شارپرێس: نیقاش
شاری موسڵ برینە قووڵەكانی جەنگی فەرامۆش كردووە‌و سەرقاڵی هەڵبژاردنی چاوەڕوانكراوی پەرلەمانە كە لەوانی پێشوو جیاوازترە، چونكە چەند شتێكی نوێ هاتوونەتە نێو گەمەكەوە.

شۆفێری تاكسییەكە سەری دانەواند تا لەژێر لافیتەیەكی گەورەوە كە وێنەی كاندیدێكی پێوەبوو، سەیر بكات، كاتێكیش دڵنیابوو لەوەی شەقامەكە ئۆتۆمبێلی تێدا نییە، بەلای راستدا پێچی كردەوە، كە سەری هێنایەوە دواوە هەناسەیەكی دایەوە‌و بە گلەییەوە وتی: "كەی لەم فەوزایە رزگارمان دەبێت، خنكاین، جگە لە لافیتە هیچ شتێك نابینین".

شەقامەكانی شارەكە بەهۆی هەڵمەتەكانی بانگەشە بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمان كە رۆژی 12ی ئایاری داهاتوو بەڕێوەدەچێت، نوقمی فەوزا بوون، ناوەندی شەقامەكان‌و دیوار‌و ستوونی رووناكی سەر شەقامەكان‌و كارەبا‌و تەنانەت نیشانەكانی هاتووچۆش، پڕن لە وێنەی كاندیدانی پیاو‌و ژن، هاوكات هۆڵەكانی ئاهەنگیش بەكۆبوونەوەی قەوارەكانی هەڵبژاردن قەرەباڵغ بوون.

"قەرەباڵغی كاندیدان"
ئەمە یەكەمجارە پارێزگای نەینەوا ئەم قەرەباڵغییە گەورەیە بەخۆوە ببینێت، (921) پیاو‌وژن كێبڕكێ دەكەن لەسەر (34) كورسی پەرلەمان، واتە رێژەی 13%ی كۆی كاندیدانی عێراق كە زیاتر لە دوو ئەوەندەی كاندیدانی هەڵبژاردنی پێشوون.

هۆكاری ئەوەش بۆ سەقامگیری ئەمنی لە موسڵ دەگەڕێتەوە پاش ئەوەی لە مانگی تەمموزی رابردووە لە چنگی رێكخراوی "داعش" ئازاد كرا، ئێستاش كاندیدەكان ئازادییەكی تەواوی هاتووچۆكردنیان لە شارەكە‌و بەستنی كۆڕ‌و كۆنفرانسی هەڵبژاردن هەیە بەشێوەیەك كە لە 2003وە رووی نەداوە. ژمارەیەكیان سەردانی گازینۆی كەلتوری قەنتەرە لە خۆرهەڵاتی شارەكە‌و چەند گازینۆیەكی دیكە دەكەن‌و وەك هەر كەسێكی دیكە بەبێ ترس دادەنیشن‌و چالاكییەكانی بانگەشە بەڕێوەدەبەن.

لەوبارەیەوە ژنە كاندید هیند جاسم باس لەو دەكات كە بەوپەڕی ئاسوودەییەوە هاتووچۆ دەكات‌و بانگەشە بۆ بەرنامەی هەڵبژاردنی دەكات، هەروەها رافع سلێمانی كاندید‌و چەند كاندیدێكی دیكەش بەهەمان شێوە وادەكەن.

"چوار ساڵ لەمەوبەر خۆكاندیدكردن مانای خۆكوشتن بوو" ئەمە قسەی وەجیە محەمەدە كە لە ساڵی 2013دا كاتێك خۆی كاندید كردبوو بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان چەكدرانی "داعش" هەڵیانكوتایە سەر ماڵەكەی‌و بەدوایدا گەڕان تا بیكوژن، بەڵام توانی هەڵبێت، لە كاتێكدا نزیكەی 15 كاندید لەو ماوەیەدا بە رووداوی جیاجیا كوژران.

دكتۆر تارق تائی مامۆستای زانستە سیاسییەكان لە زانكۆی موسڵ روونیكردەوە مەسەلەكە تەنیا ژمارە نییە، بەڵكو جۆریشە‌و ئێستا ژمارەیەكی زۆر كاندیدی گەنج هەن، باسی لەوەش كرد كە سێ هێز لە پرۆسەی هەڵبژاردندا ململانێ دەكەن ئەوانیش بریتین لە هێزە عەشایرییەكان‌و هێزی گەنجان‌و هێزی نوخبە‌و خاوەن تواناكان.

