شارپرێس: نیقاش
چەند ساڵێك پێش ئێستا لەكوردستان زەحمەت بوو كەسێك بدۆزیتەوە كە بێ پەردە رەخنە لەئایین بگرێت، بەڵام ئێستا بەدەیان كەس بەئاشكرا خۆیان بەبێ ئایین دەناسێنن.
ئەو كەسانەی دەیانەوێت خەڵك لەئاڕاستەی بێ ئاینی نزیك بكەنەوە، ئێستا تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانیان كردووەتە باشترین كەرەستەی خۆیان، هەندێكیان بەئاشكراو بەناوی خۆیانەوە قسە دەكەن، هەندێكی دیكەیان چەند پەیجێكیان دروستكردووە كە خاوەنەكانیان دیار نییەو بەشێوەیەكی بەردەوام پەیامی نا دینی بڵاو دەكەنەوە، ئەمەش مەلەكردنە بەپێچەوانەی شەپۆلەوە لەكۆمەڵگایەكدا كە موسوڵمان زۆرینەی رەها پێكدەهێنێت.
رەوتی دژە ئاینی لەھەرێمی كوردستان بابەتێكی تازە نییە، بەڵام رەنگ بێت هیچ كات بەقەد ئێستا ئاوا ئاشكراو بێ پەردە نەبووبێت، تا ئەو رادەیەی كەسانێك لەفەیسبووكەوە لایڤ بكەنەوەو دژی ئایین بوەستنەوە، هەرچەندە زۆربەی هەرە زۆری ئەوانەی بەئاشكرا لەو بابەتەدا قسە دەكەن، خۆیان لەكوردستاندا ناژین.
سەركاو ھادی شانۆكارێكی كوردی دانیشتووی فەرەنسایە، بەقسەی خۆی ئەو یەكەمین كەس بووە كە بەناوو وێنەی خۆیەوە لەرێی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە رەخنەی لەئاین گرتووە.
هەرچەندە سەركاو خۆی بەرەخنەگری ئاین دەناسێنێت نەك دژە ئایین، لەم رووەوە بە"نیقاش"ی وت "دەمەوێت هۆشیاریی لەناو خەڵكدا بڵاوبكەمەوە لەسەر زیانەكانی رۆچوونی زۆر بەناو ئایندا".
دەشڵێت "من ئاین وەك دامەزراوەیەكی كۆمەڵایەتی دەبینم، خۆم لەوڵاتێكی ئیسلامییەوە ھاتووم بۆیە رەخنە لەئاینی ئیسلام دەگرم، چونكە ئاینەكانی دیكە ھیچ كاریگەرییان لەسەر كۆمەڵگاو خۆم نەبووە".
ئێستا ئەوانەی كە بانگەشەی بێدینی خۆیان دەكەن، دەڵێن بێبەری نین لەرق‌و نەفرەتی كۆمەڵگە لەپای بیركردنەوەكانیان، تەنانەت هەیانە لەناو خێزانی خۆیادا دەبوغزێنرێت.
"زۆربەی خزم‌و كەسەكانم تائێستاش ناتوانین لەفەیسبووك ببین بەھاوڕێم، چونكە من رەخنە لەئاینەكەیان دەگرم، من راستیەكانی خۆم دەڵێم‌و بۆم گرنگ نییە ئەوان ھاتوچۆم دەكەن یاخود نا" فاتیح مەحمود وای وت.
فاتیح مەحمود ئەحمەد یەكێكە لەو كەسانەی لەرێی ئەكاونتەكەی خۆیەوە لەفەیسبووك رەخنە لەئایین دەگرێت، بە"نیقاش"ی وت "ئاین شتێكی پیرۆز بوو لام، بەڵام ئێستا وا نەماوم، ئەوەی منیش دەیكەم بریتییە لەوەی ئایەتەكان وەك خۆی شی دەكەمەوەو دەیخەمە بەر دەستی خوێنەرو بینەر، ھیچی زیادو كەم ناڵێم".
