ناوچانە، ناکۆکییان لەسەرە، کەواتە چۆن دەسەڵاتی کوردی مافی نییە، هەر بەو ئاوایەش، دەسەڵاتی ناوەندیش بۆی نییە ئیدارەیان بکات، دەسەڵاتی کوردی، دەبوو پێ لەسەر ئەوە دابگرێت، کە هێزی سێیەم (هێزێکی نێودەوڵەتی) بەڕێوەی ببات تائەوکاتەی کێشەکە بەلادا دەکەوێت!
دەسەڵاتی سیاسیی کورد، لەپێناوی پۆست‌و ئیمتیازاتی نێو حکومەتی ناوەند، سازش لەسەر بەشێکی خاکی نیشتمان دەکات! بەشێک کە لەمێژووی نوێدا، هەموو قوربانییەکانی کورد، هەر بۆ ئەو ناوچانە بووە، ئەو ناوچانە، چەقی ململانێی نێوان کوردو حکومەتەکانی ئێراق بووە!
ئێستا ئێمە دەبینین، سنووری جوگرافیای دەسەڵاتی سیاسیی کورد، سنووری ئۆتۆنۆمییەکەی "سەدام"ی نەبەزاندووە، ئیدی دەبێت شکستی نەتەوەیی لەم بەشەی نیشتماندا، چی بێت؟
شارپرێس: پێدەچێت پەیوەندییەكانی توركیاو باشوور بەتایبەتتر لەگەڵ پارتی ئەوە بخوازێت، گوشارێكی زیاتر لەسەر پەكەكەو هێزەكانی شنگال دروستبكرێت، دەوترێت ئەم پشتیوانییەی توركیا بۆ ئەوەیە لەئەگەری رێكنەكەوتنی هەرێم‌و بەغدا، توركیا رێگە لەفرۆشتنی نەوت نەگرێت، بەرای ئێوە تاچەندە ئەم سیاسەتە سەركەوتوە؟
پشکۆ نەجمەدین: سیاسەتی تورکیاو دەستتێوەردانەکانی لەدۆخی هەرێم، لەسەرەتاوەو هەتا ئێستاش، ڕوون‌و مەبەستدارن!
په‌یوەندییەکانی هەرێم‌و بەتایبەت پارتیی دیموکراتی کوردستان، لەگەڵ تورکیا، بەشێوازی فەرمی‌و نافەرمی، ئاشکراو نهێنی، هەرچۆن‌و لەهەر بارێکدا، بخوێنینەوە، بەو ڕاستینەیە دەگەین، کە تورکیاو سیاسەتەکانی لەئێراق‌و هەرێمدا، جگە لەمەسەلەی قازانجی ئابووری‌و بیانووی پاراستنی ئاساییشی وەڵاتەکەیان، ئەوا سڕینەوەی قەوارەی هەرێمی کوردستانە!
ئەوەی تورکیا، لەهەوڵی داگیرکردنی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی "په‌كه‌كه"دایە، لەباشوورداو پەکەکەش، ژمارەیەکی دیارە لەهاوکێشە سیاسییەکانی هەرێم‌و ناوچەکەدا، بەشێکی دۆخە ئاڵۆزکاوەکەیەو بەشەکەی دیکەی، جێگیرکردنی دەسەڵاتی سەربازی‌و موخابەراتیی تورکیایە لەهەرێمدا! ئەمیش دەچێتە نێو بازنەی ئەو هەوڵانەی وەڵاتانی دراوسێ، بۆ لەمەنگەنەدان‌و پاشتر سڕینەوەی قەوارەی هەرێم.
بۆیه پێموایە، کە دەسەڵاتی سیاسیی کوردستان، دەبێت هەست بەمەترسییەکانی ئەم سیاسەتە جەهەنمییەی تورکیا بکات‌و هیچ جۆرە پەیوەندییەک لەگەڵ تورکیادا، لەنێو ئەم بازنەیەدا نەبەستێت.
من ئەوەش دەزانم کە وجودی پەکەکە، بەم هێزو قەوارە گەورەیەی لەباشوورداو بەدرێژاییی سنوورەکانی نێوان ئێران‌و تورکیا لەگەڵ هەرێم، کێشەیەکی گەورەیەو جۆرێک لەمەترسیشی بۆ دەستەڵاتی سیاسیی هەرێم دروستکردووە. ئەمە کێشەیەو هەر کێشەیەکیش، بۆ بەلاداخستنی، دەرزەنێک ڕێگاچارەی هەیە، من هیوادارم، هەم دەستەڵاتی کوردی‌و هەمیش پەکەکە، دروستترین ڕێگاچارە هەڵببژێرن!
شارپرێس: ڕەخنەو گازندەیەكی زۆر لەسەر حزبە كوردستانیەكان هەیە، لەسەر حكومەت‌و ئیدارەو شێوازی بەڕێوەبردن بەڕای ئێوە هۆكار چییە تائێستا ئۆپۆزسۆنێكی كاریگەر دروستنەبووە سەرباری ئەو زۆرو فراوانبوونەی ناڕەزایەتی؟
پشکۆ نەجمەدین: پێشتر باسم لەکێشەو کەلێن‌و کەلەبەرەکانی حکوومەت‌و ئیدارەو شێوازی بەڕێوەبردنی کوردستان کرد.
دیاردەی ئۆپۆزیسۆن‌و دروستبوونی ئۆپۆزیسیۆنێکی کاراو کاریگەریش کە ڕۆڵێکی بەرچاوی لەفشارهێنان بۆ حوکمڕانی‌و شێوازی بەڕێوەبردن هەبێت، ئیشکالاتی خۆی هەیەو ڕەنگە یەکێک لەگرفتە گەورەکانی ئەم دیاردەیەش، نەبوون یاخود لاوازیی ئەقڵ‌و کەلتووری ئۆپۆزیسیۆنبوون بێت لەکایەی سیاسیی کۆمەڵی ئێمەدا!
لەنزیکەی دە ساڵی ڕابردوودا، ئێمە شاهێدی ڕۆڵ‌و مەغزای ئۆپۆزیسیۆن‌و کاری سیاسیی ئەوانین، لەپەرلەماندا، لەسەر شەقام‌و لەنێو خەڵکدا، من پێموایە، ئەو حیزبانەی کە ساڵانێکی زۆر کەم، بەدیدو ئاگێندای نادروستەوە، لەکایەی سیاسیدا، ئۆپۆزیسیۆن بوون، لەماناو مەبەستی ئۆپۆزیسیۆنبوون نەگەیشتبوون‌و هێندەی خۆیان دەستەڵاتخواز بوون، زۆر کەمتر پەرۆشی گۆڕینی سیستەمی سیاسی‌و چاکسازی بوون.
ئەوان کە خشتێکیان لەبنچینەی سیستەمی سیاسی، پێ نەگۆڕدرا، بوون بەبەشێک لەحکوومەت‌و ئیدی دەیان هەزار، شوێنکەوتەی خۆیانیان لەدەستداو خەڵکیشیان ناهومێد کرد!
هێشتا ئەم تاپۆی ناهومێدبوونە لەئۆپۆزیسیۆن، هزرو بەرچاوی خەڵکی جێنەهێشتووەو زەمەنێکی گەرەکە، تا لەدەرەوەی ئەم حیزبانەی کە ئۆپۆزیسیۆنی مارانە بوون، ئۆپۆزیسیۆنێکی ڕاستەقینەو کارا پەیدابێت، کە ئەرکی گۆڕانکارییەکانی سیستەمی سیاسی، لەئەستۆی خۆی بنێت‌و متمانەی جەماوەر، وەربگرێتەوە.
