شارپرێس: نیقاش
هەڵمەتەكانی هەڵبژاردنی سەركردە گەنجەكان لەنێو پاشماوەی وێرانكاری‌و سوپایەك لەدەربەدەربووانی نێو كامپەكانی ئاوارەیی، ئەركی راكێشانی لایەنگر سەخت دەكات ئەگەر ئەستەمیش نەبێت.

حیزب‌و كوتلە سیاسییەكان لە ئەنبار كێبڕكێ بۆ بەدەستهێنانی متمانەی جەماوەر دەكەن لەنێو ملیۆنێك‌و 54 هەزار دەنگدەری پارێزگای ئەنبار (110 كم لە خۆرئاوای بەغدای پایتەخت) كە بەسەر (71) بنكەی دەنگداندا دابەش بوون‌و (11) یان تائێستاش داخراون كە دەكەونە ناوچەكانی خۆرئاوای ئەنبار كە بەم دواییانە لە ژێردەستی گرووپە توندڕەوەكان ئازاد بوون.

بەگوتەی نووسینگەی ئەنباری كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژادنەكان تەنیا (31%)ی دەنگدەران زانیارییەكانیان نوێكردووەتەوە، ئەو رێژەیەش رەنگدانەوەی خواستی راستەقینەی بەشداریكردنە لە هەڵبژاردنی داهاتوودا‌و وەك تاشە بەردێك وایە ئومێدی ئەو گەنجە خوێنگەرمانەی لەسەر تێكدەشكێت كە بڕیاریان داوە بچنە كێبڕكێی سیاسییەوە.

ئەحمەد فەیاز (42 ساڵ) یەكێكە لە كاندیدانی بزووتنەوەی رابوونی گەنجان لە شاری رومادی، ئەو پێیوایە گۆڕەپانی هەڵبژاردنی داهاتوو سەختترین دەبێت، ئەویش بەگوێرەی قەبارەی بەشداری ئەو گەنجانەی گوێڕایەڵی هەر ئەجێندایەكی سیاسی نابن كە چەند بەرنامەو میكانیزمێكیان بەسەردا بسەپێنێت ئامانجەكانی راستكردنەوەی رێچكەی پرۆسەی سیاسی بەدینەهێنن.

فەیاز قسەی بۆ "نیقاش" كرد‌و وتی: "لە كۆنفرانسەكانی هەڵبژاردن‌و ئەو بۆنانەشدا كە بەگشتی لەگەڵ جەماوەردا كۆماندەكەنەوە كە رەنگە لایەنگر یاخود بەرهەڵستكاریش بن، گوتارەكانمان خاڵین لە بەڵێنی ماددی، چونكە ئێمە قسە لەسەر ئایندەیەك دەكەین كە بەبەشداری جەماوەرەكەمان هەوڵی بەدیهێنانی دەدەین، رەنگە ئەو گوتارەش بەهۆی ژاوەژاوی زوڕناژەنانی گەندەڵەكانەوە كە تائێستاش بەرز‌و كاریگەن، گوێی بۆ نەگیرێت".

هەروەها دەشڵێت: "خۆمان لەبەردەم ئەركێكی سەخت‌و رەوتێكی پێچەوانەدا دەبینینەوە كە هەوڵی شكستپێهێنانی پرۆژەكەمان‌و هێشتا پێویستمان بە هۆكارەكانی خۆڕاگرییە لەبەردەم ئەو كوتلە گەورانەی خاوەنی پارە‌و هەژموونن، لەبەرامبەریشدا جەماوەرێك هەیە متمانەی بە هەموو گوتارێكی سیاسی‌و پرۆژەیەكی هەڵبژاردن نەماوە‌و گاڵتەی بە هەموو چالاكییەكی هەڵبژاردن دێت".

فەیاز هەروەها وتی: "پێدەچێت ئەركەكەمان ئەستەم بێت بەتایبەتی كە هاووڵاتی متمانەی بەهیچ شتێكی دەوروبەری نەماوە‌و چیتر باوەڕ بە ناوەرۆكی بەرنامەكانی هەڵبژاردن ناهێنێت، تەنانەت هەموو پرۆسەكەش هانی نەداوە بچێت زانیارییەكانی نوێبكاتەوە، ئەمەش هەلێكی زێڕین دەخاتە بەردەم هەندێك كوتلەی سیاسی لەڕێی قۆستنەوەی ئەو دەنگە نوێنەكراوانە بۆ بەرژەوەندی خۆیان".