كارەكە تەنیا بەشیكردنەوەی ئاین‌و دەقەكانەوە نەوەستاوە، بەڵكو بەدەیان پەیج هەن كە هەم رای دژە ئاینی بەزمانی كوردی دەنوسن، هەم ڤیدیۆی كەسە ناودارەكانی جیهان وەردەگێڕن‌و بڵاویدەكەنەوە، تەنانەت بەئاشكرا چەند گۆرانییەكی دژە ئاینیش بەزمانی كوردی بەرهەمهێنراون.
بۆ كۆمەڵگایەك كە زۆرینەی هەر زۆری مسوڵمانی باوەڕدارن، ئەم رەوتە شتێكی ناڕێك‌و نەخوازراوە، باوەڕدارەكان دەڵێن ئەوەی دەكرێت سووكایەتییە بەپیرۆزییەكانی ئەوان، بەڵام بێ باوەڕەكان دەڵێن ئەوەی ئەوان دەیكەن تەنیا رەخنەگرتنەو ئاینیش وەك هەموو بوارێكی دیكە دەكرێت رەخنەی لێبگیرێت.
هێرشی چەكدارانی داعش لەساڵی 2014 باشترین دەرفەت بوو بۆ ئەو كەسانەی دژایەتی ئایین دەكەن تا رەفتارەكانی داعش لەسەر ئیسلام حیساب بكەن‌و برەو بەبوارەكەی خۆیان بدەن، هەر بەراستیش رەنگە ئەنجامێكی هەبووبێت، چونكە ئەوە سێ ساڵ زیاترە ئاشكراتر رەخنە لەئاینی ئیسلامیش دەگیرێت‌و چالاكانی رەوتی دژە ئایین هەمیشە داعش وەك نموونە دەهێننەوە.
دكتۆر رێنوار رێبین كە یەكێكە لەو رەخنەگرانەی بە بەردەوام لەئەكاونتەكەی خۆیەوە لایڤ بڵاودەكاتەوەو رەخنە لە ئاینی ئیسلام دەگرێت‌و هەمیشە داعش وەك نموونە باس دەكات.
رێنوار بۆ نیقاش وتی "ئەو كاتەی بۆ یەكەمین لایڤ ھەڵمبژارد، كاتێكی گونجاو بوو، چونكە داعش بەپراكتیكی ئاینی نیشانی خەڵك دەدا، من لەرێی لایڤەكانمەوە تێبینی‌و بیروڕاكانی خۆم دەوت"
نووسەران‌و رۆشنبیرانی كورد چەندین جار رەخنەی توندیان لێگیراوە لەلایەن باوەڕدارانەوە كاتێ كتێبێكیان چاپ كردووە كە بەلای ئەوانەوە "كوفر"ی تیا بووە.
ئەوانەی رەخنە لەئایین دەگرن سۆشیال میدیا بوارێكی باشی داونەتێ بۆ ئەوەی قسەی خۆیان بكەن، چونكە جاران نەیاندەتوانی لەمیدیاو چاپكراوە رەسمییەكانەوە ئاوها بێپەردە رای خۆیان بڵێن.
ساڵی 2010 قوبادی جەلیلزاد كە یەكێكە لەشاعیرە بەناوبانگەكان كتێبێكی شیعری بڵاوكردەوە، بەڵام لەسەر داوای مامۆستایانی ئاینیی‌و لیژنەی ئەوقافی پەرلەمان‌و یەكێتی زانایانی ئیسلامی، كتێبەكە لەبازاڕدا قەدەغە كرا.
ئەو كتێبە دوای دوو رۆژ لەكەوتنە بازاڕ، لە لایەن دوو مامۆستای ئاینییەوە لە گوتاری ھەینیدا تەكفیر كراو تۆمەتبار كرا بەوەی لەیەكێك لەشیعرەكاندا، نووسەر دەستی بۆ "پیرۆزییەكانی ئاین" بردووە.