بەوتەی تائی گەنجان خەریكن رۆڵی خۆیان دەبینن‌و لە جاران كاریگەرتربوون، بەڵام هێزی تەواویان بۆ كێبڕكێكردنی لیستە گەورەكان نییە، بۆیە لیستێك نییە نوێنەرایەتی گەنجان بكات، بەڵكو ئەوەی هەیە كاندیدی ژن‌و پیاون‌و چوونەتە نێو لیستە گەورەكانەوە.

لەمیانی گەڕان بەنێو شارەكەدا وێنەی ژنە كاندیدەكان دیارن كە بەشێوەیەكی بێ پێشینە كێبڕكێی كاندیدەكان دەكەن، بەپێی داتاكانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردن لە عێراقیش نەینەوا  255 كاندیدی ژنی تێدایە، واتە 27.5%ی كۆی كاندیدەكانی پارێزگاكە، كە ئەوەش بەرزترین رێژەیە لە پارێزگاكەدا تا ئێستا.

"ریكلامی رەنگاوڕەنگ لەسەر داروپەردووی جەنگ"
كاتێك چووینە بەری خۆرئاوای موسڵ كە وێرانكارییەكی زۆری بەركەوتووە، بینیمان چالاكی بانگەشەی هەڵبژاردن ببووە جێی نیگەرانی دانیشتووان بەتایبەتی بۆ ئەوانەی خانووەكانیان رووخاوە‌و چەند ئەندامێكی خێزانەكانیان لە جەنگدا لەدەست داوە.

زەینەب سەعد (28 ساڵ) كە لە دەرمانخانەیەكدا كار دەكات، دەڵێت: "دوا دە مانگ لە ئازادكردنی شارەكە هێشتا تەرم هەیە هی هاووڵاتیانی مەدەنی یاخود چەكدارانی داعشن‌و هەڵنەگیراونەتەوە‌و بۆنیان لوت پڕدەكات، لە هەمان كاتدا كاندیدەكان ئەوەندە بوێرییان هەیە وێنەكانیان بە دیوارەكانی شاری كۆنی وێرانكراودا هەڵدەواسن! ئەمە چ سووكایەتییەكە بە هەستی خەڵك دەكرێت".

هەروەها زەینەب وتی: "چارمان نیە، بەدڵنیاییەوە من‌و ئەندامانی خێزانەكەشم بەهەمان شێوە دەنگ دەدەین، بەو ئومێدەی گۆڕانكارییەك بەدیبێت ئەگەر سادەش بێت، لە دوای 2003وە ئازاری زۆرمان چەشتووە".

سەرەڕای بێئومێدبوونی بەشێكی زۆری دانیشتووانی موسڵ لە نوێنەرانیان لە پەرلەمان‌و حكومەت، بەڵام زۆرینەیان بەرەو بەشداریكردن لە هەڵبژاردن دەچن، نابێ ئەوەش فەرامۆش بكرێت كە هەندێكیان لەوڕووەوە ساردبوونەتەوە.

"هیچ كەسێك هەموو كێكەكە ناباتەوە"
موسڵ قورساییەكی زۆری هەڵبژاردنی هەیە، چونكە دووەم گەورە شاری عێراقە لەڕووی ژمارەی دانیشتووانەوە، بەپێی دوا لێدوانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنیش پارێزگای نەینەوا زیاتر لە دوو ملیۆن‌و (200) هەزار دەنگدەری تێدایە 70%یان مافی دەنگدانیان دەبێت كە كارتی دەنگدانیان وەرگرتووەتەوە.

بۆیە لیستەكان كێبڕكێی بەهێز لەم پارێزگایەدا دەكەن كە دیارترینیشیان بریتین لە "هاوپەیمانی نەسر" بەسەرۆكایەتی حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیران‌و "هاوپەیمانی قەرار" كە ئوسامە نوجێفی جێگری سەرۆك كۆمار سەرۆكایەتی دەكات‌و "ئیئتیلافی وەتەنییە" بە سەرۆكایەتی ئەیاد عەلاوی جێگری سەرۆك كۆمار‌و "نەینەوا ناسنامەمانە"ی محەمەد ئیقبال وەزیری پەروەردە‌و لیستی پارتی دیموكراتی كوردستان.