ئەو پرسیارەی دانیشتووانی ناوچەكە لەكاتی بینینی هەر چالاكییەكی هەڵبژاردندا دەیڵێنەوە بەتایبەتی ئەو چالاكیانەی ئیدیعای ئەوە دەكەن سەربەخۆن‌و لە ناو نەهامەتییەكانەوە سەرچاوەیان گرتووە، ئەوەیە چۆن چەند كەسێكی سەربەخۆ كە سەر بەهیچ حزب یان هاوپەیمانییەكی سیاسی نین، ئاهەنگ‌و میهرەجانی هەڵبژاردن بە پارەیەكی زۆر رێكدەخەن‌و چۆن دەتوانن ئەو حزبە نوێیانە تۆمار بكەن ئەگەر پشتگیری تەواویان بۆ دابین نەكرابێت.

عەبدولحەمید سەغیر لە دەیەی شەشەمی تەمەنیدایە‌و نیشتەجێی شاری رومادیە، ئەو نەكەوتووتە ژێر كاریگەری ئەو بەرنامانەی هەڵبژاردن كە لە ساڵی 2003وە تا ساڵی 2014 لەگەڵیان ژیاوە‌و پرۆسەی هەڵبژاردنی بە كارێكی "یەكلاكراوە" وەسف كرد‌و ئاماژەی بۆ ئەوەكرد كە ئەو بانگەشە‌و بەرنامانەش كە بەڕێوەدەچن لە كات‌و پارە بەفیڕۆدان بەولاوە هیچی دیكە نین –وەك خۆی دەڵێت-.

سەغیر بە "نیقاش"ی وت: "هەمان ئەو دەموچاوانەن‌و هەر جارەی بەرگێك دەپۆشن لەگەڵ ئەو قۆناغەدا بگونجێت كە تێیدا دەژین، یەكەمجار بە بەرگی ئاینەوە هاتن كاتێك حزبە ئیسلامییەكان خۆیان كاندید كرد، پاشان بەرگی عەشایریان پۆشی وەك جێگرەوەیەك بۆ ئەو حزبانەی شەقامی عێراقیان لێ دووركەوتەوە، وا ئەمڕۆش لە شێوەیەكی نوێی گەنجانەدا هاتوون تا لاسایی گەنجانی خوێنگەرم بكەنەوە بەپاساوی هێنانە پێشەوەی خوێنی نوێ بۆ پرۆسەی سیاسی، بەڵام بزوێنەری هەموو ئەم دەموچاوانە یەكێكە".

پرۆسەی چوونە نێو ڕیزی حزبە سیاسییەكان ئەگەر دیاردەیەكی نوێش بێت، بەڵام بووەتە كارێكی ئاسایی، بەتایبەتی دوای نەمانی دیمەكانی تیرۆركردن‌و لەناوبردنی سیاسی كە پێشتر لەمیانی هەڵمەتەكانی بانگەشەی هەڵبژاردندا دەمانبینین ئەویش بەهۆی ئەو سەقامگیرییە ئەمنییەی پارێزگاكەی گرتووەتەوە‌و نەمانی گرووپەكانی داعش‌و ئەو گرووپە چەكدارانەی هەڕەشەیان لە هەموو جوڵانەوەیەكی سیاسی یان كۆمەڵایەتی دەكرد.

رەنگە ئەمەش یەكێك بێت لەو هۆكارانەی هانی قەوارە سیاسییە گەورەكانی داوە بۆ قۆستنەوەی توانای گەنجان وەك هەوڵێك بۆ راكێشانی توێژێكی گرنگ‌و كاریگەر كە هەوڵی بەشداریكردن لە گۆڕانكاری بەرەو باشتر دەدات بەتایبەتیش كە راگواستن‌و دەربەدەرییان چەشتووە‌و خواستی ئەوەیان لەلا دروست بووە گۆڕانكاری بكەن‌و بەڕە لە ژێرپێی ئەو حزب‌و كەسایەتیانە رابكێشن كە بوونەتە هۆكاری ستەملێكردن‌و پەراوێزخستنیان.

مازن خەلیفاوی (38 ساڵ) یەكێكە لە دانیشتووانی شاری رومادی‌و كاندیدی بزووتنەوەی جەماوەرییە، ئەو دووپاتی دەكاتەوە كە زۆرینەی كاندیدە نوێیەكان رووكارێكی گەنجانەن بۆ ئەو كوتلە سیاسیە گەورانەی چیتر لە شەقامی عێراقی‌و بەتایبەتی لە پارێزگای ئەنباردا قبوڵكراو نین.

خەلیفاوی قسەی بۆ "نیقاش" كرد‌و وتی: "تەنیا بە لێكۆڵینەوەیەكی سادە لە پاشخانی ئەو ناو‌و كەسایەتیانەی لەمیانی دیدارە تەلەفزیۆنییەكان یان تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان بە ناوەرۆكێكی بانگەشەئامێزی ناڕێكوپێك، بەر گوێی جەماوەر دەكەون، بۆمان دەردەكەوێت ئەو ناوانە ئەجێندای ئەو حزبە سیاسیانە جێبەجێ دەكەن كە بە بەتاڵانبردنی پارەی عێراق‌و وێرانكارییەكانی تۆمەتبارن، زۆر جاریش ئەو ناوانە لەمیانی بۆنە رەسمییەكاندا لەگەڵ كەسایەتییە سیاسییە دیارەكاندا كۆدەبنەوە".