قوبادی جەلی زادە نووسەری كتێبەكە، لەكاتێكدا كە خۆی دادوەرە، بەڵام داواكاری گشتی سكاڵای لەسەر تۆمار كردو لەلایەن ئاسایشی شاری ھەولێرەوە كتێبەكەی دەستی بەسەرداگیرا، بۆ "نیقاش" وتی "چەندان جار بانگی دادگا كرام، چەند پارێزەرێكی خۆبەخش داكۆكیان لێدەكردم، ئەوەندەی نەمابوو دادگا كێشەكە یەكلایی بكاتەوە كە بەر سزای مادی دەكەوت، حكومەت لێبووردنی گشتی دەركردو كەیسەكەی منیش بەر ئەو لێبوردنە كەوت، بەڵام كۆمەڵە شیعرەكەی من ھەر لەزیندان مانەوەو رۆشناییان نەبینی".
رەخنەگرتن لەبابەتە ئاینییەكان وەك زۆر بواری تر لەكوردستان رای جیاوازی دروستكردووە، كەسانێك هەن بەبابەتێكی ئاسایی دەزانن‌و هەشیانە سەرسەختانە دژی دەوەستێتەوە.
ئەم مقۆمقۆیە لەناو تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانیش بەهەمان شێوەیە، كاتێك بابەتێكی دژە ئاینی دەنوسرێت ژمارەیەك كەس دەستخۆشی لێدەكەن‌و ژمارەیەكی زۆر زیاتریش دژی دەوەستنەوەو قسە بەو كەسانە دەڵێن.
ئاوارە نەجم گەنجێكی دانیشتووی دەربەندیخانەو ناوە ناوە تەماشای ئەو بابەتانە دەكات كە دژی ئایین بڵاودەكرێتەوە، دەڵێت "ئەو رەخنەگرانە سوودێكی وایان نییە بەتایبەت ئەو دژە ئاینانەی بەتوندی قسە دەكەن، ئەوان دژە ئاینییان لا بووە بەمۆدێل‌و لاسایكردنەوە، ئەگەر دەسەڵاتیان ھەبێت ھەرچی ئیسلامی بێت دەیكوژن‌و مزگەوتەكان دەسوتێنن".
بەڵام رووبار ئاسۆ كە خوێندكاری كۆلێژی یاسایە لەزانكۆی سەڵاحەدین جیاوازە دەڵێت "من بەردەوام كۆمێنتی دەستخۆشی بۆ ئەوانە دەنووسم كە رەخنە لەئایین دەگرن، ئیدی بۆم گرنگ نییە كێیەو سەر بە چ نەتەوەیەكە".
راستە ئێستا رەوتی دژە ئایین چالاكییان هەیە، بەڵام لەكۆمەڵگایەكی زۆرینە موسوڵمانی وەك كوردستاندا ئەم رەوتە ئەوەندەی رووبەرووی رەخنە دەبێتەوە ئەوەندە پشتیوانی ناكرێت، هەر رەنگە لەبەر ئەم هۆیەش بێت كە ئەوانەی قسە لەسەر ئایین دەكەن یان خۆیان ئاشكرا ناكەن، یاخود ئەوانەن كە لەكوردستاندا ناژین.
نەك هەر بۆ كۆمەڵگا، ئەم جۆرە رەخنانە لەرووی یاساییشەوە رێ پێدراو نییەو یاسا كارپێكراوەكانی هەرێمی كوردستان دژایەتی ئایین بەتاوان دەزانن.
لەسەر هەموو ئەمانەشەوە ئەوانەی لەخەمی ئاییندان دەڵێن، ئەم رەوتە گورز لەگیانی پێكەوە ژیان دەدات لەكوردستان‌و زیانی لەقازانجی زیاترە.
ئەمیر عوسمان مەولود بەڕێوبەری بەڕێوبەرایەتی پێكەوە ژیانی ئاینی پێكھاتەكان لەوەزارەتی ئەوقاف بە"نیقاش" وت "ئەوانەی كە ھێرش دەكەنە سەر ئاین نواندنی كەسایەتی خۆیان دەكەن نەك تەواوی كۆمەڵگا، ئێمە چەندان سكاڵامان دژ بەو كەسانە بەرزكردوونەتەوە كە دەیانەوێ لەیاسا دەربچن‌و سوكایەتی بەئاین بكەن".