بەهۆی ئەو وێرانكارییە زۆرەی جەنگیش كە زیاتر لە دە هەزار بینا‌و ژێرخانی شارەكەی گرتووەتەوە، كێشەی لۆجستی لە بنكەكانی دەنگداندا هەیە، بەڵام كۆمسیۆنی هەڵبژاردن توانیویەتی (740) بنكەی هەڵبژاردن بكاتەوە كە نزیكەی (4300) وێستگەی دەنگدان لەخۆدەگرن، بێجگە لە شاری كۆن كە هیچ بنكەیەكی تێدا نییە لەبەرئەوەی تائێستا ژیانی بۆ نەگەڕاوەتەوە.

بەدڵنیاییەوە پرۆسەی دەنگدان لە دەرەوەی شارەكە ئاسان نابێت، بۆیە لە ناوچەكانی خۆرئاوای موسڵ وەكو شەنگال‌و ناوچەكانی دیكە وێستگەی گەڕۆكی دەنگدان تەرخان كراون كە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن ناوی (وێستگەكانی جموجوڵی دانیشتووان)ی لێناون، هاوكات كێشەیەكی دیكە لەوەدایە كە نزیكەی (180) هەزر دەنگدەر نیشتەجێی كامپی ئاوارەكانن لە دهۆك‌و هەولێر‌و باشووری موسڵ، كۆمسیۆنی هەڵبژاردنیش رایگەیاندووە كە رێگەیان پێدەدات دەنگ بدەن، بەڵام بەشێك لە چالاكوانان‌و كاندیدان هۆشیاری دەدەن لە بەكارهێنانی ئەو دەنگە زۆرە بۆ ساختەكاری.

"نەخشەیەكی نوێ"
هەڵبژاردنی ئەمجارە لە سایەی هەلومەرجێكی نوێدا بەڕێوەدەچێت، بۆیە سەرەڕای ئەو وێرانكارییە زۆرەی لە ئەنجامی جەنگدا روویداوە‌و ئەو سەقامگیرییە ئەمنییە رێژەییەی لەئارادایە، پێشبینی دەكرێت گۆڕانكارییەك لە نەخشەی سیاسیدا رووبدات دوای پاشەكشەكردنی هەژموونی هەردوو لیستی كوردی (پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان) لە نەینەوا.

چونكە هێزەكانی سەر بەحكومەتی فیدراڵی لە مانگی تشرینی یەكەمی رابردووەوە (12) یەكەی ئیداریان كۆنترۆڵ كردووەتەوە كە پێشتر لەژێر ئیدارەی هێزەكانی پێشمەرگەدا بوون، ئەوش یارمەتیدەر دەبوو بۆئەوەی هەردوو لیستەكە سێیەكی دەنگی پارێزگاكە بەدەستبهێنن چ لە پەرلەمان یاخود لە حكومەتی خۆجێییدا، بەڵام هەردوو لیستەكە هیچیان لەبەردەستدا نەماوە كامپی ئاوارەكان نەبێت كە لە مانگی ئابی 2014وە بەهەزاران ئێزدییان تێدا نیشتەجێیە.

سەرەنجام زەحمەتە هەردوو لیستە كوردییەكە جارێكی تر سێیەكی دەنگەكان بەدەستبهێننەوە، هەروەها بەشێك لەو لیستانەش پاشەكشێ دەكەن كە زیاتر لە دەیەیەكە لەسەر گۆڕەپانی سیاسی موسڵدا باڵادەستن‌و لەلایەن هەردوو برا ئوسامە نوجێفی جێگری سەرۆك كۆمار‌و ئەسیل نوجێفی پارێزگاری پێشووی نەینەوا‌و حزبی ئیسلامییەوە سەرۆكایەتی دەكرێن، لەبەرامبەریشدا یاریزانی نوێ دەردەكەون وەكو لیستی نەسر بەسەرۆكایەتی عەبادی‌و خالید عوبەیدی وەزیری پێشووی بەرگری‌و ئیئتیلافی وەتەنییە بەسەرۆكایەتی عەلاوی‌و فەتح بەسەرۆكایەتی هادی عامری سەركردەی رێكخراوی بەدر.

كەواتە كێبڕكێكە گەرم دەبێت‌و رەنگە هیچ یەكێك لەو لیستانە زیاتر لە پێنج كورسی بەدەست نەهێنێت، بەو پێیەش دەنگەكان پەرشوبڵاو دەبن. ئەنجامەكان هەرچۆنێك بن گرنگ ئەوەیە ئەم هەڵبژاردنە وەك شۆفێری تاكسییەكە وتی: "بەخێر كۆتایی بێت‌و سەرلەنوێ رێگاكەمان بەباشی ببینینەوە".