محەمەد رازی حەلبوسی (46 ساڵ) كە نیشتەجێی شاری كەرمەیە (10 كم لە خۆرهەڵاتی فەلوجە)، نایەوێت بەشداری لە هەڵبژاردنی داهاتوودا بكات، چونكە باوەڕی بە هیچكام لەو كەسایەتییە سیاسیانە نییە لە دەوروبەریدان‌و ئەوەش رەتدەكاتەوە ببێتە بەشێك لەو "گەمە بێبەها"یە وەك خۆی وەسفی دەكات.

حەلبوسی بە "نیقاش"ی وت: "كە باسی هەڵبژاردن دەكەم وایدەبینم باسی گەمەیەكی گەورەی ئاشكرابوو دەكەم، چونكە ئەوانەی پشتیوانی ئەو چالاكییانە دەكەن بێگومانن لەوەی ئامادەبووان پشتگیریان ناكەن‌و چارەیان ناون، هەروەها ئامادەبووانیش باش دەزانن كە ئەو قەوارە‌و حزبانەی ئیدیعای نیشتمانپەروەری دەكەن تەنیا ئامانجیان بەدەستهێنانی دەنگەكانیانە".

هەروەها دەڵێت: "لە هەر وەرزێكی هەڵبژاردندا چەند دەڵاڵێك هەن كە باش دەیانناسین لەبەرامبەر پڕە پارەیەكدا دەنگ كۆدەكەنەوە، لەم وەرزەشدا پێشوەخت پرۆسەی دەنگ كۆكردنەوە دەستپێكردووە لەڕێی كڕینی كارتی دەنگدەران لەبەرامبەر 50 هەزار دینار وەك مووچەی مانگانە تا وادەی ئەنجامدانی هەڵبژاردن، ئەمەش دووپاتی دەكاتەوە كە پرۆسەكە یەكلاكراوەتەوە، كێش دەتوانێت دەنگی خەڵك بكڕێت جگە لە كەسانێك دەستێكی باڵایان لەو بوارەدا نەبێت".

لەگەڵ دەستپێكی وەرزی هەڵبژاردنیشدا لە بوارە جیاجیاكاندا باس باسی حزبە سیاسییەكان‌و هاوپەیمانییەكان‌و كەسایەتییە دیارەكانە‌و لەڕێی كەناڵە زۆروزەوەندەكانی میدیا‌و تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانەوە تەركیز دەخرێتە سەر ئەو بابەتانە، بەڵام ئەو دەروازانە تەنیا دەرگای كاندیدەكان نین بۆ نێو دەروون‌و باوەڕەی جەماوەر، بۆیە روو لە شێخی عەشیرەتەكان دەكرێت بەوپێیەی گەورەترین گەنجینەی دەنگی دەنگدەرانن.

بێگومان بەحوكمی نەریتی عەشایری شێخی عەشیرەت توانای ئەوەی هەیە باوەڕ بە لایەنگرانی بهێنێت دەنگ بە حزبێك یان كەسایەتییەكی سیاسی بدەن كە خۆی پشتیوانی‌و پاڵپشتی دەكات، بەڵام بەوتەی شێخ مەحمود جەربوع (58 ساڵ) یەكێك لە ریشسپیانی شاری رومادی ئەو وێرانكاری‌و كاولكارییەی بەسەر شارەكانی پارێزگاكەدا هاتووە لە ئەنجامی كردەوەی هەڵەی هەندێك لە سیاسییەكاندا بووە، دووپاتیشی كردەوە پێشوازی لە هیچ قەوارەیەكی سیاسی ناكات كە چاوی بڕیبێتە بەدەستهێنانی دەنگی خەڵكی ئاواییەكەی.

جەربوع بە "نیقاش"ی وت: "ناكرێت شێخانی عەشیرەتەكان‌و ریشسپیانی پارێزگاكە لەوانەی پێگەیەكی بەرزیان لە نێو كۆمەڵگە عەشایرییەكاندا هەیە، گوشار لە شوێنكەوتووانیان بكەن بۆ دەنگدان بە كەسایەتییەك‌و دەنگنەدان بە كەسایەتییەكی دیكە، ئەویش لەبەر چەند هۆكارێك یەكەمیان ئەوەیە پارێزگاكە هێشتا بەدەست وێرانكاری‌و كەمی خزمەتگوزاریەوە دەناڵێنێت، دووەمیش نەبوونی متمانەیە لەنێوان كاندیدەكان‌و دەنگدەراندا".